بخش‌خصوصی در توسعه بانکرینگ تنهاست

بخش‌خصوصی اذعان دارد که توان مالی لازم برای توسعه بانکرینگ را ندارد زیرا ایجاد زیرساخت‌های آن از جمله ساخت اسکله به سرمایه‌گذاری کلان نیاز دارد. در این میان به دلیل کم‌توجهی دولت به توسعه بنادر و ساخت اسکله با وجود لغو تحریم‌ها، امیدی به ارزآوری صنعت پرسود بانکرینگ در کوتاه‌مدت وجود ندارد. بانکرینگ عملیات انتقال سوخت مورد نیاز به کشتی‌ها و سایر شناورهاست که می‌تواند به دو صورت سوخت‌رسانی روی دریا با استفاده از شناورهای خاص یا پهلوگیری کشتی در اسکله‌های سوخت‌رسانی انجام پذیرد.

آنچه دراین میان اهمیت دارد این است که فرآیند سوخت‌رسانی با کمترین هزینه و بهترین کیفیت انجام شود. عملیات بانکرینگ برای کشور مزایای متعددی به‌همراه دارد. ایران باید در دوران پساتحریم تلاش کند تا به سهم 10 درصدی از عملیات بانکرینگ در منطقه دست یابد. این درحالی‌است که ایجاد زیرساخت‌های لازم برای این هدف به بودجه کلان نیاز دارد که برخی از کارشناسان این حوزه رقم آن را 1400 میلیارد تومان برآورد می‌کنند؛ اعتباراتی که بدون شک تامین آن از توان بخش‌خصوصی خارج است.

همچنین براساس اطلاعات اعلام شده از سوی فعالان بانکرینگ در کشور، ظرفیت ذخیره‌سازی سوخت برای بانکرینگ به کمتر از 400 هزار تن می‌رسد، اما این ظرفیت در فجیره - رقیب اصلی ایران در خلیج‌فارس - حدود 6 میلیون تن است. آمار ارائه شده بیانگر ضعف اساسی کشور در این صنعت سودآور است.

محمد احمدی بافنده، مدرس دانشگاه و کارشناس در این حوزه با بیان اینکه توسعه بانکرینگ موجب قدرت ایران نه‌تنها در سطح منطقه بلکه در دنیا خواهد شد، به «فرصت امروز» می‌گوید: «موقعیت جغرافیایی ایران و سواحل متعدد می‌تواند ایران را به قدرت استراتژیکی تبدیل کند اما متاسفانه توجهی به این مسئله نمی‌شود، آنچه مسلم است برای موفقیت در این بخش، همکاری دولت و بخش‌خصوصی امری ضروری است.»

وی از این‌که تجارت نفت خام، عملیات بانکرینگ را به حاشیه رانده گلایه می‌کند و می‌افزاید: «بخش‌خصوصی در حال حاضر بیش از اینکه برای کشور عمل بانکرینگ را انجام دهد به ترانزیت فرآورده‌های نفتی کشور عراق مشغول است. مخازن بانکرینگ ایران برای ذخیره‌سازی نفت‌خام مورد استفاده قرار می‌گیرد تا در‌صورت لغو تحریم‌های نفتی توان افزایش ظرفیت صادرات نفت‌خام وجود داشته باشد.»

بخش دولتی فعال‌تر از بخش‌خصوصی در فجیره

نویسنده کتاب «ایران از افق دریا؛ ظرفیت‌های دریایی ما» به سرمایه‌گذاری برخی از شرکت‌های خصوصی در منطقه فجیره برای ساخت مخازن انتقاد جدی دارد و می‌گوید: «این خیانتی بیش نیست زیرا با این کار نه‌تنها فرصت را از دست می‌دهیم بلکه دیگر تهدیدی برای رقیب خود نخواهیم بود. بخش دولتی بیش از بخش‌خصوصی در فجیره فعال است. ایران می‌تواند در مدت‌زمان کوتاهی با سرمایه‌گذاری کلان به دلیل موقعیت سواحل کنونی به‌خصوص سرمایه‌گذاری در سواحل جنوب شرق و جزایری همچون جاسک نه‌تنها درآمد کلانی برای کشور باشد، بلکه ایجاد اشتغال کند.»

بدون شک با توجه به سرمایه‌گذاری کلان برای تامین زیرساخت‌های لازم برای توسعه بنادر برای بانکرینگ، بخش‌خصوصی توانایی لازم را نخواهد داشت. اگرچه بخش‌خصوصی در ساخت مخازن و استرج پیش از این توانمندی خود را به اثبات رسانده است.

این استاد دانشگاه در این باره نیز می‌گوید: «تحریم‌های اعمال شده در سال‌های اخیر موجب شده ایران نتواند در بانکرینگ موفقیت جدی داشته و توانایی جابه‌جایی محموله‌های بزرگ را داشته باشد، اما حال با لغو تحریم‌ها، می‌توان عمل سوخت‌گیری در سواحل ایران را توسعه داد ولی متاسفانه در این‌حوزه دچار ضعف جدی هستیم.» وی معتقد است: همه می‌دانیم که بخش‌خصوصی کنونی در کشور فاقد توان سرمایه‌گذاری لازم برای توسعه بانکرینگ است زیرا سرمایه‌گذاری در بندر، عظیم‌ترین سرمایه‌گذاری است ازاین‌رو باید دولت با سرمایه‌گذاری لازم این بخش را توسعه دهد و سپس برون‌سپاری کند، البته بخش‌خصوصی می‌تواند در بخش‌های کوچک سرمایه‌گذاری کند. به‌عنوان مثال ساخت مخزن، در توان بخش‌خصوصی است همچنین بخش‌خصوصی با مشارکت خارجی‌ها می‌تواند زیرساخت‌های لازم برای توسعه بانکرینگ را مهیا کند.

این کارشناس دریایی به منطقه جاسک به‌عنوان ظرفیت جدید و جدی توسعه بانکرینگ اشاره می‌کند و می‌گوید: «به‌خاطر غفلت مدیران از تمام ظرفیت بانکرینگ استفاده نمی‌شود البته اعتقاد من برای استفاده از بانکرینگ بیشتر فرآورده‌های نفتی است زیرا فاصله کشورهای فوق پیشرفته با پیشرفته بر نحوه تسلط بر کربن است که از یک بشکه نفت‌خام 3 هزار دلار درآمد کسب می‌کنند.»

بافنده با اشاره به اینکه رونق بانکرینگ در از سرگیری مجدد از سوآپ است، می‌گوید: «دولت باید به بخش‌خصوصی اعتماد کند، ساخت اسکله و بندر را انجام دهد و از بخش‌خصوصی نیز بخواهد از تمام ظرفیت‌های خود برای رونق بانکرینگ استفاده کند. بدون شک آوردن کشتی‌ها برای سوخت‌گیری مزیت‌های متعددی برای کشور خواهد داشت.»

حرفی در برابر رقبا نداریم

اما در این ارتباط غلامرضا ربانی، مدیرعامل شرکت آپادانا پتروپایدار به «فرصت امروز» می‌گوید: «به دلیل تحریم، کشتی کمتری برای سوختگیری به بنادر ایران می‌آمد اما با لغو تحریم‌ها این امکان مهیا می‌شود. متاسفانه کشور به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم نمی‌تواند پذیرای کشتی‌ها باشد و حال با وجود لغو تحریم‌ها ایران باز در برابر رقبای خود حرفی برای گفتن ندارد.»

وی معتقد است: باید بپذیریم که بخش‌خصوصی به لحاظ زیرساخت بسیار ضعیف است و نمی‌توان انتظار داشت که زیرساخت‌ها را مهیا کند. این برعهده دولت است، ما اسکله مناسب نداریم و مخازن ذخیزه‌سازی اندکی داریم. باید توان اندک بخش‌خصوصی در بخش سرمایه‌گذاری را بپذیریم.»