بخش خصوصی؛ بودن یا نبودن

ماجرای خصوصی‌سازی شبکه‌های مخابراتی ایران داستانی طولانی است. از زمانی که دولت تصمیم گرفت نام وزارت پست، تلگراف و تلفن را به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تغییر دهد، حرکت به سمت خصوصی شدن شبکه‌های مخابراتی نیز آغاز شد.

البته در حوزه تلفن ثابت یکی دو شرکتی بودند که کژدار و مریز خدمات ارائه می‌کردند اما هیچ‌کدام به اندازه مخابرات درخت تنومند با ریشه‌های گسترده شده در سراسر کشور نبودند. دولت تصمیم گرفت این درخت بزرگ با ریشه‌های گسترده شده را خصوصی کند تا بخش خصوصی هم کورسوی امیدی برای حضور و فعالیت داشته باشد.

با ابلاغ سیاست‌های اصل 44 به نظر می‌رسید راه برای فعالیت بخش خصوصی باز شده است. اما مخابرات جدای از دیگر حوزه‌ها بود که به راحتی به بخش خصوصی سپرده شود یا دیگر شرکت‌های بخش خصوصی بتوانند به رقابت با آن بپردازند. هر شرکتی که پا به حوزه شبکه‌های مخابراتی می گذاشت باید تجهیزات خود را در درون مخابرات راه‌اندازی می‌کرد. از طرفی با توجه به اینکه مخابرات در همه زمینه‌ها فعالیت کرده بود باید شرکت‌های خصوصی روشی دیگر برای جذب مخاطب در نظر می‌گرفتند.

هرچند مسئولان مخابرات معتقدند این شرکت خصوصی شده و به‌عنوان یک شرکت بخش خصوصی تلقی می‌شود، اما افکار عمومی هنوز نتوانسته است با این مسئله کنار بیاید.

در کنار حضور بخش خصوصی و مدیریت آن در بخش مخابراتی، حضور اپراتورهایی که شاید با اعلام خصوصی بودن سایه دولتی بر سر آنها افکنده شده، باز نتوانسته‌اند حداقل در برخی حوزه‌ها از جمله اینترنت با مخابرات به رقابت بپردازند.

در همین حال در میان اپراتورهای تلفن همراه نیز رقابت در بازار بیشتر به جدال بر سر سهم خواهی تبدیل شده است. با همه این موارد براساس اظهارات مدیران بخش مخابرات کشور اعم از خصوصی یا دولتی، 80 درصد کل بازار در اختیار بخش خصوصی بوده که از 80 درصد بخش خصوصی، 60 درصد سهم مخابرات بوده و مابقی سهم دیگر شرکت‌های خصوصی است. حال این شرکت‌های خصوصی یا در حوزه تلفن ثابت، یا تولید تجهیزات یا اینترنت فعالیت می‌کنند.

شاید این آمار به ظاهر بگوید که سهم بخش خصوصی در مدیریت توسعه شبکه‌های مخابراتی چقدر است، اما توجه به این اعداد شاید گمراه‌کننده باشد. برای یافتن پاسخ مناسب مبنی بر اینکه بخش خصوصی در مدیریت توسعه شبکه‌های مخابراتی در کشور چقدر نقش داشته یا اساسا نقشی دارد، اظهارنظر فعالان این صنف قابل توجه است. آنجا که هم مسئولان مخابرات تلویحا و همچنین بخش خصوصی بیان می‌کنند که سهم بخش خصوصی در مدیریت مخابرات کشور اندک است. 

مدیرعامل شرکت مخابرات استان تهران: 

از 80‌درصد سهم بخش‌خصوصی، 60‌درصد سهم مخابرات است

مخابرات، یکی از حوزه‌هایی است که عمدتا از سوی دولت‌ها بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. به همین دلیل هم عمدتا مخابرات‌ها در کشورهای در حال توسعه تحت مدیریت دولتی قرار دارند.

اما در ایران سعی شد که مخابرات خصوصی و با انجام این عمل حضور بخش‌خصوصی در حوزه مخابرات گسترده‌تر شود. اما رفتارهای مخابرات، سرمایه و تجهیزاتش همچنان مانعی برای رقابتی شدن است.

در این‌باره علیرضا صیدی، مدیرعامل شرکت مخابرات استان تهران از سهم مخابرات به‌عنوان یک شرکت خصوصی شده با دیگر شرکت‌های خصوصی می‌گوید. 

سهم بخش خصوصی در مدیریت توسعه شبکه‌های مخابراتی در کشور چقدر است؟ 

اگر شما مخابرات ایران را با بخش‌های دیگر در نظر بگیرید، می‌توان گفت که سهم بخش خصوصی نسبت به دولتی، 80 به 20 است. 

تصور این است که مخابرات دولتی است.  

دولتی نیست. 

تصور عام این است که اگر دولتی نیست، خصوصی هم نیست. از نظر بیرونی سهم بخش خصوصی چه میزان است؟ 

این دسته‌بندی را انجام نمی‌دهد. زیرا درست نیست. اما از 80‌درصد سهم مخابرات را می‌گویم. از این میزان می‌توان گفت حدود 50 تا 60‌درصد مخابرات است. 

در صورت مقایسه‌ای میان ایران و کشورهای منطقه‌ای، رویکرد دولت به حضور بخش خصوصی در حوزه مخابرات چگونه است؟ 

مقداری نگاه کلی داشته باشیم. باید بررسی کنیم. مثلا اپراتوری مانند مخابرات ایران در قطر و کشورهای دیگر به لحاظ ساختاری با آنها مقداری متفاوت است. اینجا شرکت زیرساخت داریم، به‌عنوان یک شرکت دولتی و حاکمیتی اگر اپراتورهای دیگر کشورها را مورد بررسی قرار دهید، می‌بینید که یک اپراتور است که از صفر تا صد یک سرویس در آن کشور ارائه می‌دهد. اپراتورهایی وجود دارند که در لایه سرویس هستند.

اما اپراتورهایی که شبیه مخابرات هستند، این‌گونه نداریم که قسمتی از آن برعهده زیرساخت باشد و بخش دیگر در اختیار مخابرات. اینها معمولا یکپارچه است. زیرا این شباهت را جایی نداریم و نمی‌توانیم مقایسه کنیم. 

چه تعداد شرکت خصوصی در حوزه مخابراتی رقیب شما هستند؟ 

در حوزه تلفن ثابت پروانه‌ها داده شده و چند اپراتور تلفن ثابت داریم، ولی عملا فعالیتی ندارند. زیرا در حوزه فناوری تلفن ثابت سرمایه‌گذاری‌های بالایی نیاز است و چون مخابرات بدنه بزرگی داشته و سرمایه‌گذاری‌ها از سال‌های گذشته صورت گرفته است، نمی‌تواند برگردد و باید کار را ادامه دهد. اما برای شرکت‌های جدید به‌صرفه نیست که با افزایش قیمت‌ها سرمایه‌گذاری کنند. اما در حوزه ‌ای دی اس 11 شرکت خصوصی هستند که فعالیت می‌کنند و انصافا رقابت خوبی بین مخابرات و شرکت‌های PAP در حال انجام است. 

سهم مخابرات از بازار چند‌درصد است؟ 

سهم مخابرات الان حدود 50‌درصد است. مابقی مربوط به مجموع شرکت‌های PAP است. 

در حوزه تلفن ثابت چگونه؟ 

در تهران اپراتورهای تلفن ثابت تعدادی ندارند. یکی دو تا از شرکت‌هایی هم که حضور داشتند اعلام کردند که امکانات خود را به مخابرات واگذار کنند، زیرا هزینه نگهداری و پشتیبانی در مراکز بسیار بالاست و شرکت‌ها نتوانستند این کار را انجام دهند. اما در حوزه اینترنت ای دی اس ال، سهم مخابرات کمتر از شرکت‌های خصوصی است، زیرا در تهران قدیمی‌تر هستند. ما در حوزه پشتیبانی از آنها ضعیف‌تر هستیم. 

مدیرعامل شرکت کارخانجات تولیدی شهید قندی: 

بخش خصوصی توان پاسخ به نیاز کشور را دارد

مخابرات از جمله صنایع پربازده و سودده به حساب می‌آید. نیاز روزافزون به ابزار به روز شده برای ارائه خدمات مخابراتی نیز موجب شده شرکت‌های فعال، بازار مورد اطمینانی داشته باشند. این شرکت‌ها عمدتا در حوزه‌های تولید کابل‌های مخابراتی، دکل‌های آنتن تلفن همراه، تجهیزات سوئیچ و دیگر موارد هستند.

اما اینکه بخش خصوصی ما تا چه حد در این بازار سهم داشته و همچنین توان تولید تجهیزات مطابق با استانداردهای بین‌المللی را دارد، محمدرضا مجیدی، مدیرعامل شرکت کارخانجات تولیدی شهید قندی در این باره پاسخ می‌دهد. 

سهم بخش خصوصی در مدیریت توسعه شبکه‌های مخابراتی چه میزان است؟ 

یکی از اقدامات زیرساخت به منظور انجام امور زیربنایی، تهیه باند وسیع برای انتقال اطلاعات با استفاده از کابل نوری است. زیرساخت باید این کابل نوری را یا از خارج وارد کرده یا از شرکت‌های داخلی تهیه کند. در این باره نیز بخش خصوصی اعلام کرده به هر میزان که دولت نیاز دارد، می‌تواند کابل تولید کند.

در این میان اگر کسی کابل مورد نیاز را از خارج وارد کند، سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی ایران را زیرسوال برده است. زیرا سیاست نظام بر ایجاد اشتغال توسط بخش خصوصی است. براساس اصل 44 دولت تنها تسهیل‌کننده خواهد بود. در حال حاضر، بخش خصوصی می‌تواند با استانداردهای مختلفی به تولید امکانات مخابراتی کشور اقدام کند. 

بخش خصوصی چند درصد سهم بازار را دارد؟ 

مصرف کابل در کشور چیزی حدود 12 هزار کیلومتر است. در حال حاضر 10 هزار کیلومتر آن توسط شرکت ما و مابقی توسط دو شرکت دیگر تولید می‌شود. 

آیا ایــن شـرکت‌ها خصوصی هستند؟ 

همه این شرکت‌ها خصوصی هستند. 

آیا این تعداد شرکت پاسخگوی نیاز کشور هستند یا نیاز به ورود شرکت‌های دیگری هم هست؟ 

بله. پاسخگوست. ما اعلام کردیم که اگر کشور تا 25هزار کیلومتر مصرف داشته باشد، بخش خصوصی می‌تواند تولید کند. رسما اعلام می‌شود که می‌توانیم 25 هزار کیلومتر کابل نوری با استاندارد اروپا و امریکا تولید ‌کنیم. چرا با این وضعیت همچنان کابل وارد می‌کنند؟ 

مدیر عامل شرکت توسعه اعتماد مبین: 

بخش خصوصی هیچ نقشی ندارد

زمانی که مخابرات در حال‌گذار از دولتی به خصوصی بود، صابر فیضی سکان‌دار این روند بود و سعی داشت از عملکرد پیش آمده دفاع کند. هرچند در دیدارهای خصوصی و بعضا غیررسانه‌ای انتقادهایی به روند خصوصی شدن مخابرات داشت اما در ظاهر سعی می‌کرد وجهه‌ای قابل قبول به فرآیند خصوصی شدن مخابرات بدهد.

او در کسوت مدیر عاملی شرکت توسعه اعتماد مبین یکی از شرکت‌های زیرمجموعه نهادهای حاکمیتی و فعال در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، هنگام گفت وگو چندان از وضعیت پیش آمده راضی نیست و حتی صحبت از رفتن می‌کند، زیرا معتقد است با روحیاتش سازگار نیست. 

سهم بخش خصوصی در مدیریت توسعه زیرساخت و شبکه مخابراتی چه میزان است؟ 

بخش خصوصی در این حوزه هیچ نقشی ندارد. حتی در حوزه شبکه‌های مخابراتی نیز سهم ندارد. تنها حضور بخش خصوصی مربوط به مواردی است که در نقش پیمانکار عمل کرده است. 

زمان شما مخابرات به سمت خصوصی شدن پیش رفت، اما چرا باز شاهد رشد بخش خصوصی نیستیم؟ 

این به نوع نگاه و اظهارنظرهایی که در این حوزه مطرح شده، برمی‌گردد. بخش خصوصی در ایران محدود شده است. 

دلیل عدم حضور جدی بخش خصوصی چیست؟ 

از ابتدا حضور جدی نبوده است، حتی بعد از ابلاغ سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی و وجود قوانین دیگر، اما نظرات شخصی به‌گونه‌ای موجب شده که بخش خصوصی توان حضور نداشته باشد. 

در مقایسه با کشورهای منطقه، رتبه ایران در حضور بخش خصوصی چگونه است؟ 

فکر کنم آخر باشیم. زیرا در اکثر کشورهای منطقه توسعه زیرساخت و شبکه‌های مخابراتی در اختیار بخش خصوصی است. حتی زیرساخت که به‌عنوان حوزه حاکمیتی و در ایران به‌عنوان یک حوزه امنیتی شناخته می‌شود در اختیار بخش خصوصی است.