بازار عراق روز به روز دورتر می شود

تجارت با عراق که در صدر برنامه‌های جدی تجارت خارجی دولت یازدهم برای رونق صادرات با همسایگان بود، همچنان در تنگناست. برنامه‌ای که دولتمردان عراقی هم در نشست‌های مشترک بارها اعلام کردند با آن موافق هستند و می‌خواهند کالای ایرانی در بازار آنها نخستین باشد. وضعیت تجاری ایران با این کشورکه بیش از یک‌سال است دگرگون شده، همچنان روند کاهنده خود را ادامه می‌دهد، شیبی نزولی که شاید تنها دو کشورعامل آن نباشند، اما در این بازار پرچالش که یک سرش در ایران و آن سر دیگر درعراق است چه می‌گذرد و چرا جهت آن تغییر نمی‌کند.

صادق سواعدی، عضو هیأت نمایندگان اتاق اهواز و نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان این شهر عدم امنیت و افت بازار عراق را از دلایل اصلی این مسئله عنوان می‌کند، موضوعی که با رسیدن زبانه‌های آتش جنگ داعش در این کشور، بسیاری از محاسبات این کشور را بر هم زده است.

اما این فعال اقتصادی در تحلیل کاهش تجارت ایران با عراق از دلایل دیگری هم نام می‌برد که به گفته خودش اهمیت‌شان از دلایل بالا کمتر نیست. او به «فرصت امروز» می‌گوید: واقعیت این است که عراق کیفیت ویک سری استانداردهای ما را قبول ندارد. کیفیت کالا‌های ما نسبت به دیگر کشورها مانند کشورهای عربی یا ترکیه که بازارعراق را قبضه کرده‌اند، بسیار پایین است، این باعث شده که وقتی به تاجرعراقی بگویید کالای ایرانی، از واردات آن اکراه دارد.

این صادرکننده معتقد است عراقی‌ها کالای ترکیه را بیشتر می‌پسندند چرا که این کشور کالایی در حد اروپا به عراقی‌ها تحویل می‌دهد اگرچه ممکن است کمی گران‌تر هم برای آنها تمام شود.

به گفته عضو هیأت نمایندگان اتاق اهواز این شرایط در حالی است که درسال‌های 85-84 ایران در عراق کم از ترکیه نداشت و در برخی کالاها خیلی جلوتر بود. سواعدی می‌گوید: ایران در سیمان حرف اول را می‌زد و ترکیه ناچار شد روی سیمانش خیلی کارکند و کیفیتش را بالا ببرد، اما الان اصلا قابل مقایسه نیست، ما هر تن سیمان سفید را در مرز74دلار می‌دهیم، اما ترکیه در عراق همین را 250 هزار دینار می‌فروشد؛ یعنی بیش از 50 درصد اختلاف، خیلی خوب هم فروش می‌رود و قبولش دارند.

کیفیتش خیلی بالاست، حتی در برخی روزها به 380 هزار دینار رسید و عراقی‌ها همچنان طالبش بودند و می‌خریدند. به گفته این بازرگان، نا امنی‌ها روی بازار عراق تاثیر گذاشته اما ایران در این بازار از ترکیه خیلی عقب است. سواعدی همچنین معتقد است در حوزه مواد‌غذایی ایران جایگاه قابل توجهی در عراق ندارد. او می‌گوید: خودمان با دست خودمان کیفیت کالای‌مان را پایین آوردیم، باید این مشکل را هر چه زودتر حل کنیم، دربازارهای صادراتی باید حرف‌مان با عمل‌مان یکی باشد.

از سویی دیگر شعبان فروتن، رئیس اتاق ایلام هم انگشت روی کیفیت می‌گذارد، اوبه «فرصت امروز» می‌گوید: عراقی‌ها گلایه می‌کنند که ایرانی‌ها کالای با کیفیت به ما نمی‌رسانند، در حالی که بسیار علاقه‌مند هستند با ایرانی‌ها کار کنند و دائما می‌گویند می‌خواهند ایران نخستین کشور در بازار آنها باشد، اما ترکیه در حال حاضر بازار این کشور را قبضه کرده و کالاهای با کیفیتی به عراق می‌رساند. این بازرگان معتقد است دولت ترکیه از تولید‌کننده و صادرکننده‌اش به خوبی حمایت می‌کند به همین دلیل هم آنها در بازار عراق خوب مانور می‌دهند. فروتن عدم امنیت را در کاهش روند تجاری ایران با عراق آنچنان موثر نمی‌داند چون در استان‌های همجوار ایران امنیت برقرار است.

اما جهانبخش سنجابی شیرازی، دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق اعتقادی به مسئله کیفیت ندارد. به گفته او، درست بر عکس میانگین کیفیت به دلیل گشایش اسناد اعتباری و دسترسی به مواد اولیه نسبت به سال گذشته بالاتر رفته است.

او معتقد است این مسائل زاییده جنگ روانی و تبلیغات ضد ایرانی در عراق است که به نظرمی رسد متاسفانه دربرخی بازرگانان ایرانی هم تاثیرگذاشته است. این کارشناس مسائل عراق از یک بیماری مزمن درساختار تجارت با عراق نام برده و به «فرصت امروز» می‌گوید: متاسفانه بین 40 تا 50 درصد مبادلات تجاری ما با عراق از طریق بازارچه‌های مرزی و در قالب تجارت پیله‌وری انجام می‌شود که به نظر من چالش بزرگی است. این در واقع بیماری تجارت ما با عراق است اگرچه در نگاه اول یک فرصت است، اما برای کسب بازار نه برای حفظ و ثبات بازار.

او توضیح می‌دهد: یعنی در مرحله پدافندی به نظر من یک مشکل است، چون پیله ور به دنبال سود روزانه است پیله ور به دنبال حفظ برند کالای ایرانی نیست، براساس علاقه و ذائقه مشتری عراقی کالا را تامین می‌کند وتوجهی به کیفیت و دیگرموضوعات ندارد. این کارشناس مسائل عراق معتقد است آنچه تحت عنوان کیفیت مطرح می‌شود دو دلیل دارد؛ یکی به تجارت معیوب و پیله‌وری بر می‌گردد که ممکن است درکنه‌اش این اتفاق بیفتد، دلیل دوم هم به ضد تبلیغاتی بر می‌گردد که در مورد کالای ایرانی در عراق وجود دارد.

دبیر کل اتاق مشترک ایران و عراق همچنان تاکید می‌کند که مسئله کیفیت مطرح نیست و شاخص‌های آماری و ورود برندها و... نشان می‌دهد، ایران در عراق به سمت استقرار بازار پیش می‌رود و افت تجارت پیله‌وری نسبت به سال‌های گذشته نشان می‌دهد ایران توانسته در جهت خلاف تبلیغات منفی پیش برود. او می‌گوید: ممکن است برخی تجار و پیله‌وران در هر دو طرف ایرانی و عراقی اشتباهات استراتژیکی بکنند که ما منکرش نیستیم. اما احتمالش زیاد نیست و به هر حال برخی برندها در قالب نمایندگی‌ها در حال کار هستند.

دبیرکل اتاق مشترک ایران و عراق درباره انتظاراغلب فعالان اقتصادی ازعراق برای قراردادن ایران به‌عنوان شریک اول در این کشور می‌گوید: اگربرپایه ترمینولوژی تجارت بین‌المللی حرکت کنیم، فضای اقتصادی مبتنی بر تجارت آزاد است و ما از طریق قوانین عام نمی‌توانیم انتظار رانت داشته باشیم ضمن اینکه ممکن است مخالفان و موافقان متعددی هم داشته باشد، اما آنچه در تجارت بین‌المللی، این نوع برخوردهای نابرابر را به رسمیت می‌شناسد، استقرار نظام‌های تعرفه ترجیهی، موافقت‌نامه‌های تجارت دو جانبه و موافقت‌نامه تجارت منطقه‌ای است.

ما در این قالب‌ها از دولتمردان عراقی انتظار داریم با ایران متفاوت برخورد کنند. سنجابی شیرازی مسیرکوتاه تجاری میان دو کشور، ذائقه عراقی‌ها، تعدد مبادی مرزی ودلایل متعددی را عنوان می‌کند و با اشاره به اینکه ایران به دلیل اینکه فقط صادرکننده است نمی‌تواند تعرفه ترجیهی برقرار کند، می‌گوید: اگر یک فکر و قوه عاقلی در عراق باشد حتما باید زمینه تجارت دو جانبه معطوف برواقعیت ناظر بر تجارت را جاری کند.

به گزارش «فرصت امروز» بخش وسیعی از خاک عراق در سال گذشته با ناامنی‌ها درگیر بود و دولت ناچار شد بیشترین هزینه را برای کاهش اثرات آن بگذارد. به دنبال آن واردات به عراق کاهش یافت و بیشتر به سمت کالاهای مصرفی رفت و کالاهایی که ارزش سرمایه‌ای داشتند اولویت نداشتند.

از طرفی دیگر بودجه‌های عمرانی در عراق نزدیک به صفر و این پروژه‌ها متوقف شد و با وجود اینکه ایران بهترین شرایط تجارت را با عراق داشت، نسبت به سال‌های قبل نه تنها از رشدی برخوردار نبود، بلکه کاهش هم داشت. موضوع دیگر درگیری اقلیم کردستان با دولت مرکزی بود که تاثیرش را در روابط تجاری ایران با شمال عراق و اقلیم کردستان گذاشت. در سال 93 که پیش‌بینی شده بود تجارت ایران با این کشور به 11 میلیارد دلار برسد به سختی به این هدف رسید و در سال 94 این رقم کاهش یافت. در سه ماه اول امسال نیز نسبت به مدت مشابه در سال گذشته این سیر کاهنده ادامه داشت.

ارتباط با نویسنده : minoo.galeh@gmail.com