بازار بکر افغانستان سرمایه‌گذاران ایرانی را جذب خواهد کرد؟

اشرف غنی، نخستین رییس‌جمهوری است که در سفرش به ایران به اتاق بازرگانی آمد تا در محفل فعالان اقتصادی ایران از نیازهای اساسی کشورش بگوید و به پیشنهادهای بخش‌خصوصی گوش بسپارد. غنی گفته بود: کشورش زیرساخت‌های اساسی و شبکه‌های ترانزیتی قابل اطمینان ندارد. مقام اول افغانستان رشد صادرات و واردات را به بهبود و توسعه این بخش مرتبط دانسته و معتقد است موجب گسترش تجارت میان هر دو کشور با کشورهای غربی، چین و کشورهای آسیای میانه خواهد شد. به گفته وی، ارزش معادن و ذخایر نفت و گاز این کشور بالغ بر 3 تریلیون دلار است.

البته مذاکرات خصوصی اشرف غنی با فعالان اقتصادی در اتاق بازرگانی کوتاه نبود و مسائل متعددی در این نشست مطرح شد. رییس اتاق ایران ایجاد تعرفه ترجیحی مبادلات کالا را یکی از مهم‌ترین موضوع مطرح شده عنوان می‌کند و درباره دیگر مسائل مطرح شده به «فرصت امروز» می‌گوید: آنچه می‌تواند پایداری روابط اقتصادی را میان دو کشور ایجاد کند، سرمایه‌گذاری مشترک است که هر دو باید به آن فکر کنیم و این مسئله آن‌طور که رئیس‌جمهور این کشور تاکید می‌کرد برای افغانستان بسیار اهمیت دارد که این سرمایه‌گذاری‌ها انجام شود.

 غلامحسین شافعی به گفته‌های فعالان بخش‌خصوصی در این نشست اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: حرف اغلب فعالان این بود که دولت افغانستان باید به تامین امنیت سرمایه‌گذاری توجه کرده و امکانات، تسهیلات و مشوق‌های موردنظر را فراهم کند. به گفته وی، اشرف غنی از صحبت‌های بخش‌خصوصی استقبال کرده و قول مساعد داده که در مدت لازم این تسهیلات و امکانات را فراهم خواهد کرد. خدمات عمرانی، فنی و مهندسی از دیگر موضوعات مهم این نشست بود که به گفته شافعی بخش‌خصوصی حرف‌های زیادی با رییس‌جمهور افغانستان داشتند. وی در این‌باره می‌گوید: فعالان بخش‌خصوصی از اشرف غنی خواستند که دولتش در مناقصات نگاه یکسانی به متقاضیان سرمایه‌گذاری داشته باشد که البته ایشان پذیرفتند و قول دادند که این کار را خواهند کرد.

اولویت‌های ویژه برای بخش‌خصوصی ایران

شافعی با بیان اینکه تا به حال سرمایه‌گذارانی از ایران در این کشور کار کرده‌اند و هم‌اکنون نیز سرمایه‌گذارانی در حال انجام کار هستند، ورود به سرمایه‌گذاری‌های کلان را از دیگر تقاضاهای بخش‌خصوصی ایران عنوان کرد و توضیح داد: به بخش‌خصوصی پیشنهاد کردند که در منبع عظیم سنگ آهن مشترک میان دو کشور در شرق استان خراسان، سرمایه‌گذاری مشترک داشته باشند. به گفته وی، مذاکراتی در هرات انجام و همچنین ایران در مناقصه برنده شد و حالا بخش‌خصوصی برای شروع و انجام کار به تسهیلاتی نیاز دارد که انتظار می‌رود این کشور در اختیارشان قرار دهد. سرمایه‌گذاری در معادن طلا، مس و انرژی از دیگر مباحث مطرح شده از جانب بخش‌خصوصی در این نشست بود. رییس اتاق ایران معتقد است، دولت افغانستان باید اولویت‌های ویژه‌ای به سرمایه‌گذاران ایرانی بدهد چراکه ایران مزایای قابل‌توجهی برای این کشور دارد. به گفته شافعی از آنجا که ایران و افغانستان مشترکات فرهنگی، مذهبی، اجتماعی، زبانی و. . . دارند، این رویکرد می‌تواند اشتیاق سرمایه‌گذاران ایرانی را برای حضور در این کشور بالا ببرد. شافعی می‌افزاید: اشرف غنی از پیشنهادهای بخش‌خصوصی بسیار استقبال کرد و ما خیلی امیدواریم که نشست بعدی به نتایج عملی برسد. 

به گفته رییس اتاق ایران، رییس‌جمهور افغانستان به‌طور شفاهی قول داد موارد موردنظر را لحاظ خواهد کرد و یک زمان سه ماهه را برای ایجاد تسهیلات و امکانات برای بخش‌خصوصی ایران و سرمایه‌گذاران ایرانی تعیین کردند. با توجه به آنچه در اتاق بازرگانی میان بخش‌خصوصی و اشرف غنی گذشت به نظر می‌رسد باید در انتظار نشست‌های بعدی ماند تا میزان تمایل دولت افغانستان به حضور بخش‌خصوصی ایران در سرمایه‌گذاری‌های کلان این کشور و همچنین تمایل بخش‌خصوصی به حضور در این کشور مشخص شود. اما رییس کمیسیون تجارت اتاق مشهد که به گفته خودش از نزدیک با بازار تجارت افغانستان آشنایی دارد، نگاه دیگری به چگونگی حضور سرمایه‌گذاران ایرانی در این کشور دارد. محمد حسین روشنک در این‌باره به «فرصت امروز» می‌گوید: به نظر من به همان دلایلی که سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی افغان خارج از این کشور حاضر نیستند به کشورشان بیایند و سرمایه‌گذاری کنند، سرمایه‌گذاران ایرانی هم برایشان قابل قبول نیست که سرمایه‌های‌شان را به افغانستان ببرند.

وی با بیان اینکه هنوز هم سرمایه‌هایی که در این کشور کشف می‌شود، از کشورهای حوزه خلیج فارس و ایران سر در می‌آورد، توضیح می‌دهد: قاعدتا سرمایه‌گذاران افغان دلایل موجهی دارند که سرمایه‌هایشان را به کشور نمی‌آورند، به این علت که محیط اجتماعی -سیاسی- امنیتی برای سرمایه‌گذاری آماده نیست. پس بهتر است که سرمایه‌گذاران ایرانی هم با احتیاط در این مورد تصمیم بگیرند و خودشان را به آب و آتش نزنند. به گفته روشنک، افغانستان برای سرمایه‌گذاری‌های کوچک مناسب است و هنوز برای سرمایه‌گذاری‌های کلان آماده نیست، مگر تغییر و تحولاتی انجام دهد.

زمینه برای سرمایه‌گذاری کلان آماده شود

عضو اتاق خراسان رضوی، افغانستان را برای سرمایه‌گذاران ایرانی دارای مزایای بسیاری می‌داند و می‌گوید: من معتقدم ایران در زمینه ترانزیت و تامین بسیاری از نیازهای افغانستان می‌تواند نقش بسیار خوبی داشته باشد و به خصوص در حوزه صادرات خدمات فنی و مهندسی در جاهایی که امکانات و امنیت لازم برای سرمایه‌گذارن وجود دارد هم‌اکنون می‌توانند فعالیت کنند. رییس کمیسیون تجارت اتاق مشهد می‌افزاید: تاکید می‌کنم این نوع نگاه در سرمایه‌گذاری که عرض کردم در حوزه کلان بود. اما در ایجاد کارخانجات کوچک و صنایع کوچک هم‌اکنون در هرات فعال هستیم و کارخانه یخ‌سازی و همین‌طور نوشابه‌سازی توسط فعالان اقتصادی مشهدی ایجاد شده است.

محمد حسین روشنک معتقد است: ایران به‌عنوان همسایه مقتدر، دارای امکانات و توانمند افغانستان است و آنها باید ایران را با این نگاه و همین‌طور با مشترکات مذهبی و زبانی و شریک تجاری بشناسند. وی با بیان اینکه افغانستان باید توجه ویژه‌ای به همسایه‌اش داشته و مراقب باشد در جذب سرمایه‌گذاری برای ایران رقیب‌تراشی نشود، ادامه می‌دهد: افغانستان نباید سال‌ها کمک و یاری ایران را فراموش کند و از اقتدار و توانایی این همسایه غافل شود. این فعال اقتصادی می‌گوید: ما در هرات می‌دیدیم که مردم‌شان چقدر قدرشناس هستند و باور دارند که ایران به آنها خیلی کمک کرده و در بسیاری مشکلات همراهشان بوده است. رییس کمیسیون تجارت در اتاق مشهد می‌افزاید: دولت افغانستان باید مراقب برخی رفتارهایش باشد، اگر این زمینه‌های لازم فراهم شود، سرمایه‌گذاران بسیاری هستند که می‌‌دانند افغانستان جای بالقوه‌ای برای آنهاست و مایلند سرمایه‌هایشان را به این کشور ببرند، اما باید زمینه‌های مطمئنی برای آنها فراهم شود. 

به گزارش «فرصت امروز» رییس‌جمهور افغانستان همچنین به دلیل عدم دسترسی کشورش به بانکداری روز و شبکه تزانزیت از فعالان بخش‌خصوصی خواسته است در این زمینه نیز حضور یابند. اما دعوت غنی از بخش‌خصوصی تنها برای سرمایه‌گذاری و کمک به احیای صنعت کشورش نبود. این مقام ارشد همسایه شرقی از وجود برخی کارخانه‌ها که محصولات غیر‌استاندارد و تقلبی تولید و به افغانستان قاچاق می‌کنند نام برد که به تجارت هر دو کشور آسیب می‌رسانند. وی تاکید کرده است این موضوع یکی از مشکلات بنیادین بین ایران و افغانستان است. محمد اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان روز دوشنبه گذشته به همراه وزرای خارجه، معادن و وزیر دارایی افغانستان مهمان اتاق بازرگانی ایران بود و ظرفیت‌های مهم اقتصادی کشورش را برای توسعه روابط تجاری با ایران و همکاری متقابل با فعالان بخش‌خصوصی در میان گذاشت. براساس گزارش‌های گمرک جمهوری اسلامی ایران، صادرات کشورمان به افغانستان در سال گذشته به میزان 2 میلیارد و 388 میلیون دلار کالا به افغانستان بوده و حجم واردات ایران از این کشور بسیار اندک است.