این پول‌هایی که به خزانه خواهد رفت

در حالی نزدیک به یک ماه از ابلاغ اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم توسط رئیس‌جمهور می‌گذرد که همچنان گمانه‌زنی‌ها در مورد این قانون و تاثیرات آن بر اقتصاد کشور از زوایای مختلف ادامه دارد. یکی از اهداف اصلی تصویب و اجرای این قانون، ایجاد شفاف‌سازی در نظام مالیاتی و عدالت مالیاتی عنوان می‌شود. اما فعالان اقتصادی بر این باورند که تنها درصورتی‌که این قانون به شکل دقیق و صحیحی اجرا شود، می‌تواند به اهدافی که برای آن در نظر گرفته شده، دست بیابد.

در عین حال، حقوقدانان معتقدند که این قانون می‌تواند موجب افزایش اختیارات و قدرت دولت در کنترل و نظارت بر مودیان مالیاتی شود و به دنبال شفاف‌سازی، در نهایت زمینه را برای افزایش درآمد دولت فراهم کند. هرچند به عقیده فعالان اقتصادی این موضوع در صورتی محقق می‌شود که اجرای اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم به بیراهه نرود. «فرصت امروز» در گفت‌وگو با تعدادی از فعالان اقتصادی، تاثیرات اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم بر افزایش اختیارات و درآمد دولت را مورد بررسی قرار داده است.

محمد حسین سلیمی:
عدالت مالیاتی محقق می‌شود

محمدحسین سلیمی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران معتقد است اجرای صحیح اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم می‌تواند منجر به تحقق عدالت مالیاتی شود.

تحلیل حقوقدانان این است که قانون مالیات‌های مستقیم، اختیارات بیشتری را از جهت کنترل و نظارت در اختیار دولت قرار می‌دهد. فکر می‌کنید این تحلیل تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است؟

قانون‌های این چنینی در تمام دنیا اختیارات وسیعی را در اختیار دولت‌ها قرار می‌دهد و با افزایش قدرت دولت در نظارت و کنترل، موجبات جلوگیری از بسیاری تخلفات مانند فرار مالیاتی را مهیا می‌کند. بنابراین شناسایی افراد جدید را با درآمدهای بالا که تاکنون مالیاتی پرداخت نمی‌کرده‌اند یا پرداخت واقعی نداشتند فراهم می‌کند. البته این مکانیزم چندان جدید نیست و در گذشته هم این امکان وجود داشت که از چنین مکانیزم‌هایی استفاده شود اما در گذشته تا این اندازه سیستم‌ها مکانیزه نبود که افراد را از طریق موضوعاتی مانند ارزش افزوده به‌راحتی شناسایی کنند. به هر حال مالیات بر ارزش افزوده یکی از معیارهایی است که افراد مشمول دریافت و پرداخت مجبور هستند این موضوع را گزارش کنند که از چه فردی دریافت کرده یا به چه فردی پرداخت کرده‌اند.

همان‌طور که می‌دانید باید اصل تساوی در دریافت مالیات‌ها مراعات شود. اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم می‌تواند در نهایت منجر به عدالت مالیاتی شود؟

در حال حاضر مسئله عدالت مالیاتی مطرح است اما گفته می‌شود اصناف درصد پایینی از کل مالیات را پرداخت می‌کنند درصورتی‌که تعداد اصناف چند برابر تعداد واحدهای تولیدی است. در چنین شرایطی و با این وجود، شناسایی اصناف کار دشواری نیست و در قانون هم این موضوع پیش‌بینی شده است به جای اینکه میزان مالیات هر مغازه به‌صورت سالانه تعیین شود، مبنای دریافت مالیات را میزان درآمد آن مغازه قرار دهند. اگر این اتفاق بیفتد وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان امور مالیاتی می‌توانند به‌طور دقیق اقدام به شناسایی و تعیین میزان مالیات کنند.

به نظر شما دولت در نهایت خواهد توانست درآمد خود را به موجب اجرای این قانون افزایش دهد؟

قطعا همین‌طور است و افزایش درآمد برای دولت می‌تواند اتفاق بیفتد، زیرا تعداد افراد حقیقی و حقوقی که اظهارنامه مالیاتی به دولت می‌دهند، بسیار کمتر از اصناف و شرکت‌های تولیدی است. بنابراین اگر در نهایت شفاف‌سازی نظام مالیاتی در کشور اتفاق بیفتد، می‌تواند موجب افزایش میزان درآمد دولت شود.

در شرایطی که در سال‌های اخیر، واحدهای تولیدی با مشکلات بسیاری مواجه بوده‌اند، در کشور به چه میزان آمادگی برای اجرای این قانون وجود دارد؟

در زمان رکود شرکت‌ها معمولا با مشکل مواجه هستند و بسیاری از واحدهای تولیدی به دلیل مشکلات فراوان با ظرفیت کمتر از 30 درصد فعالیت می‌کنند یا به‌طورکلی کار را تعطیل کرده‌اند و به این ترتیب درآمد آنها به‌شدت کاهش یافته است. بنابراین قرار گرفتن در شرایط پساتحریم و رشد اقتصادی، بینش کلی حاکم بر دریافت مالیات است اما از آنجا که قرار است مالیات‌های امسال در سال آینده پرداخت شود و درآمد صنایع نسبت به سال‌های گذشته افت کرده است، دریافت مالیات بیشتر از صنایع یک فرضیه خیالی است. مگر اینکه اشخاص حقیقی یا حقوقی را که تاکنون مالیات نمی‌دادند مشمول این موضوع کنند که البته این کار هم چندان آسان نیست.

محمود تولایی:
مکانیزم‌های سخت‌گیرانه مالیاتی فراگیر باشد

محمود تولایی، رئیس اتاق بازرگانی کاشان معتقد است نباید مکانیزم‌های سخت‌گیرانه اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم فقط شامل حال افرادی که پیش از این هم همکاری صادقانه‌ای با سازمان امور مالیاتی داشتند، شود.

همان‌طور که می‌دانید چندی پیش اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم توسط رئیس‌جمهور ابلاغ شد. به نظر شما این قانون چه تحولات و تغییرات اساسی را می‌تواند در اقتصاد کشور ایجاد کند؟

اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم که چندی پیش توسط رئیس‌جمهور ابلاغ شد، می‌تواند شکل کار را تغییر دهد. البته یک نکته این است که متاسفانه حین تدوین این قانون، بسیاری از موضوعات مندرج در آن متناسب با شرایط عمومی کشور و فعالیت‌های اقتصادی دیده نشده است. نکته دوم تعجیل در اجراست و در حالی این قانون از امسال اجرا خواهد شد که مودیان و سازمان امور مالیاتی، اطلاعات کاملی در مورد آن ندارند. نکته دیگر این است معمولا زمانی که توسعه مالیاتی و عدالت مالیاتی در مرحله اجرا قرار می‌گیرد، اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد مگر اینکه قشر تولیدکننده‌ای که قبلا هم مالیات می‌داده‌اند، همچنان ملزم به پرداخت مالیات باشند. در حالت معمول به دنبال افزایش میزان مالیات، باید تعداد مالیات‌دهندگان افزایش یابد اما تا به امروز تجربه نشان داده که سازمان امور مالیاتی در چنین شرایطی سهم همان گروه از افراد حقیقی و حقوقی که در لیست پرداخت مالیات قرار داشتند را اضافه می‌کند. بنابراین اگر در مورد اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم نیز چنین رویه‌ای اعمال شود، منجر به اتفاق جدیدی نخواهد شد. در نهایت آنچه که بسیار مهم است، نحوه و چگونگی اجرای این قانون و رفع نقایص احتمالی  است.

مسئولان عنوان می‌کنند یکی از اهداف اجرای این قانون افزایش میزان درآمد دولت است. به نظر شما قانون اصلاحیه مالیات‌های مستقیم درنهایت می‌تواند درآمد دولت از محل مالیات را افزایش دهد؟

این قانون سهم دولت از مالیات را افزایش می‌دهد و قاعدتا در صورت اجرای صحیح می‌تواند موجب افزایش درآمدهای دولت شود. البته این‌طور که مسئولان عنوان می‌کنند، قرار است این قانون موجب ایجاد عدالت مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی شود. البته در حالی این مسائل از سوی مسئولان عنوان می‌شود که همچنان شاهد گستره اقتصاد زیرزمینی در کشورمان هستیم و فراریان مالیاتی نیز به‌راحتی به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند. در اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم فرآیندهای سخت‌گیرانه‌ای برای دریافت مالیات در نظر گرفته شده است اما قطعا این مکانیزم‌های سخت‌گیرانه در مورد افرادی که پیش از این هم همکاری صادقانه‌ای با سازمان امور مالیاتی داشتند، اعمال خواهد شد و فقط می‌توان ابراز امیدواری کرد که نحوه اجرا به‌گونه‌ای باشد که فرار مالیاتی نیز در چنبره این قانون گرفتار شود.

تلقی حقوقدانان این است که اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم به سازمان مالیاتی کشور و وزارت اقتصاد و دارایی قدرت زیادی برای کنترل، نظارت و اطلاع یافتن از معاملات و دارایی‌ها و املاک مشمولان خواهد داد. تا چه اندازه با این نظریه موافق هستید؟

بله، قاعدتا قدرت نظارت و کنترل دولت و به‌خصوص سازمان امور مالیاتی را افزایش و اختیارات بیشتری را به بخش دولتی می‌دهد اما همان‌طور که گفته شد اگر فقط شامل حال افرادی شود که تاکنون مالیات خود را پرداخت کرده‌اند، کار صحیحی نخواهد بود و بیشتر جنبه شعاری را خواهد داشت که هیچ‌گاه جامه عمل نپوشیده است.

فرامرز مرادی:
امکان افزایش درآمدهای دولت وجود دارد

فرامرز مرادی، عضو هیات رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی معتقد است که اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم قدرت سازمان امور مالیاتی و وزارت اقتصاد و دارایی را برای کنترل، نظارت و اطلاع یافتن از معاملات و دارایی‌ها و املاک مشمولان افزایش خواهد داد و به این ترتیب امکان رشد درآمدهای دولت وجود دارد.

موارد مندرج در اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم، موضوعات مختلفی را در برمی‌گیرد. به نظر شما با توجه به شرایط اقتصادی کشور، این قانون موجب چه تغییراتی می‌شود؟

مهم‌ترین مسئله این است که باید به موجب این قانون افرادی که تاکنون به روش‌های مختلف از پرداخت مالیات خودداری کرده‌اند، شناسایی شوند و باید ترتیبی اتخاذ شود افرادی که به‌راحتی فرار مالیاتی داشته‌اند، از این اقدام آنها جلوگیری شود و دولت بتواند از این راه کسب درآمد کند. اما اگر قصد دولت این باشد که به موجب این قانون میزان مالیات‌ها را افزایش دهد و افرادی که قبلا فرار مالیاتی داشتند، همچنان به این کار ادامه دهند، به سرمایه‌گذاری و صنعت ضربه خواهد زد. بنابراین باید این موضوع را ارزیابی کنیم که دولت تا چه اندازه توان دارد که فراریان مالیاتی را شناسایی کند. به‌ظاهر دولت برنامه‌هایی را در رابطه با واحدهای مسکونی خالی برای دریافت مالیات دارد که امثال این موارد امکان شناسایی ساده‌تری نسبت به افرادی که کالا وارد می‌کنند و در اعلام میزان درآمدهای خود سوء‌استفاده می‌کنند، دارد.

فکر می‌کنید اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم می‌تواند موجب افزایش اختیارات دولت و سازمان امور مالیاتی شود؟

قطعا همین‌طور است. زیرا این قانون حمایت بیشتری را از عملکرد دولت انجام می‌دهد و در نهایت کمک بسیاری را به سازمان امور مالیاتی می‌کند. در واقع اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم به سازمان مالیاتی کشور و وزارت اقتصاد و دارایی قدرت زیادی برای کنترل، نظارت و اطلاع یافتن از معاملات و دارایی‌ها و املاک مشمولان خواهد داد.

بخش‌خصوصی معتقد است که اگر این قانون به درستی اجرا نشود، همچنان افرادی که قبلا همکاری خوبی با سازمان امور مالیاتی داشتند ملزم به پرداخت مالیات خواهند بود و عدالت مالیاتی برقرار نخواهد شد. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

دولت باید حتما ساز و کارهایی داشته باشد که یک عدالت مالیاتی را برقرار کند و هر فرد حقیقی و حقوقی به نسبت درآمد و دارایی‌های خود، الزام به پرداخت مالیات داشته باشند. افرادی که پیش از این هم مالیات می‌داده‌اند، شناخته شده هستند، البته ممکن است میزان درآمد و دارایی خود را کمتر اعلام کنند اما به موجب این قانون دولت می‌تواند شفاف‌سازی لازم را انجام دهد. حداقل می‌توان امیدوار بود که به این شکل عدالت مالیاتی تا حدودی در کشور محقق شود. زیرا اصل تساوی در مقابل مالیات ایجاب می‌کند که در مورد دریافت مالیات هیچ تفاوت و امتیازی بین افراد و اشخاص جامعه وجود نداشته باشد.