ایجاد شهرک‌های صنعتی پتروشیمی؛‌ آخرین راهکار

شـرکـت مـلی صنایع پـتـروشـیـمی در آخرین بـرنـامـه‌ریـزی‌هـای خود برای توسعه پایین‌دستی پتروشیمی‌ علاوه بر تهیه نقشه راه از تمامی ظرفیت‌های موجود در کشور از جمله شهرک‌های صنعتی بهره گرفته، به همین دلیل قرار است شهرک‌های صنعتی از رونق افتاده باهمکاری وزارت صنعت به شهرک‌های صنعتی پتروشیمی‌ تبدیل شود. طرحی که از دید بخش‌خصوصی بدون رعایت قانون کسب‌و‌کار نمی‌تواند نتایج خوبی داشته باشد.

صـنـایـع پـایین‌دستی پتروشیمی‌ هیچ‌گاه مورد تاکید وزارت نفت نبوده و برنامه‌ها به سمت توسعه بالادستی این صنعت بوده است، به همین منظور شاهد ایجاد 64 طرح توسعه‌ای در بالادستی پتروشیمی‌ هستیم که در نهایت در پنج سال آینده به اتمام خواهد رسید. در بررسی‌های به عمل آمده آخرین علت از توسعه نیافتگی، نبود خوراک مورد نیاز پروپیلن اعلام شده است؛ خوراکی که برای توسعه پایین‌دستی حیاتی است.

تامین خوراک برای پایین‌دستی

محمدحسین پیوندی، معاون مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی با اشاره به اینکه در آینده نزدیک پروپیلن به وفور در کشور تولید خواهد شد، به «فرصت امروز» می‌گوید: «نقشه راهی برای توسعه طرح‌های پایین‌دستی تهیه شده که مهم‌ترین آن تولید خوراک است و تامین آن به‌صورت خودکار به توسعه صنایع پایین‌دستی منجر خواهد شد. در حقیقت، اگر تاکنون در پایین‌دستی موفق نبودیم تنها به دلیل نبود خوراک مورد نیاز آن یعنی پروپیلن بوده است.» وی با اشاره به اینکه در حال حاضر 5 میلیون تن تولید متانول داریم اما در پنج سال آینده به 25میلیون تن متانول خواهیم رسید، ‌می‌گوید: «به‌طور اتفاقی باحجم زیادی متانول مواجه خواهیم شد و می‌توانیم آن را به پروپیلن تبدیل کنیم و این موضوع به جهشی در صنعت پتروشیمی‌ در بخش پایین‌دستی منجر خواهد شد. از این رو باید از هم‌اکنون شرایط را برای حضور بخش‌خصوصی به منظور سرمایه‌گذاری در این بخش فراهم کنیم، زیرا دولت تنها می‌تواند در برنامه‌ریزی ورود کند.»

این در حالی است که براساس گزارش‌های جهانی، صنعت پتروشیمی در حال حرکت به سمت تولید بیشتر پلی پروپیلن و افزایش مصرف این محصول درصنایع پایین‌دستی از بسته‌بندی مواد‌غذایی گرفته تا صنعت اتومبیل و غیره است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان تولید پلی پروپیلن در جهان تا سال 2019 به 124 میلیارد دلار در سال خواهد رسید.

صنعت پتروشیمی از جمله صنایع سودده است، به‌طوری‌که براساس آمارهای منتشرشده این صنعت هر سال 20 میلیارد دلار برای کشور درآمد دارد، اما مهم‌ترین اثربخشی این صنعت زمانی است که زنجیره آن کامل باشد، یعنی توسعه همزمان در بخش بالادستی، ‌میان دستی و پایین‌دستی. در حال حاضر بخش بالادستی پتروشیمی‌ها از رشد قابل قبولی برخوردار هستند، به‌طوری که علاوه بر پتروشیمی‌های موجود، شاهد توسعه فاز 2 پتروشیمی‌ها در پارس جنوبی هستیم. بدون شک تا پنج سال آینده این پتروشیمی‌ها فعال خواهد شد و تولیدات بالایی در بالادستی پتروشیمی خواهیم داشت اما حلقه مفقوده در این توسعه، توجه به توسعه صنایع میانی و پایین‌دستی پتروشیمی ‌است.

وزارت نفت در برنامه کلان صنعت نفت، توجه خود را برای توسعه صنایع تکمیلی معطوف کرده است، اما باید دید آیا در عمل گام‌هایی برای محقق شدن این برنامه برداشته است؟ هم‌اکنون بزرگ‌ترین طرح توسعه‌ای پتروشیمی‌ در پارس جنوبی در حال انجام است اما باوجود تولید خوراک موردنیاز هیچ اثری از وجود صنایع تکمیلی پتروشیمی دیده نمی‌شود.

انعقاد تفاهم‌نامه با صنعت برای پایین‌دستی پتروشیمی‌

مرضیه شاهدایی، مدیر طرح‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی ‌ایران در این‌باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «صنایع بالادستی عسلویه براساس خوراک طراحی شده است. فاز 2 پتروشیمی‌ که از سال 83 آغاز شده نیز بر این اصل طراحی شد. سیاست توسعه‌ای پتروشیمی ‌همواره در واحدهای بالادستی و میان‌دستی است و ما تنها در تامین خوراک پایین‌دستی باید برنامه‌ریزی کنیم.» وی می‌افزاید: «خوراک موردنیاز برای پایین‌دستی در کشور موجود است و اولویت ما مصرف داخل است تا صادرات، به همین منظور برای ادامه زنجیره در صنعت پتروشیمی‌ به جای توجه بر توسعه پایین‌دستی در پارس جنوبی ظرفیت‌های موجود در کل کشور را بررسی کردیم. نتیجه این کار نیز برگزاری جلسه‌هایی با وزارت صنعت، معدن و تجارت بود. خروجی این جلسه‌ها انعقاد تفاهم‌نامه‌هایی با وزارت صنعت برای رونق بخشی به شهرک‌های صنعتی در قالب برنامه توسعه صنایع تکمیلی است.»

این مقام مسئول در شرکت ملی صنایع پتروشیمی‌ از شناسایی سرمایه‌گذار علاقه‌مند در پایین‌دستی پتروشیمی‌ خبر می‌دهد و می‌گوید: «در حال حاضر یکی از مشکلات اصلی در کشور اشتغال و مهاجرت بی‌رویه از شهرهای کوچک به کلانشهرها و شهرهای صنعتی است. توسعه صنایع تکمیلی علاوه بر تکمیل زنجیره پتروشیمی‌ برای سوددهی بالا به رونق اقتصادی و اشتغال منجر می‌شود. ما هیچ وظیفه‌ای در راستای پرداختن به مـشـکـلات پایین‌دستی پتروشیمی‌ها نداریم، اما با این وجود علاوه بر شناسایی سرمایه‌گذار مطالعات لازم برای ایجاد زیرساخت‌های لازم برای توسعه پایین‌دستی پتروشیمی ‌در شهرک‌های صنعتی را در دستور کار داریم.»

براساس طرح شرکت ملی صنایع پتروشیمی‌ قرار است از ظرفیت شهرک‌های صنعتی برای توسعه صنایع تکمیلی پتروشیمی‌ استفاده کرد. برای نمونه شهرک‌های صنعتی شهرهایی که در مسیر خط لوله غرب وجود دارد به دلیل نزدیکی به خوراک می‌توانند به شهرک‌های پتروشیمی‌ یا شیمی‌شهرها تبدیل شوند. اولویت نیز شهرک‌های استان‌های کردستان، ایلام و کرمانشاه است. توسعه پایین‌دستی پتروشیمی‌ به دلیل سرمایه‌ کمتر نسبت به بالادستی و میانی، عدم تاثیرپذیری از تحریم‌ها و بی‌نیاز بودن به دستگاه‌ و تجهیزات خاص با محدودیت کمتری مواجه است. البته قرار است سرمایه‌گذاران توسط شرکت ملی صنایع پتروشیمی‌ حمایت شود، از این رو نسبت به تامین خوراک نیز نگرانی وجود نخواهد داشت.

شاهدایی در ادامه با بیان اینکه شهرک‌هایی در برنامه قرار دارد که ظرفیت لازم را داشته باشد، ‌می‌افزاید: «به‌زودی شاهد افتتاح شهرک‌های صنعتی پتروشیمی‌ خواهیم بود. از سویی از آنجا که شرکت ملی صنایع پتروشیمی‌ واحدهای جدید را به شرط توجه و توسعه پایین‌دستی واگذار کرده است، در آینده نزدیک توسعه پایین‌دستی پتروشیمی‌ را در کشور شاهد خواهیم بود.»

محمود صداقت، مدیرعامل شرکت ویستا بست درباره موفق‌آمیز بودن این طرح در توسعه پایین دستی پتروشیمی‌ به منظور تامین مواد اولیه به «فرصت امروز» می‌گوید: «باید دید کلی به این موضوع داشت مشکل ما تنها تامین مواد اولیه مورد نیاز نیست. گرچه با توسعه پایین‌دستی نگرانی‌ها حداقل در تامین مواد اولیه برطرف خواهد شد.» وی می‌افزاید: «بهتر است مسئولان در طرح‌ریزی نگاه عمیقی داشته باشند و جلسه‌هایی با تشکل‌های مختلف برگزار کنند. طرح‌های توسعه باید همراه با تکمیل سایر زیرساخت‌های مورد نیاز صورت گیرد.» به گفته این فعال بخش‌خصوصی، طرح‌های توسعه‌ای پتروشیمی بدون رعایت قانون کسب‌و‌کار نمی‌تواند نتایج خوبی داشته باشد. تغییر شهرک‌های صنعتی به پایین‌دستی پتروشیمی‌ بدون توجه به این موارد نتیجه‌بخش نخواهد بود.»