اهداف سرمایه‌گذاری اکتشاف مواد معدنی در ایران (3)

سلسله گفتارهای حاضر در شش قسمت به‌چاپ خواهد رسید و شامل چهار بخش زیر است که به بررسی تاثیر لغو احتمالی تحریم‌ها بر فضای معدنی ایران می‌پردازد:

1-‌ توان معدنی موجود در کشور و بررسی زمینه‌های جذب سرمایه‌گذار خارجی درصورت حذف تحریم‌ها.

2-‌ اهداف سرمایه‌گذاری اکتشاف مواد معدنی در ایران و مسائل مرتبط با تحریم‌ها.

3-‌ تاثیرپذیری محصولات شیمیایی برپایه مواد معدنی از لغو احتمالی تحریم‌ها.

4-‌ شرکت‌های معدنی ایرانی در تعامل با شرکت‌های سرمایه‌گذار خارجی.

در این قسمت گفتار را با عنوان زیر پیش می‌بریم:

2-‌ اهداف سرمایه‌گذاری اکتشاف مواد معدنی در ایران

فرصت‌های اکتشافی- معدنی کشور از ظرفیت بالایی برخوردار بوده و فضای سرمایه‌گذاری فراوانی در زمینه اکتشاف مواد معدنی موجود است. مبنای این نظر تنها وسعت قابل توجه اکتشاف نشده کشور است. به دلیل انجام ندادن اکتشاف معدنی پایه در سراسر کشور و مخدوش بودن داده‌های اکتشافی موجود، فرصتی برای سرمایه‌گذاری اکتشافی با نگرش 10ساله در کشور ایجاد شده است. آنچه تنها توسط اقتصاددان‌های دورنگر می‌تواند دیده شود، نکته باریکی است که پس از پر شدن یا پرهزینه شدن در اختیارگیری ظرفیت‌های معدنی، یک ارزش افزوده نهانی شکل می‌گیرد که از محدودیت موارد سرمایه‌گذاری اکتشافی مواد معدنی ناشی می‌شود.

اتفاقی که در سال‌های اخیر در زمینه معادن سنگ‌آهن افتاد. ارزش در اختیارگیری معادن سنگ‌آهن بر سود سالانه معادن می‌افزاید، چرا که دیگر معدن سنگ‌آهن باقی نمانده است که بتوان در‌ اختیار گرفت. ظرفیت‌های اکتشافی باقیمانده یک ماده معدنی عبارت است از وسعت جغرافیای باقیمانده از کل مساحتی از کشور که استعداد کانی‌زایی آن ماده معدنی را داشته و تاکنون شناسایی یا اکتشاف نشده است. تاکنون در ایران چنین بررسی آماری- اکتشافی انجام نشده که قابل اتکا باشد ولیکن براساس تحلیل تجربی صاحب‌نظران، ظرفیت‌های اکتشافی باقیمانده برای فلز طلا، مس، پتاس سنگی، سنگ فسفات رسوبی، لیتیوم و سنگ‌آهن مقدار باارزشی‌ است.

این ظرفیت یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های شرکت‌های سرمایه‌گذاری بین‌المللی اکتشافی است که درصورت تلطیف فضای سیاسی و تثبیت بیشتر قوانین حمایت از سرمایه‌های خارجی، ایران باتوجه به این ظرفیت می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. ادامه کشف ذخایر بزرگ فلزی همچون سنگ‌آهن چادرملو و مس سرچشمه، از حیطه دانش، مدیریت و امکانات ابزاری داخلی به‌دور بوده و شاید در آینده با انجام تغییرات بنیادین در برخی عرصه‌ها بتوان به این مهم رسید ولیکن داشتن نیم‌نگاهی به اقتصاد ذخایر بزرگ معدنی و نیز داشتن تحلیل انتقادی از شیوه‌های اکتشافی داخلی و یافتن روش‌های مدیریتی- اکتشافی کارآمد کشف ذخایر بزرگ کماکان یک فرصت محسوب می‌شود. فرصتی که ارزانی طراحان سرمایه‌گذاری است که در مقیاس جهانی فکر می‌کنند. اهداف سرمایه‌گذاری اکتشاف مواد معدنی در ایران را می‌توان در شش دسته تقسیم‌بندی کرد که دو دسته در این شماره بررسی شده و چهار دسته دیگر به شماره بعد موکول شده است.

1-2-‌ سرمایه‌گذاری روی ایده‌های اکتشافی مواد معدنی

ایده‌های اکتشافی، موارد خاصی از دانش زمین‌شناسی و معدنی ایران را شامل می‌شود که در دسترس جامعه معدنی نبوده و در اختیار بخش خاصی از اهل فن است. ایده‌ها تاکنون در کشور تجربه نشده و خارج از میدان رقابت شرکت‌های معدنی موجود است. این ایده‌ها با اتکا به دانش متالوژنی شناسایی شده و غالب این ایده‌ها را نمی‌توان در آرشیو دانشگاه‌ها و متولیان رسمی معدن جست‌وجو کرد.

دسترسی به ذخایر بزرگ فلزی، یافتن ذخایری که در سطح زمین برونزد ندارند و نیز مواد معدنی غیرفلزی که با توجه به مصرف و موقعیت خاص منطقه‌ای در آینده ارزشمند خواهند شد، آن دسته هستند که توسط اهل فن معدودی در کشور پرورانده شده است. ایده‌های معدنی بزرگ در ایران را می‌توان در بین مواد معدنی طلا، پتاس، فسفات، لیتیوم و مس جست‌وجو کرد. باتوجه به آگاهی و اشراف شرکت‌های بین‌المللی به این ایده‌ها، با لغو تحریم‌ها و ورود احتمالی شرکت‌های معدنی، پیش‌بینی می‌شود این ایده‌ها هدف اصلی سرمایه‌گذاری قرار گیرد، چرا که اهداف کوچک اکتشافی- معدنی برای شرکت‌های بزرگ بین‌المللی جذاب نبوده و این شرکت‌ها مواردی را دنبال می‌کنند که تاثیری بر اقتصاد منطقه داشته باشد.

2-2-‌ سرمایه‌گذاری روی اندیس‌های معدنی

اندیس‌های معدنی عبارتند از نشانه‌هایی از کانی‌زایی مواد معدنی که به‌عنوان ابتدایی‌ترین اطلاعات اکتشافی محسوب شده و ثبت و گرفتن مجوز اکتشاف و اجرای عملیات اکتشاف به منظور حصول اطمینان از کم و کیف ماده معدنی در آن، مستلزم صرف زمان و هزینه است. چنین نقاطی در کشور فراوان بوده و بخش وسیعی از کشور که دارای این نشانه‌های فلزی است تاکنون بررسی نشده است. با لغو تحریم‌ها و ورود احتمالی شرکت‌های معدنی بین‌المللی، پیش‌بینی می‌شود سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی به روی این اندیس‌ها به سختی صورت گیرد، زیرا انجام این پی‌جویی مستلزم صرف زمان و وجود زیرساخت‌هایی‌ است که تاکنون بخش‌های متولی معادن موفق به آماده‌سازی آن نشده‌اند. این فرصتی است برای شرکت‌های معدنی ایرانی که با بررسی این اندیس‌ها و گرفتن نتایج مثبت اکتشافی از این نقاط، مقدمات مشارکت شرکت‌های خارجی را فراهم آورند.

* کارشناس ارشد زمین شناسی