انرژی ایران ظرفیت جهانی شدن دارد

ایران یکی از معدود کشورهای جهان است که در حوزه تأمین انواع انرژی در وضعیت کاملاً مطلوبی قرار دارد. دارا بودن انواع منابع نفت و گاز و وجود نیروگاه های برق در این کشور باعث شده، ایران فرصت بالقوه ای برای تأمین انرژی داخلی و صادرات خارجی در اختیار داشته باشد.

با این وجود طی سال های اخیر، برخی مشکلات همچون تحریم ها، فرصت استفاده از این شرایط ویژه را تا حد زیادی محدود کرده بود، اگرچه صادرات انرژی ایران در طول سال های تحریم به طور چشمگیری کاهش یافته بود، اما کاملاً قطع نشده بود.

اکنون انتظار می رود با توجه به خروج ایران از شرایط تحریم و گشایش مسیرهای صادراتی، این کشور تبدیل به یکی از قدرت های توزیع انرژی در منطقه شود. اما برای رسیدن به چنین عنوانی، ایران تا چه حد به لحاظ زیرساخت های صادراتی آمادگی دارد؟
 
موقعیت مناسب و فرصت های در دسترس

دکتر اد آدناور، در مقاله ای که توسط بنیاد مطالعاتی انرژی اروپا منتشر شده به این نکته پرداخته که ایران از شرایطی فوق العاده و منحصربه فرد برای کسب جایگاهی مناسب در بخش توزیع انرژی منطقه برخوردار است.

افزون بر این، موقعیت استراتژیک ایران که این کشور را تبدیل به پلی بین شرق و غرب کرده است، سیگنال های مثبتی در بخش توزیع انرژی منتشر می کند و دامنه صادرات ایران را وسیع تر از آنچه به نظر می رسد خواهد کرد.

با وجود این چشم اندازها و موقعیت بسیار مثبت، برخی کاستی ها و مشکلات در مسیر انرژی ایران قرار دارند که پیش از هر اقدامی نیاز است از میان برداشته شده و حل شوند. برخی مشکلات ایران با سایر کشورهای صادر کننده نفت در منطقه که به نظر می رسد بر اساس عنادورزی مستقیم دولت عربستان شدت گرفته، از جمله همین مسائل است که طی ماه های اخیر در جلسات اوپک بیش از هر زمان دیگری به چشم می آمد.

از سوی دیگر ایران با دارا بودن ذخایر چشمگیر و عظیم گاز، قدرت و پتانسیلی انکار ناشدنی در به دست گرفتن بازارهای صادرات گاز دارد، منوط بر این که وضعیت زیرساختی نفت و گاز نیز تغییر کند. بر این اساس می توان چنین نتیجه گرفت که بخش مهمی از آینده صادرات انرژی از ایران به گسترش پتانسیل های پالایشگاهی و پتروشیمی این کشور وابسته خواهد بود.

مناسبات با کشورهای اروپایی و توسعه صادرات

نشریه گاز طبیعی اروپا نیز در گزارش اخیر خود، ضمن اشاره به انتظارات در خصوص افزایش سطح زیرساخت های صادراتی ایران می نویسد: ایران در شرایطی قرار دارد که در صورت تمایل به جذب سرمایه گذاران خارجی در میادین نفت و گاز و افزایش سطح تکنولوژی، محدودیت چندانی در پررنگ شدن نقش خود در منطقه ندارد. بر این مبنا، اگر دولت تمایل دارد پتانسیل های بخش انرژی را بارور کند، باید روی فرصت های جذب سرمایه نیز برنامه ریزی سریع و جامعی انجام دهد.

دکتر گرگوری دیمن، مدرس دانشگاه جرج تاون و تحلیلگر امور خاورمیانه نیز معتقد است میدان گازی پارس جنوبی یکی از اولویت های اصلی ایران در بخش تأمین انرژی است. این میدان یکی از بزرگ ترین منایع تأمین گاز در ایران است. اما بازار رقابت گاز ایران در شرایط تحریم تا حد زیادی قربانی شد و رقابت بین قطر و ایران برای کسب عنوان برترین در منطقه بسیار پررنگ تر از گذشته به نظر می رسید.

نکته مهم تر، جذب مجدد طرف های قرارداد خارجی است که در شرایط پیش از لغو تحریم ها از معامله با ایران منع شده یا عقب نشینی کرده بودند. در این میان کشورهایی چون پاکستان که تحت فشار شدید ایالات متحده و عربستان سعودی، توافقات خود با ایران در بخش انرژی را کم و بیش ادامه می دادند کم تعدادتر هستند.

در بین کشورهای منطقه، کم نیستند کشورهایی که به ذخایر گوناگون انرژی ایران نیاز دارند، برای مثال پاکستان نه تنها از ذخایر سوخت های فسیلی ایران بهره می برد، بلکه از ایران برق نیز وارد می کند.

 فرصت های تجدید شده ایران برای آغاز مجدد معاملات با کشورهای اروپایی موضوع دیگری است که در صورت پیگیری صحیح، سود سرشاری به بخش انرژی این کشور تزریق می کند. بر اساس گزارش وال استریت ژورنال، ریاست بخش انرژی اتحادیه اروپا و اعضای ارشد این کمیسیون، نقشی مهم در حل مناقشات ایران در سطح انرژی بین الملل دارند.

درواقع، اگرچه تحریم های علیه ایران لغو شده اند، اما این کشور برای تبدیل شدن به یک بازیکن کلیدی در انرژی جهانی، نیاز به کاهش سوءتفاهم های منطقه ای و بین المللی و جلب اعتماد کشورهای غربی و اروپایی برای ترمیم روابط گذشته و شکل دهی مسیر صادراتی به اروپا و خاورمیانه دارد.

نشریه فوربس نیز در گزارشی با تمرکز بر پتانسیل های بالای ایران برای رشد صادرات می نویسد: بسیاری از کشورهای منطقه همچون هند، پاکستان، ترکیه و... مشتریانی تأثیر گذار برای اقتصاد ایران هستند که در کنار مشتری های اروپایی، ترکیبی ایده آل برای صادرات انرژی ایران تشکیل می دهند. اما تمامی این اما و اگرها پیش از هر چیز به توسعه زیرساخت های تأمین انرژی کیفیت مسیرهای صادراتی بستگی مستقیم دارد.