انتزاع تجارت از تولید؛ عقبگرد یا حرکت به جلو؟

یکی از موارد مندرج در پیش‌نویس لایحه برنامه ششم توسعه، انتزاع بازرگانی از صنعت و الحاق آن به وزارت اقتصاد است. سازمان مدیریت در پیش‌نویس لایحه برنامه ششم به دولت پیشنهاد کرده که تمامی مأموریت‌ها و وظایف مرتبط با بخش بازرگانی از وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت جهاد کشاورزی منتزع و به وزارت اقتصاد ملحق شود.اما این موضوع موافقان و مخالفانی دارد؛ به همان اندازه که برخی این انتزاع و ادغام را غیر‌منطقی و غیر‌اصولی می‌دانند و معتقدند که این مسئله صدماتی را به بخش تولید وارد می‌کند، برخی دیگر بر این باورند که این موضوع از منطق کافی برخوردار است و موجب توجه به تولید داخلی خواهد شد.

در عین حال این اعتقاد در میان برخی فعالان اقتصادی وجود دارد که در وهله نخست باید مشکلات زیرساختی حل شود و همچنین باید خصوصی‌سازی و کوچک شدن بدنه دولت به معنای واقعی اجرا شود و سپس به مقوله این تفکیک و ادغام پرداخت.  «فرصت امروز» در گفت‌وگو با تعدادی از فعالان اقتصادی تفکیک بازرگانی از صنعت و کشاورزی و ادغام آن در وزارت اقتصاد را مورد بررسی قرار داده است.

***

محمدرضا میخچی:

مشکلات زیرساختی در وهله اول حل شود

محمدرضا میخچی، عضو هیات‌مدیره شرکت ابرتجارت کاسپین معتقد است تا زمانی که مشکلات زیرساختاری حل نشود، هر اقدامی که در مورد ادغام یا تفکیک انجام شود، نتیجه مطلوبی نخواهد داشت.

در پیش‌نویس لایحه برنامه ششم توسعه پیش‌بینی شده که بخش تجارت از تولید جدا شود و به وزارت اقتصاد ملحق شود. به نظر شما این موضوع امکان‌پذیر است یا خود موجب مشکلات دیگری می‌شود؟

اگر حوزه صنعت، کشاورزی و تجارت مشکل نداشت هیچ‌گاه موضوع جدا شدن بخش بازرگانی از تولید و پیوستن آن به وزارت اقتصاد مطرح نمی‌شد. چنانچه به گذشته نگاهی بیندازیم مشکلات زیرساختاری داریم و تا زمانی که این مشکلات وجود دارد، هر اقدامی که در مورد ادغام یا تفکیک انجام شود، نتیجه مطلوبی نخواهد داشت.

لازمه این کار آن است که عارضه‌یابی کنیم و ببینیم که اشکال کار در کجاست. در همین رابطه اگر بخشنامه‌های مربوط به بخش بازرگانی بررسی شود، مشخص می‌شود که سالانه چقدر زمان از پرسنل وزارت صنعت، معدن و تجارت صرف می‌شود و در این میان تا چه اندازه اقتصاد کشور آسیب می‌بیند و چه خسارت‌هایی بخش خصوصی متحمل می‌شود.

به نظر شما این انتزاع و ادغام می‌تواند در توسعه صادرات کشورمان تاثیر داشته باشد؟

به عقیده من علت اینکه ما بخشی از بازارهای صادراتی را از دست داده‌ایم این‌است که سازمان توسعه تجارت توجهی به قراردادهای تجار نکرده و نمی‌کند. این در حالی است که سازمان توسعه تجارت بدون توجه به تاکید برنامه چهارم و پنجم توسعه در مورد تعیین عوارض، عمل می‌کند و در چنین شرایطی اگر بخش بازرگانی از وزارت صنعت، معدن و تجارت هم منفک شود اتفاق خاصی نخواهد افتاد.

نمونه دیگر از اقداماتی از این دست ممنوعیت یک شبه واردات برخی کالاها است که بر خلاف قوانین کشور است. تمام این مسائل در حالی رخ می‌دهد که اگر واحدهای تولیدی و تجاری به قوانین کشور اعتماد نکنند، نمی‌توانند به کسب‌و‌کار خود ادامه دهند.

بنابراین، معتقدید با توجه به مشکلاتی که در بخش تولید و تجارت کشورمان وجود دارد، این انتزاع و ادغام نمی‌تواند چندان از منطق درستی برخوردار باشد؟

بله، همین‌طور است. مطالبات صادرکنندگان از سال 88 پرداخت نشده است و قاعدتا صرف انتزاع بخش بازرگانی از دو وزارتخانه و الحاق آن به یک وزارتخانه دیگر نمی‌تواند چندان منطقی باشد. در حالی که بیش از شش سال است که مطالبات صادرکنندگان پرداخت نشده که امروز دولت قصد دارد تسهیلات کم بهره به صادر‌کنندگان پرداخت کند.

ضمن اینکه در سال‌های اخیر عدم پرداخت سهم بخش تولید و صنعت ازهدفمندی یارانه‌ها موجب شده که مشکلات و چالش‌هایی برای این بخش به وجود بیاید و سوال این است که امروز دولت چگونه می‌خواهد به این بخش کمک کند؟!

پس به‌زعم شما در این شرایط انتزاع بخش تجارت از تولید نمی‌تواند مشکلاتی را که به آن اشاره کردید، برطرف کند؟

البته این موضوع به سیاست‌گذاری‌های کشور بستگی دارد. یعنی زمانی که نقشه راه برای صنعت و کشاورزی وجود ندارد، نتیجه آن می‌شود که تولید و تجارت کشور در نتیجه واردات بی‌رویه رو به نابودی می‌رود. بنابراین، باید در سیاست‌گذاری‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت مقداری تجدیدنظر شود.

***

فرامرز مرادی:

تفکیک بازرگانی از تولید ضرورت است

فرامرز مرادی، عضو هیأت رئیسه انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی معتقد است که تفکیک بخش بازرگانی از تولید یک ضرورت است، زیرا تجمیع بازرگانی و تولید منطقی به نظر نمی‌رسد.

یکی از موارد مندرج در پیش‌نویس لایحه برنامه ششم توسعه، تفکیک تجارت از بخش تولید است و تاکنون نظرات مختلفی در مورد این موضوع مطرح شده است. شما با این تفکیک و ادغام موافق هستید یا مخالف؟

به نظر من تفکیک بخش بازرگانی از تولید یک ضرورت است و این کاری بود که در گذشته هم صورت گرفته بود. در واقع تجمیع بازرگانی و تولید منطقی به نظر نمی‌رسد، زیرا افرادی که در بخش تولید هستند، نمی‌توانند در بخش بازرگانی و تجارت خیلی مؤثر واقع شوند و در واقع کار باید به کاردان سپرده شود.

اما موضوع این است که جدا کردن بخش تجارت از دو وزارتخانه و واگذاری آن به یک وزارتخانه ممکن است مشکلات دیگری را به وجود بیاورد.برای حل این مشکل باید مجددا وزارت بازرگانی تشکیل شود که بخش‌هایی که از وزارت صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی تفکیک می‌شود، زیر نظر وزارت بازرگانی قرار بگیرد.

پس به نظر شما این کار زمانی نتیجه‌بخش خواهد بود که یک وزارتخانه مستقل به امر تجارت بپردازد؟  

بله، مستقل باشد و فقط به کار تجارت بپردازد. در واقع وزارت بازرگانی باید امور تجارت محصولات تولید داخل و همچنین واردات را مدیریت کند.

برخی معتقدند تا زمانی که خصوصی‌سازی و کوچک‌سازی دولت انجام نشود، اقداماتی از این دست فایده و حاصلی نخواهد داشت. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟

به نظر من باید این تفکیک و ادغام انجام شود و خصوصی‌سازی هم در کنار آن صورت بگیرد زیرا بخش‌خصوصی به حامی نیاز دارد و اگر وزارتخانه‌ای برای حمایت اصولی و درست از بخش‌خصوصی وجود داشته باشد، قطعا نتایج بهتری خواهد داشت.

وزارت صنعت، معدن و تجارت مجموعه‌ای از چند وزارتخانه است و این تجمیع موجب شده که کارایی لازم را نداشته باشد. بنابراین اگر وزارتخانه کوچک‌تر و تخصصی‌تری وجود داشته باشد، هم کمک شایانی به خصوصی‌سازی خواهد بود و هم وظایف خود را به درستی انجام خواهد داد.

در سال‌های اخیر بخش تولید به دلایل مختلف با مشکلات متعددی مواجه بوده و اعتقاد برخی این است که در چنین شرایطی این تفکیک و ادغام می‌تواند ضربه دیگری به بخش تولید باشد. ارزیابی شما از این مسئله چیست؟  

به نظر من این‌طور نیست. ما هر چه بتوانیم تولیدات بیشتری داشته باشیم، درآمد بیشتری خواهیم داشت.لازمه تولید بهتر این است که نقدینگی و سرمایه در گردش واحدهای تولید تأمین شود. در حال حاضر، علت اینکه اغلب واحدهای تولیدی با مشکل مواجه هستند این است که سرمایه در گردش و نقدینگی کافی در اختیار ندارند.

بنابراین وزارت صنعت، معدن و تجارت نقش چندانی در تأمین این منابع ندارد و این بانک‌ها هستند که باید تسهیلات بیشتری در اختیار واحدهای صنعتی و تولیدی قرار دهند.پس در چنین شرایطی نمی‌توانیم بگوییم که این تفکیک و ادغام صدمه و آسیبی را به بخش تولید وارد می‌کند.

***

سیدرسول رنجبران:

لازمه نتیجه‌بخشی انتزاع و ادغام کوچک‌سازی دولت است

سیدرسول رنجبران، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران معتقد است اقداماتی از قبیل انتزاع بخش بازرگانی از تولید زمانی نتیجه‌بخش خواهد بود که دولت کوچک و خصوصی‌سازی اجرایی شود.

انتزاع وظایف بازرگانی وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی و الحاق آن به وزارت اقتصاد مخالفان و موافقانی دارد. شما به‌عنوان یک فعال اقتصادی با این موضوع موافق هستید یا خیر؟  

در وهله اول اگر بتوانیم در کشورمان کارها را به شکل تخصصی انجام دهیم، این به صواب بسیار نزدیک‌تر است اما برای این کار نیاز به مقدماتی وجود دارد و تا زمانی که این مقدمات فراهم نشود، اصل کار بدون هدف خواهد بود و به نتیجه نخواهد رسید. اصل مقدمه برای اینکه ما چند کار را در قالب یک وزارتخانه ببریم یا از یکدیگر منفک کنیم، این است که باید دولت کوچک شود.

اگر کارهای مربوط به صنعت، معدن و تجارت و اقتصادی از دولت کم نشود و وزین و حجیم بودن دولت، حل نشود، منتزع کردن و اقدام هیچ کمکی نمی‌کند بنابراین اگر بخواهیم کار اساسی انجام شود، باید ابتدا دولت کوچک شود و سپس روی این موضوع فکر شود که باید کدام وظایف از چه قسمتی منتزع شود و در چه قسمت‌هایی ادغام شود.

اعتقاد دارم که بخش اعظمی از وظایف وزارت بازرگانی سابق و وزارت صنعت، معدن و تجارت فعلی قابل واگذاری به بخش‌خصوصی است. این در حالی است که با توجه به ساماندهی صورت گرفته در اتاق‌های بازرگانی، بخش عمده‌ای از فعالیت‌های بازرگانی را می‌توان به آنها واگذار کرد.

بنابراین تلقی شما این است که در شرایط فعلی انتزاع بخش تجارت از بخش تولید موضوعیت ندارد؟  

بله، همین‌طور است زیرا همان‌طور که تأکید کردم تا زمانی که کوچک‌سازی در دولت انجام شود، اقداماتی از این دست، عبث و بیهوده است و در واقع مانند این است که مشکل را از یک سمت برداریم و در سمت دیگری بگذاریم که در نهایت اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد.برخی معتقدند که این اقدام ضربه مهلکی به بخش تولید وارد می‌کند و این موضوع در شرایطی که در سال‌های اخیر تولید داخلی با مشکلات عدیده‌ای مواجه بوده، بسیار ناگوار است. شما این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در این تغییر و تحولاتی که انجام می‌گیرد، یکی از مشکلات این است تا زمانی که سیستم جدید بر کار حاکم و برنامه‌های راهبردی مشخص شود، یک دوره دو تا چهار ساله به طول خواهد انجامید. قطعاً در این مدت کار بخش‌هایی که ارتباط با بخش بازرگانی دارند مختل خواهد شد که این موضوع به اقتصاد و تولید ضربه وارد می‌کند.

این در حالی است که پیشقراول اقتصاد کشور، بخش بازرگانی و تجار هستند که می‌توانند با فعالیت‌های فرامرزی خود، اقتصاد و تولید کشور را رونق دهند. با توجه به تحریم‌هایی که در کشورمان اتفاق افتاد، موضوعی که در حال حاضر نیاز داریم این است که اگر می‌توانستیم در حوزه صادرات موفق عمل کنیم، وضعیت تولید و صنعت به‌مراتب بهتر از امروز بود.