الزام حذف یارانه‌ ها

با توجه به مشکلات دولت در تامین هزینه‌ها، حذف یارانه‌ها خواه ناخواه یک الزام است. با توجه به اینکه با کاهش نفت و مسائل دیگر درآمدهای دولت تا حد زیادی کاهش پیدا کرده اما تاکنون دولت اقدامی در جهت کاهش هزینه‌ها انجام نداده است. از سویی برای کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمد‌ها به دلیل مسائل رکودی دولت نمی‌تواند در زمینه اخذ مالیات به تولیدکننده‌ها فشار وارد کند. از سوی دیگر بسیاری از بنگاه‌ها و شرکت‌ها فرار مالیاتی دارند که شناسایی آنها آسان نیست و همین امر سبب شده از درآمد‌های دولت کاسته شود. 

از منظر اقتصادی حذف دهک‌های پردرآمد هم با عدالت اجتماعی همخوان است، هم دولت را از شرایطی که در آن قرار گرفته نجات خواهد داد. حال اگر بخواهیم به تاثیر حذف این دهک‌ها در مسائل سیاسی بپردازیم مقوله‌ای است که در حوصله اقتصاد نیست. حتی اگر نگرانی دولت را ناشی از ملاحظات سیاسی بدانیم، معتقدم که دولت باید زود‌تر و در همان ابتدای دولت یازدهم پرداخت یارانه‌ها را حذف می‌کرد و فقط سه گروه پایین جامعه را شایسته پرداخت یارانه اعلام می‌کرد.

در آن شرایط راه شناسایی نیز آسان‌تر بود چون شناسایی دهک‌های کم‌درآمد بسیار آسان‌تر از دهک‌های پردرآمد بود. به این دلیل که نهادهای مختلفی چون کمیته امداد و بهزیستی آمار این افراد را در اختیار داشتند و دولت راحت می‌توانست با شناسایی این افراد و پرداخت یارانه به آنها، بقیه اقشار و دهک‌ها را از پرداخت یارانه حذف کند. اینکه چرا تا به حال دولت در این زمینه اقدامی انجام نداده است نمی‌توان آن را با هیچ توجیه اقتصادی تشریح کرد. دولت بی‌شک در کنار اهداف اقتصادی اهداف دیگری را نیز دارد که با وجود فشاری که تحمل می‌کند همچنان به حذف یارانه‌ها تمایلی نشان نمی‌دهد.

این مبحث که دولت معتقد است مصوبه مجلس به دلیل عدم شناسایی برخی اقشار قابلیت اجرا ندارد، مقوله قابل پذیرشی است. اما دولت طی این مدتی که بر سر کار بوده، می‌توانسته شرایطی را برای شناسایی اقشار پردرآمد دنبال کند. اینکه این کار انجام نشده خود جای تامل دارد. در شرایط فعلی اما به دلیل بستر اطلاعاتی که در کشور وجود دارد شاید شناسایی افراد پردرآمد برای دولت سخت است.

به همین دلیل پیشنهادی که مطرح است این است که دولت به جای شناسایی افراد پردرآمد به دنبال شناسایی اقشار کم‌درآمد برود. این مقوله انکارناپذیر است، زیرا نهادهایی که در این حوزه متولی هستند، می‌توانند افراد را شناسایی کنند. علاوه بر آن افرادی که در آن نهاد‌ها نیستند می‌توانند پرونده خود را ارائه و با مدرک ثابت کنند که به یارانه نیاز دارند.

مجلس باید به جای اینکه مشاغل و درآمدهای خاص را در نظر بگیرد اعلام می‌کرد که به جای سه دهک پایین جامعه همه افراد باید از دریافت یارانه حذف شوند، زیرا شاید دریافت نقدی برای افراد خوشایند باشد اما به طور غیرمستقیم تبعات اقتصادی که پرداخت این یارانه‌ها به اقشار مختلف وارد می‌کند بسیار آزاردهنده‌تر است.

اینکه مطرح شود مجلس به یک مصوبه غیر‌معقول درزمانی رأی داده و اکنون خود آن را رد می‌کند، نمی‌توان ایرادی وارد کرد زیرا ممکن است شما در زمانی رأی به مصوبه‌ای دادید و پس از اجرا متوجه شدید که آن مصوبه نادرست است، بنابراین اینکه اکنون مجلس رأی به حذف یارانه‌ها داده است، مقوله قابل نقدی نیست. البته این سوای جهت‌گیری‌های اقتصادی است که در بحث ما نمی‌گنجد.

دولت یازدهم در ابتدای کار خود منتقد پرداخت یارانه نقدی در دولت قبل بود و معتقد بود که این یارانه‌ها باید حذف شود. اکنون دولت به پایان دوره خود نزدیک می‌شود و لازم است که براساس همان توجیهی که این پروسه را رد می‌دانست عمل کند و پیش از پایان یافتن دوره دولت یازدهم مانع ادامه این روند اشتباه شود. اگر این اتفاق نیفتد می‌توان دولت را در انتهای دوره ریاست جمهوری مورد پرسش قرار داد که چرا خودتان مقوله‌ای را که به آن نقد داشتید حذف نکرده‌اید. این در حالی است که اقتصاد‌دانانی که مشاور دولت هستند، همزمان که از سیاست‌های آقای روحانی دفاع می‌کردند در عین حال همه مخالف پرداخت یارانه‌ها بودند.

مجلس دست دولت را از همان سال 82 برای حذف افرادی که نیاز به دریافت یارانه نداشتند باز گذاشته بود و تاکنون هم دولت بخشی از این افراد را از لیست دریافت یارانه حذف کرده است، بنابراین این دولت است که تاکنون در جهت حذف دهک‌های بالا اقدام نکرده است. البته دولت برای توجیه این اتفاق جز عدم شناسایی دهک‌های بالا دلیلی ارائه نکرده که اگر همان‌طور که گفته شد تاکیدش را بر شناسایی دهک‌های پایین می‌گذاشت این مشکل نیز مرتفع می‌شد و تاکنون یارانه‌های نقدی فقط به افراد نیازمند تعلق می‌گرفت و دولت از زیر بار فشار پرداخت یارانه‌ها بیرون می‌آمد.

زمانی که برنامه پرداخت یارانه‌های نقدی مطرح شد، هدف از آن هدفمند کردن یارانه‌ها بود. اکنون شاهد هستیم که این مقوله با هدفمند کردن یارانه‌ها چندان همسو نیست و به جای اینکه افراد کم‌درآمد تامین شوند، افرادی که دارای درآمد‌های بالا هستند نیز از این دریافت سود می‌برند. به هر حال من از منظر اقتصادی با حذف یارانه‌های دهک‌های بالا موافق هستم اما در زمینه سیاسی صاحب‌نظر نیستم و نمی‌توانم اعمال نظری کنم. شاید اهداف سیاسی دولت در شرایط فعلی بر اهداف اقتصادی بچربد و احساس کند که این فشار را تحمل کند بهتر است تا اینکه یارانه‌ها را حذف کند.

اقتصاددان