از اقتصاد مقاومتی تا ریاضت اقتصادی

مفاهیم اقتصادی، در عین تشابهات، تناقضاتی دارند «اقتصاد مقاومتی» و «ریاضت اقتصادی» دو مفهومی هستند که هر دو برای مبارزه با شرایط رکود و تورم به کار می‌روند اما در اجرا و کارکرد تفاوت‌هایی دارند البته در عین حال مشابهت‌هایی هم در بخش نتایج دارند. اما در سال‌های اخیر و به ویژه از سال 2008 میلادی که بحران‌های اقتصادی کشورهای متعددی را درگیر کرد، این مفاهیم برای مخاطبان ملموس‌تر شد.

در بین کشورهای مختلف، دولت ایران یکی از شناخته‌شده‌ترین دولت‌هایی است که به طور رسمی از کلمه اقتصاد مقاومتی برای کنترل و بهبود وضعیت اقتصادی کشورش استفاده کرده است. در مقابل، در جمع کشورهای اروپایی، می‌توان اغلب کشورهای اتحادیه اروپا را شامل اجرای برنامه ریاضت اقتصادی دانست. برخی کشورها نیز به طور مستقل و فارغ از عنوان‌های ریاضت و مقاومت، از طرح‌های اقتصادی مختلفی استفاده کرده‌اند که بی‌شباهت به مقاومت اقتصادی نیست. 

برزیل 

برزیل پنجمین کشور بزرگ دنیا و برترین اقتصاد آمریکای لاتین است، اما مسیر برزیل برای رسیدن به این عنوان چندان هموار نبوده است. برزیل از جمله کشورهایی است که با برنامه‌های متعدد که می‌تواند ترکیبی از مقاومت و ریاضت قلمداد شود به تثبیت نسبی اوضاع اقتصادی خود موفق شده است.

*مبارزه با فساد اقتصادی: کاهش فساد اقتصادی، یکی از مهم‌ترین برنامه‌های در دستور کار دولت برزیل در سال‌های اخیر بوده است.

*کاهش نرخ بهره: تا همین اواخر، مصرف‌کنندگان برزیلی ناچار به پرداخت حدود 40درصد بهره برای بازپرداخت بدهی‌های خود بودند اما کاهش 27درصد نرخ بهره که از ماه اوت سال گذشته میلادی آغاز شد، کمک کرد تا نه تنها از سیل واردات جلوگیری شود، بلکه تورم نیز تحت تاثیر نرخ بهره قرار گیرد. 

*سرمایه‌گذاری روی تولیدات داخلی: از سال2010 میلادی، دولت برزیل به طور رسمی، واردات خود را کاهش و سرمایه‌گذاری روی بخش تولید داخلی را افزایش داد. هدف از این کار کاهش وابستگی به واردات و عادت دادن مصرف‌کنندگان به استفاده از اجناس تولید داخل با قیمت پایین‌تر بود. 

*اعمال تغییر در بخش صادرات و تامین کسری بودجه دولت: برزیل همواره یکی از صادرکنندگان شناخته شده در سطح جهانی است، صادراتی که از سنگ‌آهن تا گوشت و سویا را شامل می‌شود. اما نکته تعجب برانگیز، میزان سود این صادرات است که تنها 25درصد از سود تولیدات ناخالص داخلی را شامل می‌شود. علت این امر به تعرفه‌های بالای تجاری و عدم توافق‌ها در بخش‌های صادرات برزیل باز می‌گردد. دولت برزیل برای کاهش این مشکلات در بخش صادرات خود تغییرات محسوسی ایجاد کرده و روی تامین کسری بودجه احتمالی، از طریق این تغییرات حساب ویژه‌ای باز کرده است. 

هند 

اقتصاد هند از دوران پیش از استعمار تاکنون، وضعیت پر‌فراز و نشیبی داشته، اما آنچه مسلم است آن است که هند، به‌عنوان یکی از پرتلاش‌ترین کشورهای آسیایی برای اعتلای بخش اقتصادی کشورش قلمداد می‌شود. پس از چند دهه رشد آهسته و تقریبا راکد، اقتصاد هند در حال حاضر جزو پرسرعت‌ترین و روبه‌رشد‌ترین اقتصاد‌های جهان دسته‌بندی می‌شود. رشد اقتصادی هند در حال حاضر 9/8درصد است. اما هند برای رسیدن به چنین وضعیتی تلاش‌های مستمری داشته که به نوعی می‌تواند مقاومت اقتصادی باشد. از جمله این تلاش‌ها می‌توان به افزایش بودجه در بخش کار و تامین اجتماعی، کنترل نرخ زاد و ولد، افزایش پتانسیل صادرات، کنترل واردات و جذب سرمایه‌های داخلی و تدوین برنامه‌هایی برای صرفه‌جویی اقتصادی اشاره کرد. 

ایرلند 

از سال 2008 میلادی، اقتصاد ایرلند، دچار سقوط عظیمی شد که اقتصاددانان دو دلیل عمده آن را فروپاشی نظام بانکی و حباب‌های اقتصادی در بخش ساخت‌و‌ساز (اشتغال و تمرکز بیش از حد بر بخش ساخت‌و‌ساز) می‌دانند. دلایلی که پیامدهای ناگواری چون سقوط قیمت املاک و کاهش درآمدهای مالیاتی را در پی داشت. بر این اساس دولت ایرلند از اواخر سال 2008 و اوایل سال 2009 میلادی تاکنون به برنامه ریاضت اقتصادی روی آورده است. برنامه‌ای که دولت ایرلند اعلام کرده، با توجه به موفقیت نسبی و پرداخت تعهدات به صندوق بین‌المللی پول تا پایان سال 2015 به اتمام می‌رسد. اما برنامه‌های دولت ایرلند از تمرکز بر اعتبار بخشی به بانک‌های بحران‌زده آغاز شد.

دولت با استقراض از صندوق بین‌المللی پول و کمک به بانک‌ها از یک سو و افزایش درآمدهای مالیاتی از سوی دیگر برخی مشکلات نظام پولی را بهبود بخشید. جالب است بدانیم موفقیت طرح ریاضت اقتصادی ایرلند بیشتر مدیون کاهش هزینه‌ها (حدود دو سوم) است، تا افزایش درآمد (حدود یک سوم). دانستن این نکته در کنار اینکه بدانیم، ایرلند یکی از کشورهایی است که پایین‌ترین سطح درآمدها را در کل اروپا دارد، تحسین برانگیز است.