افزایش مسافران هوایی؛ خیلی دور، خیلی نزدیک

چند روز پیش اتحادیه بین‌المللی حمل‌و‌نقل هوایی  (یاتا) از افزایش میزان مسافران داخلی و خارجی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های وابسته در سال‌های آتی خبر داد. یاتا پیش‌بینی کرده است که با افزایش رشد ناخالص ملی ایران و عادی شدن کامل روابط کشورمان با دیگر کشورها و رفع تحریم‌ها مجموع کل مسافران ایران در سال 2034 به 43.6 میلیون نفر برسد اما در حالی گزارش اخیر یاتا حکایت از چنین موضوعی دارد که برخی از فعالان صنعت هوایی بر این باورند که اگر زیرساخت‌ها درست و مهیا باشد و امکان خرید هواپیما به وجود بیاید و در عین حال رقابت بین ایرلاین‌ها شکل بگیرد، تعداد مسافران هوایی افزایش خواهد یافت.

ولی برخی دیگر از فعالان این صنعت، معتقدند که دولت باید بسته‌های حمایتی در اختیار ایرلاین‌ها قرار دهد و در عین حال تعدادی دیگر اعتقاد دارند که هرچند توسعه صنعت هوایی نیازمند حمایت دولت و حمایت بانک‌ها است و لغو تحریم‌ها هم می‌تواند شرایط بسیار خوبی را برای تأمین منابع و ارز خارجی برای خرید هواپیما فراهم کند، اما این موضوعات کفایت توسعه ایرلاین‌ها را نمی‌کند.  «فرصت امروز» در گفت‌وگو با تعدادی از فعالان صنعت هوایی، افزایش تعداد مسافران و توسعه صنعت هوایی در سال‌های آینده را بررسی کرده است.

***

کامبیز بابایی:

لغو تحریم‌ها کافی نیست

کامبیز بابایی، مدیرعامل سابق هواپیمایی آسمان معتقد است که توسعه صنعت هوایی نیازمند حمایت دولت و حمایت بانک‌ها است و لغو تحریم‌ها هم می‌تواند شرایط بسیار خوبی برای تامین منابع و ارز خارجی برای خرید هواپیما فراهم کند اما این موضوعات کفایت توسعه ایرلاین‌ها را نمی‌کند.

به نظر شما آیا پیش‌بینی یاتا از افزایش تعداد مسافران و رونق حمل‌و‌نقل هوایی در سال‌های آینده قابلیت تحقق دارد؟

با توجه به شرایطی که وجود دارد و به خصوص بحث مربوط به آزاد‌سازی نرخ بلیت هواپیما، اتفاقی که رخ داده این است که بسیاری از مسافران حمل‌و‌نقل هوایی مجبور به استفاده از پروازها هستند وگرنه در شرایط عادی تمایلی برای این کار ندارند زیرا هزینه بلیت هواپیما گزاف و سنگین است. از سوی دیگر در حالی نرخ بلیت هواپیما به دنبال آزادسازی سیر نزولی خواهد داشت که مسافران هنوز تفاوتی را میان خدمات ارائه شده مشاهده نمی‌کنند بنابراین پیش‌بینی اخیر یاتا در صورتی قابل دسترس و قابل تحقق خواهد بود که قدرت خرید هواپیما هم برای ایرلاین‌ها وجود داشته باشد.

این در حالی است که در بسیاری از شرکت‌های داخلی هنوز قدرت خرید به وجود نیامده است زیرا بیش از 50 میلیون دلار برای خرید یک هواپیمای نو باید پرداخت شود. البته درست است که از فاینانس و منابع بانکی استفاده می‌شود، اما باید شرکت‌های هواپیمایی درآمد داشته باشند تا بتوانند ماهانه یک تا دو میلیون دلار قسط این هواپیماها را پرداخت کنند. این موضوع فعلاً مقدور نیست به واسطه اینکه نه شرایط بازار مهیا است و نه سرویس‌هایی که ایرلاین‌ها ارائه می‌دهند، کیفیت لازم را دارد که بتواند شرایط این‌چنینی ایجاد کند.

پس معتقدید تا زمانی که شرایطی که اشاره کردید محقق نشود، امکان افزایش مسافران هوایی وجود ندارد؟

این یک بحث است و بحث دیگر این است که عموما در دنیا در صنعت هوایی دولت‌ها خیلی مؤثر هستند و کمک‌هایی را می‌کنند. شاید اگر در کشور ما هم دولت به صنعت هوایی کمک کند و اعتباراتی را بابت خرید هواپیما و بهبود کیفیت خدمات شرکت‌ها اختصاص دهد، بتوان کارهای جدیدی انجام داد اما با توجه به اولویت‌بندی‌هایی که در کشور وجود دارد، شاید مقداری زمان ببرد که صنعت هوایی از چنین حمایت‌ها و کمک‌هایی بهره‌مند شود.

با توجه به آنچه اشاره کردید، باید چه سیاستی برای شرکت‌های هوایی در پیش گرفته شود که بتوانیم توسعه‌ای را در صنعت حمل‌و‌نقل هوایی داشته باشیم و به تبع آن شاهد افزایش تعداد مسافران باشیم؟  

در کشور ما روزانه تعداد قابل‌توجهی مسافر هوایی جابه‌جا می‌شود و باید برای افزایش تعداد مسافران خارجی هم اقداماتی انجام دهیم. لازمه این موضوع پروازهایی است باید که در مسیرهای متفاوت اتفاق بیفتد، همچنین لازمه آن توسعه گردشگری و جذب توریسم است. علاوه بر این حمایت‌های جدی در ابتدای کار لازم است تا شرکت‌های هواپیمایی بتوانند از این حمایت‌ها استفاده کنند و سپس به جایی برسند که خود را اداره کنند.

در این میان طبق پیش‌بینی یاتا، لغو تحریم‌ها می‌تواند چقدر مؤثر باشد؟ 

واقعیت این است که اگر خواهان پیشرفت صنعت هوایی هستیم، در وهله اول نیازمند حمایت دولت و بعد حمایت بانک‌ها است. البته لغو تحریم‌ها می‌تواند شرایط بسیار خوبی را برای تأمین منابع و ارز خارجی برای خرید هواپیما فراهم کند، اما این موضوعات کفایت توسعه ایرلاین‌ها را نمی‌کند زیرا اگر ایرلاین‌ها هواپیما داشته باشند، باید مسافر و درآمد هم داشته باشند که بتوانند خود را اداره کنند، سوخت مورد نیاز خود را تأمین و اقساط هواپیماهای خریداری شده را هم پرداخت کنند که البته با شرایط فعلی مقداری این کار دشوار است.

***

غلامرضا اباذری:

دولت بسته‌های حمایتی به ایرلاین‌ها اعطا کند

غلامرضا اباذری، رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر و شرکت‌های سفر هوایی، زیارتی و گردشگری استان تهران معتقد است سیاستی که دولت می‌تواند برای توسعه حمل‌و‌نقل هوایی انجام دهد این است که بسته‌های حمایتی را در اختیار ایرلاین‌ها قرار دهد.

پیش‌بینی اتحادیه بین‌المللی حمل‌و‌نقل هوایی از افزایش میزان مسافران داخلی و خارجی هواپیمایی ایران و شرکت‌های وابسته در سال‌های آتی خبر می‌دهد. به نظر شما این پیش‌بینی تا چه اندازه قابل تحقق است؟

به‌طورکلی این پیش‌بینی درست به نظر می‌رسد. البته اگر در این شرایط قیمت سوخت هواپیما کاهش بیابد، به تقویت بنیه مالی خطوط هواپیمایی کمک خواهد شد زیرا قیمت سوخت‌های فسیلی و از جمله نفت در دنیا کاهش یافته است. اما یک نیاز دیگر در فضای حمل‌و‌نقل هوایی کشور ما وجود دارد و آن این است که باید از خودتحریمی دست برداریم.

درواقع اگر برخی محدودیت‌ها از روی ایرلاین‌ها برداشته شود، به خطوط هوایی، مسافران و اقتصاد کشور کمک خواهد کرد و سطح کیفی و کمی خدمات حمل‌و‌نقل هوایی ارتقا می‌یابد. با تاسی به این گزارش یاتا می‌توان گفت که هرگونه لغو تحریم‌ها و لغو محدودیت‌هایی که روی ایرلاین‌ها گذاشته شده، موجب خواهد شد که ایرلاین‌ها توسعه بیابند.

بنابراین معتقدید که تحقق این پیش‌بینی مستلزم تحقق برخی شرایط در داخل کشور است؟

بله، همین‌طور است. از طرفی ما شاهد هستیم که نرخ بلیت هواپیما آزاد‌سازی شده است. زمانی که نرخ‌های واقعی داشته باشیم، می‌توانیم بگوییم که تمام خدمات بنا بر ارزش خود ارائه می‌شوند و عرضه و تقاضا به‌صورت مستقیم در آن نقش دارد. در واقع ایرلاین‌ها هم بنگاه‌های اقتصادی هستند و باید بازده مالی داشته باشند. در غیر‌این صورت چگونه می‌توان این موضوع را توجیه کرد که یک ایرلاین هم زیان‌ده باشد، هم ناوگان خود را توسعه دهد، هواپیما خریداری کند، خدمات بهتری ارائه دهد و بدون تأخیر تعهدات خود را به انجام برساند.

برخی کارشناسان معتقدند که در این میان بحث قدرت خرید ایرلاین‌ها و افزایش قدرت خرید مردم برای اینکه بتوانند از خطوط هوایی برای سفر استفاده کنند، هم بسیار مهم است. نظر شما در رابطه با این موضوع چیست؟  

از آنجا که در سال‌های اخیر حمل‌و‌نقل هوایی مدتی در فشار و تحدید بوده، آسیب‌های جدی دیده است و بنابراین تنها با یک گزینه نمی‌توان از این بنگاه‌ها حمایت و به آنها کمک کرد و باید چندین گزینه برای آنها در نظر گرفت.

پس اعتقاد دارید باید سیاست خاصی در این شرایط اعمال شود؟  

از جمله اقداماتی که دولت‌ها می‌توانند در این مواقع انجام دهند این است که بسته‌های حمایتی را در اختیار شرکت‌ها قرار دهند. به‌عنوان مثال اختصاص اعتبار خرید هواپیما، ارائه کمک‌های آموزشی، ایجاد سهولت در قوانین که تمام این موارد می‌تواند به ایرلاین‌ها کمک زیادی کند تا ناوگان خود را نوسازی و بازسازی کنند، مسیرها را توسعه دهند، به یکباره نرخ‌ها را اضافه نکنند و در وهله اول وابسته به فروش خود نباشند.

در مجموع باید ریسک سرمایه‌گذاری را پایین آورد و مهم‌ترین موضوع ارائه بسته‌های حمایتی از سوی دولت به شرکت‌های هواپیمایی است زیرا ناوگان‌های هوایی در کشور نقش ملی دارند و اگر مورد حمایت قرار بگیرند، می‌توانند خدمات بسیار خوبی را به مردم ارائه دهند.

***

ناصر گل‌دوست:

زیرساخت‌های صنعت هوایی اصلاح شود

ناصر گل دوست، مدیرعامل آژانس هواپیمایی ملل توانا و عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی آژانس هواپیمایی ایران معتقد است، اگر زیرساخت‌ها درست و مهیا باشد و رقابت بین ایرلاین‌ها به وجود بیاید، تعداد مسافران هوایی افزایش خواهد یافت.

به‌عنوان یکی از فعالان این عرصه فکر می‌کنید که تا چه اندازه می‌توان به رونق حمل‌و‌نقل هوایی و افزایش تعداد مسافران در آینده امیدوار بود؟

لازمه تحقق این موضوع آن است که زیرساخت‌ها اصلاح شود. زیرساخت صنعت هوایی، هواپیما است و این در حالی است که ما به بیش از 400 فروندهواپیما در کشور نیاز داریم. در چنین شرایطی اگر ایران هواپیماهای نو و هواپیماهایی را که ساعت کاری آن نگذشته باشد، خریداری کند، بسیار خوب خواهد بود. مسلما در چنین شرایطی رقابت به وجود خواهد آمد و شرکت‌های هواپیمایی تلاش خواهند کرد که با استفاده از روش‌های مختلف، مسافران بیشتری را جذب کنند.

زمانی که ایرلاین‌ها روی غلتک رقابت بیفتند، سعی خواهند کرد که قیمت بلیت را تعدیل کنند و پایین بیاورند و در چنین شرایطی تعداد مسافران افزایش پیدا می‌کند. اما اگر زیرساخت فراهم نشده باشد و در عین حال تعدادی متخصص تصمیم‌گیری منطقی و اصولی و مبتنی بر محاسبه دقیق در مورد آزاد‌سازی قیمت بلیت هواپیما نکنند، اقدامی غیرمنطقی خواهد بود. بنابراین اگر زیرساخت‌ها درست و مهیا باشد و چنانچه رقابت بین ایرلاین‌ها به وجود بیاید، تعداد مسافران هوایی افزایش خواهد یافت.

بنابراین معتقدید که آزاد‌سازی نرخ بلیت هواپیما مانعی بر سر راه رونق حمل‌و‌نقل هوایی و افزایش تعداد مسافران است؟  

من معتقدم که باید آزادسازی انجام شود اما باید در مورد آن کارشناسی صورت بگیرد. آزاد‌سازی نرخ به این معنا است که قیمت‌ها به‌صورت دقیق محاسبه شود و سود معقولی به آن افزوده شود و این لزوما به معنای افزایش قیمت بلیت هواپیما نیست.

در صحبت‌های خود به اصلاح زیرساخت‌ها اشاره کردید. فکر می‌کنید باید سیاست خاصی اتخاذ شود تا اصلاح زیرساخت‌ها در صنعت هوایی انجام شود و در عین حال تعداد مسافران افزایش پیدا کند؟  

نیاز به سیاست خاصی نیست و فقط دولت باید هواپیما خریداری کند اما پول کافی در اختیار ندارد. در این شرایط مشخص نیست که قرار است دولت به چه شکل 400 فروند هواپیما را خریداری کند. اگر قرار است خرید هواپیما از جیب بخش‌خصوصی انجام شود، دولت باید کنار بکشد و در این موضوع دخالت نکند. اما اگر قرار است دولت دخالت کند، مناسب‌تر است که اصلاً بخش‌خصوصی در این موضوع ورود پیدا نکند.