اعتماد و امنیت، جاذبه‌های ناملموس گردشگری

رییس موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو با پای خود به ایران آمد و 108 شیء تاریخی متعلق به محوطه باستانی را برای ایرانیان بازپس‌آورد. این 108 شیء تاریخی بقایای محموله‌ای است که در سال 1342 خورشیدی با اهداف تحقیقاتی از ایران خارج شد و اکنون بعد از 51 سال به ایران بازگردانده شد و در موزه ملی ایران به نمایش درآمد. آثار موجود در محوطه باستانی چغامیش در شمال خوزستان از این نظر اهمیت دارند که نخستین مدارک مدیریت دیوانی و سازوکار اداری در جهان را شامل می‌شوند.

3 تا 4 هزار سال پیش از میلاد که جوامع متحول می‌شدند و به سمت شهرنشینی می‌رفتند، یک ارتباط بازرگانی بین منطقه‌ای ایجاد شد. از مهم‌ترین مدارک این بازرگانی منطقه‌ای توپک‌های گِلی هستند که وسط آنها ژتون قرار داده می‌شد و نمایندگانی که قصد داشتند یک شیء از یک منطقه را در منطقه دیگر بفروشند، کالا را به همراه مهری که روی این توپک‌های گلی زده می‌شد به آنجا می‌بردند و معامله می‌کردند. با گذشت حدود 200 سال از آن زمان به مرور خط شکل گرفت و این ارتباطات بازرگانی سامان تازه‌ای یافت. اکنون نیز آثار بازگشته به ایران راویان اطلاعاتی از آن نخستین فن مدیریت دیوانی و نظام اداری جهان در ایران هستند.

بازگشت محموله ارزشمند تاریخی که حاوی 108‌شیء از چغامیش است و دومین بازگشت بزرگ اشیای تاریخی در دو سال اخیر محسوب می‌شود؛ هم از جهت علمی و هم از لحاظ مسائل حقوقی بسیار مهم است اما آنچه مهم‌تر از اینهاست فضای مناسب و مثبتی است که ایران توانسته در گفت‌وگوی خود با سایر متولیان میراث‌فرهنگی در جهان پدید آورد؛ گفت‌وگویی مبتنی بر تعامل سازنده، اهداف علمی و فرهنگی و رفتار صلح‌آمیز ایران با سایر کشورها.

رفتار ایران در گفت‌وگوها و تعامل‌های فرهنگی اگر بتواند اعتماد و امنیت را برای مخاطب جهانی خود جلب کند، دامنه توفیق‌های بین‌المللی از بازگرداندن 108 شیء تاریخی پس از 51 سال فراتر خواهد رفت. براساس همین رفتار ایران فرصت جهانی دیگری برای خود آفریده است. ایران درحالی‌که براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری در 20 کشور امن گردشگری جهان قرار دارد، 9 دفتر اطلاع‌رسانی گردشگری ایران رسما فعالیت خود را در کشورهای اسپانیا، ایتالیا، ژاپن، سوییس، سنگاپور، چین، مالزی و عمان آغاز کرده‌اند تا همین رفتار را در حوزه میراث‌فرهنگی به مخاطبان گردشگری توضیح و تسری دهند.

براساس قراردادی که این 9 نماینده با تایید سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با کانون جهانگردی و اتومبیلرانی ایران امضا کرده‌اند وظایف دفاتر اطلاع‌رسانی گردشگری در چهار بند اطلاع‌رسانی، تبلیغات، ‌بازاریابی و سرمایه‌گذاری مشخص شده است که توزیع اقلام اطلاع‌رسانی گردشگری بین دفاتر خدمات مسافرتی کشور هدف، انجام نظرسنجی و نیازسنجی از گردشگران، انتشار گزارش و اطلاعات گردشگری در رسانه‌های کشور هدف، هماهنگی برای تبلیغ سفر به ایران در رسانه‌ها، برنامه‌ریزی و برگزاری نمایشگاه عکس از جاذبه‌های گردشگری ایران، برنامه‌ریزی و حضور برای اطلاع‌رسانی، تبلیغ و بازاریابی گردشگری ایران در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های جهانی، ملی و محلی، برنامه‌ریزی و برگزاری تورهای آشناسازی، معرفی و ارائه بسته‌های مختلف سفر به ایران، مطالعه و بررسی بازار هدف، تشکیل شبکه بازاریابی، اطلاع‌‌رسانی و معرفی بسته‌های سرمایه‌گذاری و پاسخگویی به نیازها و انتظارات سرمایه‌گذاران را شامل می‌شود.

امنیت گردشگر تنها حفاظت او از شر دزدان و تبهکاران نیست، امنیت یک گالای جهانی است که خود به‌عنوان یک ارزش ناملموس فرهنگی، هدف نامحسوس گردشگران واقع می‌شود و مسائلی از قبیل تلفات جاده‌ای، سقوط هواپیما، کاغذبازی اداری در تشریفات روادید و بیمه، نحوه برخورد نیروهای امنیتی و انتظامی و همچنین مردم کوچه و بازار، محدودیت در برگزاری رویدادهای مرتبط با گردشگران و همچنین محدودیت در ساعات فعالیت‌های کسبی، نبود راهنمای خبره، سرگردانی در مقاصد گردشگری و... همه و همه به نحوی باعث ناامنی برای گردشگران می‌شود.

با این وصف از امنیت گردشگری، گردشگران را نمی‌توان یک فرصت برای توسعه امنیت در سرزمین میزبان نیز دانست. زیرا مقاصد گردشگری در سراسر آن سرزمین پراکنده است و اگر آن کشور قصد توسعه گردشگری داشته باشد، امنیت گردشگران را -چنان که تعریف شد- در سراسر سرزمینش فراهم کند؛ بنابراین کل کشور باید مورد توجه و تامین امنیت قرار گیرد. به این ترتیب حضور گردشگران علاوه بر دستاوردهای مشهوری چون رونق اقتصادی و ایجاد اشتغال، امنیت ملی مقصد را نیز به ساکنان آن کشور هدیه خواهد داد؛ حال آنکه هنوز کسانی وجود دارند که حتی در سطوح تصمیم‌گیری کلان، گردشگری و گردشگران را تهدیدی برای «وضع موجود» می‌شمارند.

* کارشناس ارشد حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی