اعتراض مجدد دامداران به قیمت شیر

بیش از یک هفته پیش بود که برخی دامداران برای اعتراض نسبت به قیمت شیرخام در مقابل نهاد ریاست‌جمهوری جمع شدند. خواست آنها این بود که باید شیرخام از طرف صنایع لبنی با قیمت مصوب ستاد تنظیم بازار یعنی 1440تومان در هر کیلوگرم خریداری شود. در آن زمان رییس انجمن صنفی گاوداران ایران به «فرصت امروز» گفت: «از مسئولان مربوطه قول گرفته‌ایم که هرچه سریع‌تر این موضوع را پیگیری کنند. اکنون قرار است در جلسه ستاد تنظیم بازار (دوشنبه گذشته) نخستین موضوع مورد بررسی همین نرخ شیرخام باشد.» احمدمقدسی تاکید کرد که اگر مشکل دامداران حل نشود و آقایان پاسخگو نباشند، ظرف یک هفته دیگر باز هم در مقابل نهاد ریاست‌جمهوری تجمع می‌کنیم تا صدای‌مان را به گوش مسئولان برسانیم.

دیروز صبح، وعده رییس انجمن صنفی گاوداران مبنی بر تجمع دوباره به وقوع پیوست زیرا آن‌طور که از خبرها شنیده می‌شود هنوز مشکل خرید شیرخام از دامداران مثل قبل باقی است و هیچ فرقی با گذشته نکرده است. جلسه ستاد تنظیم بازار نیز در هفته گذشته بی‌نتیجه ماند و دامداران به خواسته خود نرسیدند. به همین دلیل دیروز دامداران با تجمع دوباره خود، امید داشتند که صدای‌شان به گوش مسئولان برسد. در این میان خبر جالبی که در پایگاه خبری اقتصاد غذا منتشر شد، قابل‌توجه به نظر می‌رسد. عضو انجمن صنفی صنایع لبنی ایران مدعی است بررسی‌های اقتصادی سال گذشته، سود حداقل دو برابری دامداران در مقایسه با صنایع لبنی را نشان می‌دهد.

محمد فربد افزود: گزارش‌های رسمی سازمان بورس نشان می‌دهد که کارخانجات صنایع لبنی در سال 93 کمتر از 5درصد سود داشته‌اند، این درحالی است ‌که طبق مستندات موجود خوشبختانه شرکت‌های دامداری متعلق به کارخانجات صنایع لبنی، حداقل 10درصد در سال 93 سود کردند. نایب رییس انجمن صنفی صنایع لبنی ایران درخصوص اعتراض دامداران برای قیمت شیر خام گفت: فشار دامداران برای افزایش قیمت شیرخام باتوجه به کاهش قیمت جهانی نهاده‌های وارداتی و همچنین رکود اقتصادی حاکم بر کشور غیر‌منطقی است.

با حلوا حلوا دهان شیرین نمی‌شود

این در حالی است که احمد مقدسی در گفت‌وگوی دوباره با «فرصت امروز» می‌گوید:  «به هیچ عنوان این ادعا را قبول ندارم و آن را رد می‌کنم. چطور ممکن است که سود دامداران از صنایع لبنی بیشتر باشد؟ اگر چنین بود اعتراض صنف ما برای چیست؟»به گفته رییس انجمن صنفی گاوداران، مسئولان همیشه وعده می‌دهند که موضوع را پیگیری می‌کنیم اما معلوم نیست که این پیگیری‌ها چه زمانی به نتیجه خواهد رسید؟ به قول معروف با حلوا حلوا که دهان شیرین نمی‌شود. اکنون دامداران به ازای فروش هر کیلوگرم شیرخام 300تومان ضرر می‌کنند. چه کسی خسارت وارده را جبران می‌کند؟

با توجه به گفته‌های نمایندگان دو صنف، به نظر می‌رسد مشکل پیچیده‌تر از این حرف‌ها باشد. زیرا از شواهد و قرائن پیداست که هم دامداران تحت فشارند و هم صنایع لبنی. اما چرا وضعیت به اینجا رسید؟ مگر نرخ خوراک به ثبات نسبی نرسیده و مگر سازمان تعاونی روستایی برای جمع‌آوری مازاد شیر از بازار اقدام به خرید تضمینی شیر نکرده است؟ پس چرا دیروز دامداران با تجمع بیش از هزار نفری، از مشکلات پیش آمده و ضررهای متوالی شکایت خود را ابراز کردند؟

سیاستی که شکست خورد

برخی از کارشناسان بر این عقیده‌اند که اتفاقا اگرچه خرید تضمینی شیر برای حمایت از دامداران اجرا شد اما این موضوع به نتیجه موردنظر نرسید و حتی در بسیاری از استان‌ها قیمت خرید شیرخام، کاهش نیز داشته است. اگر بخواهیم منصفانه به قضیه نگاه کنیم باید بگوییم که دولت برای کمک به دامداران وارد بازار شد و یک کار اقتصادی را شروع کرد. از پنج ماه گذشته که بحث خرید تضمینی شیرخام آغاز شد تاکنون حدود 130هزارتن از این محصول خریداری شده است. آمارها تولید سالانه شیرخام در کشور را حدود 8میلیون و 200هزارتن تخمین می‌زنند. با یک ضرب و تقسیم ساده، آشکار می‌شود که طی پنج ماه گذشته 3میلیون و 300هزارتن شیرخام در کشور تولید شده. حال با توجه به خرید 130هزارتنی شیرخام از طرف دولت، باید گفت که سهم خرید تضمینی از تولید، چیزی کمتر از 4درصد کل تولید کشور بوده است. این در حالی است که طبق گفته‌های کارشناسان، برای ایجاد تعادل در بازار، حداقل باید 30درصد شیرخام به‌صورت تضمینی خریداری می‌شد.

اما از طرف دیگر، سازمان تعاونی روستایی خطوط تولیدی برخی کارخانه‌های بزرگ مانند صنایع شیر ایران را به کار گرفت تا بتواند شیرخام خریداری شده را به شیرخشک تبدیل کند. این موضوع باعث شد که خط تولید چنین کارخانه‌هایی کاملا در اختیار سازمان قرار گرفته و تولید شیرخشک از طرف کارخانه مربوطه متوقف شود. اینجا نکته ظریفی ذهن را قلقلک می‌دهد؛ اینکه طبق یک قانون ساده اقتصادی، وقتی میزان عرضه یک محصول در بازار بیش از تقاضا باشد، برای افزایش و تثبیت قیمت آن، بهترین راه بالا بردن تقاضاست.

اما با یک نگاه اجمالی به بحث خرید تضمینی این نکته آشکار می‌شود که دولت با جایگزین کردن خطوط تولید، تنها ساخت شیرخشک را دست به دست کرده و در مجموع، در کل تقاضا افزایشی اتفاق نیفتاده است. به عبارتی شیرخشک تولید شده، همانی است که پنج ماه پیش هم توسط خود کارخانه‌ها تولید می‌شد. با این تفاوت که کارخانه‌ها قادر به صادرات این محصول بودند اما سازمان تعاون روستایی چنین توانی ندارد و براساس شنیده‌ها اکنون دامداران خود مسئول صادرات این محصول شده‌اند!

داستان در نقطه‌ای به عطف خود نزدیک می‌شود که این شیرخشک‌ها بدون در اختیار داشتن برند معروف، در انبارها ذخیره شود و طبق شنیده‌ها هنوز صادراتی از این طریق صورت نگرفته است. همین ذخیره بیش از حد شیرخشک در انبارها و توقف تولید کارخانه‌ها به‌دلیل تولید اضافه بر مصرف، می‌تواند برای واحدهای دامداری بسیار خطرناک و ضررآفرین باشد. گذشته از اینکه خرید تضمینی قرار است حداقل تا تیرماه ادامه یابد اما شاید اگر وضع به همین منوال پیش‌رود، ممکن است وضعیت دامداران از این هم بدتر شود. اما روی دیگر این سکه، صنایع لبنی هستند که به نظر می‌رسد آنها نیز روزهای سختی را می‌گذرانند.

این میدان، 3 ضلع دارد

اگرچه برخی از دست‌اندرکاران تولید شیرخام، قصد دارند توپ را به زمین صنایع لبنی بیندازند اما یکی از کارشناسان مطرح صنعت شیر در این‌باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «اینکه دامداران مشکلات فراوان مالی دارند، جای هیچ تردیدی نیست ولی آیا صنایع لبنی با خیالی آسوده و با جیبی پر از پول به کار خود ادامه می‌دهند؟» حسین چمنی می‌افزاید: «وزارتخانه با سیاست‌های خود قصد دارد مشکلات را از دامداران به سمت صنایع لبنی سوق دهد. این غلط است زیرا صنایع هم با مشکلات عدیده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کنند که کمتر کسی درباره آن صحبت می‌کند. اگر چنین اتفاقی بیفتد، ناخودآگاه تمام گرفتاری‌ها از طریق افزایش قیمت فرآورده‌ها به ضلع سومی به نام بازار و مشتریان منتقل می‌شود که این هم چاره کار نیست زیرا قدرت خرید مردم توانایی چنین افزایش قیمتی را ندارد.»

به گفته این کارشناس، سال گذشته اگرچه 15درصد به قیمت محصولات لبنی اضافه شد اما حتی یک‌درصد آن هم به جیب صاحبان صنایع نرفت زیرا 7درصد آن سهم جبران هزینه‌های اضافی ناشی از اجرای مرحله دوم طرح هدفمندی یارانه‌ها و 8 درصد آن سهم دامداران شد. از نظر چمنی، فوری‌ترین راهکار، حمایت یارانه‌ای دولت از تولیدکنندگان است و هر راهی به غیر‌از این یا به یکی از اضلاع این صنعت آسیب می‌رساند یا کل آن را دچار مشکل می‌کند. وی معتقد است که دولت در حال حاضر هم یارانه پرداخت می‌کند، اما روش‌های غیرکارشناسی نتیجه معکوس داده و به زیان بیشتر دامداران و صنایع تبدیلی انجامیده است. افزایش قیمت شیر خام در حال حاضر بزرگ‌ترین اشتباهی است که می‌توان مرتکب شد، چرا که به‌دلیل کاهش صادرات و کاهش مصرف داخلی خطر بزرگ‌تری را متوجه دامداران خواهد کرد. 

البته در گفت‌وگوی کوتاهی که «فرصت امروز» با برخی از دامداران معترض در خیابان پاستور داشت، تقریبا اکثر آنها بر این عقیده بودند که باید نرخ شیر آزاد شود و دولت دست از دخالت بردارد. این چکیده‌ای بود از خواست دامدارانی که دست از کار کشیده بودند تا صدای‌شان را به گوش مسئولان برسانند. اما آیا آزاد‌سازی قیمت شیر، با توجه به وضعیت اقتصادی مردم، چاره کار خواهد بود؟