استفاده از زباله‌سوز، شیوه‌ای منسوخ شده در دنیا

تولید انرژی از منابع زیست‌توده به سه روش لندفیل، هضم بی‌هوازی (سیستم‌های هاضم) و زباله‌سوز انجام می‌شود. اخیرا وزارت نیرو با بازنگری در قیمت‌گذاری انرژی‌های تجدیدپذیر، برای برق حاصل از هر روش، بهای متفاوتی درنظر گرفته است. اما قاسم دانشور، مدیرعامل شرکت پیردانش که در زمینه ایجاد سیستم‌های هاضم فعالیت می‌کند، بر این باور است که سیاست‌های وزارت نیرو مشوق سیستم‌‎های زباله‌سوزی است که استفاده از آن در دنیا منسوخ شده‌است.

سیدمحمد صادق‌زاده، رئیس سازمان انرژی‌های نو (سانا) در نشست خبری «همایش تولید برق و انرژی پاک از زباله‌های شهری» که دوم شهریور ماه در تهران برگزار شد، اعلام کرد: وزارت نیرو تضمین کرده که هر کیلووات ساعت برق حاصل از زباله‌سوزها را به مدت 20 سال به قیمت 587 تومان خریداری کند. به گفته وی قیمت خرید تضمینی برق حاصل از هضم بی‎هوازی و لند فیل نیز به‌ازای هر کیلووات ساعت 315 و 290 تومان تعیین شده‌است.

رئیس سانا در این نشست درباره دلایل بازنگری در بهای انرژی‌های تجدیدپذیر بیان کرد: در گذشته برق حاصل از تمام اشکال انرژی تجدیدپذیر با قیمت یکسان (468 تومان) خریداری می‌شد، در حالی‌که برخی از انواع انرژی‌های تجدیدپذیر نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتری نسبت به سایر روش‌ها دارند. وی اضافه‌ کرد: در برخی اشکال زباله‌سوز، سود سرشاری نصیب سرمایه‌گذاران می‌شود. به همین دلیل وزارت نیرو در سیاست‌های مربوط به خرید تضمینی برق، بازنگری انجام داد.

سرمایه‌گذاری در بخش هاضم‌ها معادل انرژی خورشیدی

مدیرعامل شرکت پیردانش، تصمیمات اخیر وزارت نیرو را برای کاهش قیمت خرید تضمینی برق حاصل از هاضم‌ها -از 468 تومان قبلی به 315 تومان- غیر‌منصفانه توصیف می‌کند. به گفته وی این سیاست فقط در راستای تشویق سیستم‌های زباله‌سوز در کشور است و این رفتار سیستم‌های هاضم را از چرخه تولید انرژی کشور حذف می‌کند.

وی در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» می‌گوید: نرخ سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی با سیستم‌های هاضم تقریبا یکسان است. برای تولید هر کیلووات انرژی با استفاده از پنل خورشیدی، 10 میلیون تومان سرمایه‌گذاری نیاز است. این رقم در سیستم‌های هاضم حدود 8میلیون و 150 هزار تومان است. اما معلوم نیست وزارت نیرو با کدام منطق در قیمت خرید تضمینی بازنگری کرده است.

دانشور همچنین تغییرات مکرر قیمت خرید تضمینی برق تجدیدپذیر را عاملی برای گریز سرمایه‌گذار برای ورود به این عرصه معرفی می‌کند. وی اضافه می‌کند: یک سال و نیم تلاش کردیم تا سیستم هاضم را به سرمایه‌گذاران معرفی کنیم اما با تغییر یکباره قیمت خرید تضمینی برق تجدیدپذیر، سرمایه‌گذاران انگیزه خود را برای ورود به عرصه از دست داده‌اند، زیرا احساس می‌کنند هیچ ثباتی در تصمیمات دولتی وجود ندارد.

زباله‌سوزها مخرب محیط‌زیست

برای تولید اقتصادی برق از زباله، باید حجم مشخصی از طلای کثیف را به سیستم‌های تولید برق تحویل داد. به همین دلیل، ایجاد این سیستم‌ها به منظور تامین برق فقط در کلانشهرها توجیه اقتصادی دارد. به‌طور معمول باید روزانه 200 تن زباله در یک منطقه تولید شود تا بتوان نسبت به سرمایه‌گذاری برای یکی از شیوه‌های تولید انرژی زیست توده، وارد عمل شد. دست‌اندرکاران سازمان انرژی‌های نو معتقدند که استفاده از هر روش تولید انرژی زیست توده با توجه به شرایط و ترکیب زباله‌ها متغیر است. ضمن آنکه شرکت‌های فعال در این عرصه باید مجوزهای زیست‌محیطی لازم برای راه‌اندازی سیستم خود از سازمان متولی حفظ محیط‌زیست دریافت کنند. با این وجود دانشور مدعی است که سیستم‌های زباله‌سوز معایب زیادی دارند. وی بر این باور است که فقط تمایل شهرداری برای حضور در عرصه ایجاد زباله‌سوزها، سبب شده تا حمایت‌های دولتی به این سمت معطوف شود.

به گفته دانشور، سیستم‌های زباله‌سوز برای تولید برق از زباله‌ها علاوه بر اینکه نیاز به یکی از اشکال انرژی مثل گازوییل، گاز یا مازوت دارند تا دمای کوره آنها بین 600 تا 1100 درجه سانتیگراد ثابت باقی بماند، باید روزانه برای یک زباله سوز 250 تنی، 600 مترمکعب آب تامین کرد تا از تبخیر این آب، توربین دستگاه زباله‌سوز به حرکت درآمده و برق تولید کند.
مدیرعامل شرکت پیردانش بیان می‌کند: زباله سوزها یکی از عوامل تولید گازهای دی اکسین در دنیا هستند. این گاز به‌شدت سمی بوده و به همین دلیل، استفاده از زباله‌سوز برای حذف زباله‌های بیمارستانی را هم محدود می‌کند.

به گفته وی محصول خروجی زباله‌سوزها باید در زمین دفن شود. درحالی‌که یک سیستم هاضم، هیچ محصول دور‌ریزی تولید نمی‌کند. دانشور ادامه می‌دهد: در زباله‌های شهری اگر روزانه 100 تن زباله به این سیستم تزریق شود، یک مگاوات برق تولید می‌شود. 10 درصد حجم زباله‌ها تبدیل به کود کمپوست می‌شود که قابل استفاده در بخش کشاورزی است. از سوی دیگر به دلیل وجود مواد پروتئینی زیاد در زباله‌های ایران (برخلاف اروپا که زباله‌ها بیشتر حاوی مواد گیاهی است) بین 60 تا 65درصد گاز متان تولید می‌شود که از این گاز برای چرخاندن توربین استفاده خواهد شد.

وی اضافه می‌کند: شیرابه خطرناک حاصل از زباله‌ها که حاوی باکتری‌های زیادی است، در شیوه‌ای که شرکت ما از آن استفاده می‌کند، با استفاده از روش‌های طبیعی و با ایجاد نیزار به کود مایع تبدیل می‌شود. سه چهارم این کود مایع به سیستم بازگردانده می‌شود تا در چرخه تولید انرژی استفاده شود و یک چهارم آن می‌تواند برای آبیاری فضای سبز به کار گرفته شود.

به گفته مدیرعامل شرکت پیردانش، در سیستم هاضم، از فعالیت باکتری‌ها روی زباله‌ها گاز متان تولید می‌شود و این سیستم فقط در مرحله اول راه‌اندازی به تزریق آب نیاز دارد. وی بیان می‌کند: برای کلانشهری مثل تهران که روزانه 2800 تن زباله ‌تر دارد، می‌توان با صرف حدود 240 میلیارد تومان سرمایه، 6 فاز پنج مگاواتی نیروگاه ایجاد کرد. ارزش برق تولید شده در کل این مجموعه در طی سال با در نظر گرفتن نرخ 468 تومان برای هر کیلووات برق، 108میلیارد تومان خواهد بود. در چنین شرایطی ظرف سه سال سرمایه بازگشت داده می‌شود و با در نظر گرفتن نرخ بهره‌بانکی حداقل 11سال سود برای سرمایه‌گذار به همراه داشت. اما تغییر قیمت‌ها این محاسبات را تغییر داده‌ است. وزارت نیرو هم فقط با در نظر گرفتن نظر شهرداری‌ها، به‌صورت تلویحی با تغییر قیمت‌ خرید تضمینی برق از توسعه زباله‌سوزها در کشور حمایت کرده است.

اصلاح مجدد قیمت‌ها امکان‌پذیر است

علیرضا دائمی، معاون برنامه‌ریزی و اقتصاد وزارت نیرو در پاسخ به این پرسش که آیا تعیین قیمت خرید تضمینی بالاتر برای برق حاصل از زباله‌سوزها، به دلیل حمایت شهرداری از این شیوه بوده، به «فرصت‌امروز» می‌گوید: بله می‌تواند این‌گونه باشد. زیرا این روش، سریع‌تر به نتیجه می‌رسد. اما معترضان باید با سازمان انرژی‌های نو تماس گرفته و نظرات خود را بیان کنند. آنها هم پاسخگوی اعتراضات خواهند بود و اگر انتقاد یا نظری باشد، حتما لحاظ خواهد شد. وی اضافه می‌کند: سازمان انرژی‌های نو وظیفه دارد با بررسی‌های تخصصی و فنی، پیشنهاداتی را برای قیمت خرید برق ارائه کرده و تصمیم بگیرد که کدام بخش باید بیشتر تقویت شود. در عین حال این مجموعه درخصوص هزینه‌های مترتب، ارزش‌ها و سایر ویژگی‌های اشکال مختلف انرژی تجدیدپذیر، ملاحظات خاصی دارد. 

دائمی در پاسخ به انتقادات مدیرعامل شرکت پیردانش بیان می‌کند: سالانه تعرفه‌های انرژی تجدیدپذیر در وزارت نیرو بررسی می‌شود بنابراین قابلیت اصلاح این تعرفه‌ها وجود دارد. وی در پاسخ به پرسش که آیا تغییر سیاست‌ها زمینه دلسردی سرمایه‌گذاران را فراهم نمی‌کند، می‌گوید: اصلاحات قیمت‌ها روی تعهدات قبلی تاثیر نمی‌گذارد. زیرا تصمیمات جدید «عطف به ماسبق» نمی‌شود. هر تغییر در تعرفه‌ها، برای قراردادهای جدید اعمال می‌شود و قراردادهای قدیم شامل این تغییرات نخواهند شد.

معاون برنامه‌ریزی و اقتصاد وزارت نیرو، اضافه می‌کند: البته ممکن است در سال95، قرارداد جدیدی با بخش‌خصوصی به دلیل پر شدن سقف کار وزارت نیرو یا تغییر در اولویت‌ها، به امضا نرسد.