ادغام؛ شاید پس از لغو تحریم‌ها

از سال‌ها پیش موضوع ادغام ایرلاین‌های کوچک و تبدیل آنها به هلدینگ بزرگ مطرح شده است اما باوجود گذشت زمان زیادی از مطرح شدن آن، همچنان در حد یک طرح باقی مانده است. البته طرحی که مخالفان و موافقانی دارد و به نظر می‌رسد تعداد مخالفان آن بیش از تعداد موافقان آن باشد. چند سال پیش موج تأسیس ایرلاین‌های کوچک در کنار نبود دستورالعمل مناسب در سازمان هواپیمایی کشوری موجب شد تعداد ایرلاین‌های تازه‌تأسیس و کوچک در کشور افزایش پیدا کند. شرکت‌هایی که با هواپیماهایی کمتر از تعداد انگشتان یک دست آغاز به کار کردند و هواپیماهای از رده خارج اروپای شرقی را خریدند. این شرکت‌ها که به گفته وزیر راه و شهرسازی پیر متولد شدند، هواپیماهای دست چندم را از برخی واسطه‌های اروپایی و آسیایی خریداری کردند که میانگین عمر آنها بیش از 15 سال بود. از سوی دیگر، ایرلاین‌های بزرگ که در سال‌های اخیر با کاهش نقدینگی مواجه شده‌اند با فقدان قطعات یدکی هواپیماها، حدود 100 فروند هواپیمای زمین‌گیر دارند که این موضوع به‌شدت ظرفیت ناوگان حمل‌و‌نقل هوایی را کاهش داده است.

وجود این مشکلات موجب شد که از سال‌ها پیش موضوع ادغام شرکت‌های هواپیمایی در ایران مطرح شود، براین اساس برخی کارشناسان معتقدند که با ادغام ایرلاین‌های کوچک و ایجاد یک هلدینگ بزرگ حمل‌و‌نقل هوایی، علاوه بر اینکه توان شرکت‌ها افزایش می‌یابد از مشکلاتی که در حال حاضر ایرلاین‌ها با آن روبه‌رو هستند، هم کاسته می‌شود و در عین حال تحولی بزرگ در صنعت هوایی کشورمان به وجود می‌آید. البته برخی کارشناسان و فعالان عرصه صنعت هوایی نیز با این موضوع مخالف هستند و معتقدند که شرایط فعلی زمان مناسبی برای ادغام ایرلاین‌های کوچک نیست. «فرصت امروز» موضوع ادغام ایرلاین‌های کوچک را مورد بررسی قرار داده است.

***

کامبیز بابایی:
ادغام ایرلاین‌ها اساسا خوب است

کامبیز بابایی، مدیرعامل سابق هواپیمایی آسمان معتقد است که ادغام ایرلاین‌های کوچک اساسا موضوع خوبی است اما به شرط اینکه درست اجرا شود. به گفته وی، ادغام ایرلاین‌های کوچک دارای مزایا و معایبی است.

با توجه به اینکه مدتی است بحث ادغام ایرلاین‌های کوچک مطرح است، به نظر شما این اقدام تا چه اندازه امکان‌پذیر است و اساسا باید در چه شرایطی انجام شود؟

ادغام ایرلاین‌های کوچک اساسا موضوع خوبی است اما به شرط اینکه درست اجرا شود. به طور کلی، ادغام ایرلاین‌های کوچک دارای مزایا و معایبی است.یکی از معایب این است که وقتی چند ایرلاین کوچک تبدیل به یک ایرلاین بزرگ می‌شوند، فرصت از ایرلاین‌های کوچک گرفته می‌شود و در اختیار ایرلاین‌های بزرگ قرار داده می‌شود. به عبارت دیگر، فرصتی برای بزرگ‌تر کردن بزرگ‌ها فراهم می‌شود. عملاً نتیجه‌ای هم که از این موضوع گرفته می‌شود، مطلوب نیست. اما در این شرایط ایجاد امکان برای فعالیت ایرلاین‌های کوچک سبب خواهد شد تا نتوانند از بازار دنیا استفاده کنند. به عنوان مثال در حال حاضر شرکت‌های هواپیمایی ماهان و ایران‌ایر تحریم هستند و شاید کاری که ایرلاین‌های کوچک بتوانند انجام دهند، ایرلاین‌های بزرگ امکان انجام آن را نداشته باشند اما متاسفانه ایرلاین‌های کوچک ابزار و ادوات لازم را در اختیار ندارند.

در این شرایط اگر از ایرلاین‌های کوچک به عنوان یک فرصت استفاده شود، نتیجه مثبتی خواهد داشت اما اگر صرفا به عنوان حمل‌ونقل مسافران مورد استفاده قرار گیرند، با توجه به محدودیت‌هایی که در ایرلاین‌های کوچک وجود دارد قطعا خروجی و بازدهی مناسبی نخواهد داشت. به همین دلیل، در شرایط امروز تحریم، تبدیل ایرلاین‌های کوچک به یک ایرلاین بزرگ کار درستی نیست زیرا این اقدام امکانات و فرصت‌های جدید را از ایرلاین‌های کوچک می‌گیرد و اجازه نمی‌دهد که آنها نیز شانس خود را امتحان کنند. از سوی دیگر باید به این نکته توجه داشت که ایرلاین‌های کوچک با وجود دارا بودن سه یا چهار هواپیما نمی‌توانند فعالیت‌های خوبی را انجام دهند و مشکلاتی را برای خود، مسافران و سیستم‌های نظارتی به وجود می‌آورند.البته ذکر این نکته هم ضروری است که در بسیاری از موارد امکاناتی را که ایرلاین‌های بزرگ به بخش خصوصی نمی‌دهند، ایرلاین‌های کوچک در اختیار این بخش قرار می‌دهند و به عنوان مثال آژانس‌های مسافرتی می‌توانند از این فرصت‌های برابر استفاده کنند.

پس از رفع تحریم‌‌ها چه شرایطی پیش‌روی ادغام ایرلاین‌های کوچک خواهد بود؟

البته در آینده که امکان خرید هواپیما و فاینانس و اخذ امتیاز از بانک‌های خارجی به وجود بیاید، قطعا می‌توان شرایطی را ایجاد کرد که ادغام ایرلاین‌های کوچک انجام شود. در حال حاضر، بخش خصوصی با سه یا پنج‌هواپیما وارد ناوگان حمل و نقل هوایی شده و برای اینکه این اتفاق ادامه پیدا کند، اشکالی ندارد که همچنان به فعالیت ادامه دهند. همان‌طور که اشاره کردید، هر زمانی که تحریم‌ها لغو شود و امکان استفاده از منابع مالی خارجی به‌وجود بیاید، بسیار خوب است که ادغام ایرلاین‌های کوچک اتفاق بیفتد. اما در شرایط فعلی گرفتن فرصت رقابت از شرکت‌های هواپیمایی کوچک و تبدیل آنها به یک شرکت بزرگ، موجب تضییع حقوق آنها می‌شود.

برخی معتقدند که ادغام ایرلاین‌های کوچک و ایجاد هلدینگ بزرگ هوایی، توان شرکت‌ها را افزایش می‌دهد و در عین حال از مشکلاتی که ایرلاین‌ها با آن مواجه هستند، می‌کاهد. شما با این نظر موافق هستید؟

این نظر درست است البته به شرط آنکه یکپارچگی فکری به وجود بیاید. زیرا مدیری که تا دیروز یک ایرلاین را به سبک خاص خود اداره می‌کرده، پس از ادغام باید با سبک دیگری آن را اداره کند و از همین رو ممکن است تناقض‌هایی به وجود بیاید. زمانی که این تناقض‌ها پیش می‌آید، تنش‌هایی را ایجاد می‌کند.از سوی دیگر باید به این موضوع توجه داشت که معمولا مجموعه‌ها و هلدینگ‌های بزرگ دچار آسیب‌های بیشتری می‌شوند و سیستم کنترل آن بسیار ضعیف‌تر می‌شود.

آیــا در حــال حـاضــر ایرلاین‌های‌کوچک تمایل به ادغام دارند یا خیر؟

خیر، تمایل چندانی ندارند. زیرا معتقدند که ادغام استقلال آنها را سلب می‌کند یا ممکن است در اخذ منابع مالی از دولت دچار مشکل شوند.

در صورتی که پس از لغو تحریم‌ها ادغام ایرلاین‌های کوچک انجام شود، می‌توانیم شاهد تحول در صنعت هوایی باشیم؟

تحول در صنعت هوایی به دو شرط انجام می‌شود. ورود ناوگان مدرن و جدید و به‌روز دنیا و آموزش فنی و تخصصی و حرفه‌ای این دو. مشکلی که در حال حاضر وجود دارد این است که ایرلاین‌ها به صورت سنتی اداره می‌شوند و پرسنل دوره‌های آموزشی پیچیده را نمی‌گذرانند. زمانی که این دو شرط محقق شود بقیه موارد نیز فراهم می‌شود و مسافران با اطمینان خاطر از ناوگان داخلی استفاده می‌کنند و به تبع آن اقتصاد شرکت‌های هواپیمایی نیز بهبود می‌یابد و توسعه صنعت حمل‌و‌نقل هوایی رخ می‌دهد. اما صرفا با ادغام ایرلاین‌های کوچک توسعه حمل و نقل هوایی اتفاق نمی‌افتد.

***

مقصود اسعدی سامانی:
ادغام در شرایط فعلی ممکن نیست

مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی معتقد است که با توجه به برابر نبودن عرضه و تقاضا و تاسیس بخش عمده‌ای از شرکت‌های هواپیمایی با سرمایه شخصی و همچنین قرار داشتن کشورمان در شرایط تحریم، در حال حاضر امکان ادغام ایرلاین‌های کوچک فراهم نیست.

مدتی است که بحث ادغام ایرلاین‌های کوچک مطرح است و نظرات مختلفی درباره این موضوع عنوان می‌شود. نظر شما در رابطه با ادغام ایرلاین‌های کوچک چیست؟

به نظر من در شرایطی که عرضه و تقاضا برابر نیست و بخش عمده‌ای از شرکت‌های هواپیمایی با سرمایه شخصی تاسیس شده‌اند و در عین حال وجود ایرلاین‌های کوچک در بازار حمل و نقل هوایی لازم است. همچنین با توجه به اینکه کشورمان در شرایط تحریم قرار دارد، ادغام شرکت‌های هواپیمایی عملی نیست. در سایر کشورها هم ایرلاین‌های متعددی وجود دارند که مثال بارز آن کشور امارات است که وسعت آن به اندازه یکی از استان‌های کشور ماست، ولی ایرلاین‌های بسیاری دارد و اصلا بحث ادغام در آنجا مطرح نیست.

نظر موافقان ادغام این است که با ادغام ایرلاین‌های کوچک، مشکلاتی که ایرلاین‌ها با آن مواجه هستند، تا حدودی مرتفع می شود و حتی پس از رفع تحریم‌ها می‌توان شرایط بهتری را برای ادغام ایرلاین‌های کوچک متصور بود؟

البته استفاده ایرلاین‌های کوچک از امکانات و توانمندی‌های یکدیگر بسیار خوب است و اینکه ایرلاین‌ها بتوانند در جهت کاهش هزینه‌ها از امکانات هم بهره بگیرند، نکته مثبتی است اما در شرایط فعلی بحث ادغام شرکت‌های هواپیمایی کوچک به لحاظ مسائل مالی و حقوقی امکان‌پذیر نیست و به طور کلی باید گفت که شرایط فعلی کشور ما اجازه تحقق این موضوع را نمی‌دهد.

اشاره کردید که استفاده ایرلاین‌ها از امکانات و توانمندی‌های یکدیگر بسیار خوب است. در حال حاضر در کشور این سطح از همکاری بین ایرلاین‌ها وجود دارد؟

بله، هم‌اکنون برخی از شرکت‌های هواپیمایی به لحاظ تامین کترینگ و خدمات فرودگاهی با یکدیگر مشارکت‌هایی دارند. بعضا برخی از ایرلاین‌ها در زمینه‌های فنی همکاری‌هایی دارند و امکانات و توانمندی‌های خود را به اشتراک می‌گذارند. این همکاری می‌تواند در ایجاد ارزش افزوده برای کشور موثر باشد. اگر این همکاری‌ها در زمینه‌هایی که ایرلاین‌ها نقاط قوت دارند توسعه پیدا کند، می‌تواند به کاهش هزینه‌ها نیز کمک کند.

شرایط اینکه همکاری بین ایرلاین‌ها توسعه یابد و زمینه‌های رقابتی سالم پدید آید، چیست؟

شرکت‌های هواپیمایی بنگاه اقتصادی هستند و طبیعی است که در عین همکاری، باید رقابت هم داشته باشند و خدمات بهتری را به مسافران ارائه دهند. در هر صورت در آینده با فراهم شدن برخی شرایط، امکان سالم‌تر شدن رقابت‌ها هم مهیا خواهد بود.

اعتقاد برخی صاحبنظران این است‌که ادغام ایرلاین‌های کوچک موجب امکان خرید هواپیماهای مدرن و نو و افزایش ایمنی پروازها می‌شود. با این موضوع موافق هستید؟

البته در شرایط فعلی نیز باید ایمنی پروازها صددرصد رعایت شود و قبل از انجام هر پروازی باید ایرلاین‌ها از ایمنی آن مطمئن باشند. به عبارت دیگر، تمام فعالیت‌های پروازی شرکت‌های هواپیمایی باید منطبق بر استانداردهای بین‌المللی و استانداردهای سازمان هواپیمایی کشوری باشد. به طور کلی به نظر می‌رسد ادغام ایرلاین‌ها تاثیر زیادی در افزایش ایمنی پروازها نداشته باشد.

در حال حاضر ایرلاین‌های دولتی چقدر تمایل به همکاری با ایرلاین‌های کوچک خصوصی دارند؟

هم‌اکنون در برخی از زمینه‌ها شرکت‌های بزرگ دولتی همکاری و تعامل‌هایی با شرکت‌های هواپیمایی کوچک و خصوصی دارند و تلاش انجمن شرکت‌های هواپیمایی این است که به نوعی میان ایرلاین‌های دولتی و خصوصی هم‌افزایی ایجاد کند.