آرامش شکننده بازار ارز

بازار ارز پس از افزایش خیره‌کننده‌ای که داشت و سقف 3500 را در نوردید، سرانجام رو به آرامش گذاشت. برخی از تحلیلگران معتقدند که سخنان رییس کل بانک مرکزی درباره ارز، برای بازار آرامش‌بخش بود، اما عده‌ای دیگر معتقدند که این آرامش شکننده است و در صورت بروز حوادثی دیگر ممکن است دلار دوباره سیر صعودی در پیش بگیرد. در این باره با دو نفر از کارشناسان به گفت‌وگو نشستیم.

تنگنای درآمدی دولت

دکتر محمدقلی یوسفی، کارشناس اقتصادی بیان کرد: اقتصاد ایران همواره تحت تاثیر درآمدهای‌های نفتی است و از طرف دیگر، وابستگی به واردات کالا و خدمات دارد.باوجود تلاشی که مسئولان و دولت‌های مختلف برای کاهش وابستگی اقتصاد کشور به در آمدهای نفتی کرده‌اند، اما نتوانسته‌اند جایگزینی برای درآمدهای نفتی پیدا کنند.

وی افزود: دراقتصاد کشورسیاست‌های متناقضی وجود دارد که بخش تولیدی را با مشکل رکود تورمی مواجه کرده است. در سال‌های گذشته باید بخش‌های جایگزین واردات در تولید داخلی ایجاد می‌شد، اما این کار انجام نشده است، بنا براین در شرایط حاضر برای تامین نیازهای داخلی نیازمند به واردات هستیم. اگر سیاست دولتمردان را ارزیابی کنیم می‌بینیم که در دوره‌های مختلف به جای حمایت از تولید داخلی همواره به بحث روش‌های تجاری و واردات روی آورده‌اند. در طی سال‌ها بحث‌های گوناگونی درباره کنترل تورم، چگونگی افزایش صادرات یا تامین تقاضای بازارهای داخلی با اتکا به محصولات تولیدکنندگان کشور شده، اما در عمل، نتیجه چیز دیگری بوده است.

دکتر یوسفی تاکید کرد: در کوتاه‌مدت دولت باید بتواند سیاست‌های خود را متوازن کند و در بخش‌های کشاورزی و صنایع سیاست حمایتی را در پیش بگیرد. در حال حاضر، اقتصاد کشور با تورم مواجه است، برای تامین نیازهای بازارهای داخلی به واردات نیازمندیم و در بخش تولیدی هم سیاست منسجمی برای رشد و ارتقای آن وجود ندارد.

متاسفانه در ادوار مختلف به جای فعالیت‌های تولیدی به فعالیت‌های تجاری و لابی‌گری پرداخته شده است و منابع بانک‌ها را به سمت واسطه‌گری‌های مالی، خدمات و بازرگانی هدایت کردند و همواره بخش تولید را با محدودیت و بی‌ثباتی در سیاست‌های پولی ومالی مواجه کرده‌اند.

وی افزود: مصرف‌کنندگان ما سال‌به‌سال شاهد افزایش جایگزینی واردات به جای صادرات بوده‌اند، در چنین شرایطی طبیعی است که فشار برای عرضه کالاهای خارجی از طریق واردات زیاد می‌شود.

یوسفی با اشاره به دلایل افزایش نرخ دلار در چند روز گذشته گفت: هر زمان درآمدهای نفتی کشور بالا باشد، دولت‌ها سعی می‌کنند، مانع افزایش قیمت دلار شوند. در شرایط فعلی دولت با رکود تورمی مواجه است و از طرف دیگر، در شرایطی هستیم که قیمت‌نفت کاهش پیدا کرده و دولت با هزینه‌های فزاینده جاری مواجه است و نیازمند به منابع درآمدی دیگر است. این موضوع محرک بازار است. وقتی دولت در تنگنا قرار بگیرد و شرایط برای تزریق ارز در بازار مهیا نباشد، طبیعی است فشار تقاضا برای واردات باعث افزایش قیمت دلار می‌شود.

وی افزود: مهم‌ترین عرضه‌کننده ارز در بازار دولت است و نرخ ارز به‌وسیله دولت معین می‌شود. در حال حاضر، فشار بسیار زیادی روی دولت وجود دارد. دولت متناسب با نیازهای خودش نرخ ارز را معین می‌کند و وقتی با مشکل مواجه می‌شود، عاقلانه است که دولت میزان ذخایر محدود را به‌راحتی تزریق نکند و جانب احتیاط را رعایت کند.

یوسفی اظهار کرد: شاید معقول بود با افزایش سکه و طلا تا حدودی بخشی از نیازها را تامین کند، متاسفانه سیاستی را که دولتمردان در قبال ارز دنبال می‌کنند، ابهام دارد و این ابهام بلاتکلیفی بنگاه‌های تولیدی را رقم زده است. در شرایط کاهش قیمت نفت تا زمانی که دولت بتواند منبع درآمدی جدیدی را به‌دست بیاورد، در بازار کالا گران می‌شود و تا زمانی که عرضه مناسب کالاهای مصرفی وجود نداشته باشد، رکود تورمی تداوم می‌یابد، اما همان‌طور که گفته شد راه خروج از رکود تورمی واردات نیست و باید به حمایت از بخش تولید که زمان‌بر و نیازمند سیاست‌های حمایتی بلند‌مدت است روی بیاوریم و منابع بانکی را به این سمت سوق دهیم.

میل دلار به صعود است

سیدعزیز آرمن، دیگر کارشناس اقتصادی در این خصوص گفت: نرخ دلار تا قبل از مذاکرات هسته‌ای وین در آرامش به سر می‌برد و تعادل را در بازار حفظ کرده بود، ولی با تمدید مذاکرات و به نتیجه نرسیدن مذاکرات در موعد مقرر و در کنار آن کاهش قیمت نفت (که حادثه مهمی برای بودجه سنواتی و کسری بودجه است) ارز مسیر صعودی را در پیش گرفت، اما اظهارات وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی درباره ثبات بازار ارز، بازار را به این نتیجه رساند که با احتیاط بیشتری در این باره قدم بردارد، اما این موضوع معلوم نیست که با ثبات باشد. کاهش درآمد دولت از ناحیه فروش نفت ارزان و نیازهایی که برای تامین نیاز‌های ارزی کشور محسوب می‌شود، به عقیده بسیاری از کارشناسان دو علت مهم افزایش قیمت دلار بوده است، بنابراین بازار این استعداد را داردکه دوباره به افزایش قیمت دامن بزند و بانک مرکزی باید به هوش باشد.

وی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا آرامش در بازار وجود دارد یا نه بیان کرد: کارگزاران همواره به واردات و ارز نیاز دارند و پیش‌بینی می‌کنند با کاهش درآمدهای نفتی عرضه ارز با مشکل مواجه می‌شود و یک جو روانی برای آینده و نااطمینانی ایجاد می‌شود، چنانچه در ماه‌های آینده تحریم‌ها تشدید شود و موافقتی صورت نگیرد، به خاطر جو روانی و انتظاراتی که کارگزاران اقتصادی از مذاکرات دارند، در صورت شکست آن، تقاضا برای عرضه ارز بالا می‌رود و باعث افزایش نرخ دلار می‌شود.در این ماه‌ها و روزهایی که بازار بزرگ سرمایه ایران یعنی بورس با شکست سنگین مواجه شود و سرمایه‌گذارانی که پول‌های خود را خارج کرده‌اند از این بخش خارج شوند، طبیعتا به سرمایه‌گذاری در بازار ارز روی می‌آورند.

این کارشناس اقتصادی در پایان تاکید کرد: چنین عواملی هم سیاست کشور و هم بخش‌های اقتصادی را با مشکل مواجه می‌کند و باعث محدودیت در بازار می‌شود، بسیاری از کاردانان اقتصادی عقیده دارند، در آینده با افزایش قیمت دلار مواجه می‌شویم و تا وقتی قیمت ارزان است واردکنندگان به سراغ آن می‌روند و خرید می‌کنند بنابراین تقاضا برای خرید زیاد و با افزایش قیمت مواجه می‌شویم. دولت باید منابع ارزی خود را به بازار تزریق کند و آرامش را حفظ کند.