آب شرب 2میلیون نفر در معرض خطر

آب شرب 2میلیون نفر در خطر است، زیرا این احتمال وجود دارد که با آبگیری مخزن سد داریان، چشمه بل برای همیشه در مخزن سد غرق شود. چشمه بل یک چشمه آب معدنی است که به گفته مردم محلی بدون صرف هزینه، آب شرب 2میلیون نفر از مردم منطقه کردستان را تأمین می‌کرد اما با ساخته شدن سد داریان، حیات آن به خطر افتاد. مسئولان شرکت آب نیرو برای نجات این چشمه ناگزیر شدند 8میلیارد تومان هزینه کنند تا مظهر آن را به 120 متر بالاتر منتقل کنند. به تازگی خبر رسیده که چندی است خروج آب از مظهر جدید چشمه متوقف شده اما معاون فنی شرکت آب نیرو معتقد است که این توقف خروج آب موقتی بوده و حداکثر تا یک یا یک ماه و نیم دیگر، آب از مظهر دوباره خارج خواهد شد.
سد داریان به روی رودخانه سیروان در نزدیکی شهر پاوه و در مجاورت روستای داریان در دست احداث است. این سد بخش‌هایی از اراضی استان کردستان را زیر آب می‌برد اما غرق شدن چشمه بل در مخزن این سد به عنوان چشمه آب شیرینی که سالیان سال نیازهای مردم کردستان را تأمین می‌کرده، با اعتراض جوامع محلی روبه‌رو شده‌است. این اعتراضات سبب شد در نهایت مجریان پروژه عملیات نجات بخشی این چشمه را در دستور کار خود قرار دهند. 20 خرداد ماه سال جاری محمود مشیری، مجری طرح داریان از پایان یافتن عملیات نجات‌بخشی چشمه بل به رسانه‌ها خبر داد. وی اعلام کرد آب این چشمه در تراز 836 متر (هشت متر بالاتر از نرمال) و 120 متر بالاتر از مظهر قدیم، در محل مظهر جدید سرازیر شده‌است. به گفته مشیری دبی منتقل شده پس از عملیات نجات‌بخشی حدود 450 لیتر بر ثانیه است. در واقع در عملیات نجات‌بخشی، مهندسان ایرانی از طریق استقرار یک لوله بتنی، آب چشمه بل را از محل قبلی به 120 متر بالاتر منتقل کردند.

تزریق سیمان راه مقابله با فرار آب نیست
مجری طرح داریان در زمان بهره‎برداری از طرح نجات بخشی چشمه بل به مردم اطمینان داد با اجرای عملیات نجات بخشی، چشمه بل هزاران سال دیگر خواهد جوشید. وی این چشمه را کاملاً احیا شده اعلام کرد اما هنوز چند ماهی از رونمایی عملیات نجات بخشی نگذشته بود که آب خروجی چشمه در مظهر جدید متوقف شد. سیدمختار هاشمی، سرپرست گروه ویژه كاری نجات‌بخشی چشمه بل در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» بیان می‌کند: 50 روز است که خروج آب چشمه بل از مظهر جدید متوقف شده‌است.
وی اضافه می‌کند: لوله اصلی طراحی شده برای خروج آب چشمه بل، نشتی داشته و دچار فرار آب شده‌است. این لوله تا حدود 70 درصد نشتی دارد.
مختار هاشمی می‌گوید: سنگ‌های منطقه احداث سد داریان، کارستی بوده و وقتی آب با آن تماس پیدا کند، این سنگ‌ها در آب حل شده و خلل و فرج زیادی در آن ایجاد می‌شود. با تزریق سیمان نیز نمی‌توان جلوی فرار آب در این ساختارهای زمین‌شناسی را گرفت.
وی از افزایش دبی چشمه «زلم» که در شهرستان خورمال کردستان عراق واقع شده خبرداده و عنوان می‌کند: از زمانی که خروج آب چشمه بل متوقف شده، میزان خروجی آب چشمه زلم افزایش یافته و نمی‌دانیم این افزایش مرتبط با وضعیت فعلی چشمه بل هست یا خیر.
سرپرست گروه ویژه كاری نجات‌بخشی چشمه بل با اشاره به اینکه منطقه‌ای که رودخانه سیروان در آن جریان دارد دارای 19 گسل است، عنوان می‌کند: چشمه بل روی یکی از این گسل‌ها واقع شده‌است. اگر فرار آب در عملیات نجات‌بخشی چشمه بل ادامه یابد، ممکن است برای همیشه آب شیرین این چشمه از دسترس خارج شده و در لایه‌های زمین گم شود.
وی تأکید می‌کند: چشمه بل آب شیرین مورد نیاز 2میلیون نفر را بدون هیچ مشکلی تأمین می‌کند و دفن این چشمه در مخزن سد داریان (که به زودی آبگیری می‌شود) این آب شیرین را برای همیشه از دسترس مردم خارج می‌کند. این مسئله به صلاح کشور و امنیت ملی نیست.

آب چشمه بل بار دیگر در مظهر جدید جریان می‌‎یابد
در حالی که هاشمی، دبی پایه چشمه بل را 2هزار لیتر بر ثانیه اعلام کرده و معتقد است شرکت آب نیرو با عملیات نجات‌بخشی فقط توانسته 400 لیتر بر ثانیه از این دبی پایه را نجات بخشد، عیسی بزرگ‌زاده، معاون فنی و پژوهش‌های شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در گفت‌وگو با «فرصت‌امروز» تأکید می‌کند: دبی پایه چشمه بل در فصول مختلف سال متفاوت بوده و از 150 لیتر بر ثانیه در ماه‌های ابتدایی سال آبی (یعنی مهر و آبان) آغاز شده و در ماه‌های پربارش زمستان به حدود پنج متر مکعب بر ثانیه می‌رسد. وی اضافه می‌کند: به طور متوسط دبی پایه چشمه بل حدود یک و نیم متر مکعب بر ثانیه است.
بزرگ‌زاده دلیل توقف خروج آب از مظهر جدید چشمه بل را این‌گونه تشریح می‌کند: در زمان رونمایی از عملیات نجات‌بخشی، دبی پایه چشمه حدود یک متر بر ثانیه بود به همین دلیل در مدت کمتری (حدود دو هفته) آبخوان‌های منطقه اشباع می‌شد و آب از مظهر جدید خارج می‌شد اما در حال حاضر که دبی پایه هشت برابر کمتر از قبل است، بدون شک پر شدن خلل و فرج آبخوان و خروج آب از مخزن جدید هشت برابر بیشتر طول خواهد کشید.
این مقام مسئول ادامه می‌دهد: در حال حاضر اگر بالای لوله اصلی طراحی شده برای خروج آب چشمه بل قرار بگیرید، خواهید دید 97 متر لوله از آب چشمه پر شده و فقط 23 متر تا انتهای لوله برای خروج آب از مظهر جدید فاصله هست. از آنجا که آب روزانه نیم متر بالا می‌آید، طی یک و نیم تا دوماه آینده بار دیگر شاهد خروج آب از مظهر جدید خواهیم بود.
وی درباره مسئله فرار آب از لوله طراحی شده برای انتقال آب چشمه، تأکید می‌کند: فرار آب در عملیات نجات بخشی چشمه بل حدود 13 لیتر بر ثانیه است که از نظر مهندسی قابل قبول بوده و نزدیک به صفر فیزیکی است.
معاون فنی شرکت آب نیرو ادامه می‌دهد: در زمان رونمایی از پروژه، نشتی آب حدود 150 لیتر بر ثانیه بود و آب با دبی 600 لیتر بر ثانیه از لوله طراحی شده انتقال آب چشمه بل خارج شد. اما با اجرای عملیات تکمیلی شامل تزریق دوغاب سیمان و بتن‌ریزی اطراف لوله، هدر رفت آب به صفر فیزیکی رسید. علاوه بر آن، رنگ کردن لوله‌ها اقدام دیگری بود که انجام شد.
وی درباره دلایل تزریق سیمان و غیره در طرح نجات بخشی چشمه بل، عنوان کرد: پایدار کردن طرح در بلندمدت، جلوگیری از پوسیدگی لوله اصلی انتقال آب و تثبیت شرایط با هدف کاهش فرار آب، سه دلیل اصلی اقدامات تکمیلی مهندسی در این طرح است.
به گفته بزرگ‌زاده عملیات نجات‌بخشی چشمه بل با اعتباری بالغ به 8میلیارد تومان به اتمام رسیده‌است.