آیا افزایش سود سبب افزایش گردش وجوه نقد می شود؟

افزایش سود بسیار خوب است، اما علاوه بر این باید بپرسیدآیا گردش وجوه نقد حاصل از سود نیز افزایش می یابد؟ گردش وجوه نقد حاصل از سود در نخستین بخش صورت گردش وجوه نقد یافت می شود که یکی از سه صورت مالی اصلی موجود در گزارش مالی است. صورت گردش وجوه نقد با توضیحاتی در مورد گردش وجوه نقد حاصل از سود شروع می شود.

حسابداران اصطلاح گردش وجوه نقد ناشی از فعالیت های عملیاتی را به کار می برند که به عقیده  من، تقریبا مانند گردش وجوه نقد ناشی از سود است. از ذکر اصطلاح سود، مانند نام وبا، در گزارش های مالی خارجی، اجتناب می شود. لذا ممکن است فکر کنید حسابداران عبارت گردش وجوه نقد ناشی از درآمد خالص را به کار می برند. اما نه، نام اصلی آن در صورت گردش وجوه نقد، اصطلاح گردش وجوه نقد ناشی از فعالیت های عملیاتی است. فعالیت های عملیاتی، به سادگی به درآمد حاصل از فروش و هزینه ها اطلاق می شود، که عملیات سودآور مؤسسه اند.

تقریباً کلیه  هزینه ها برای گردش وجوه نقد، بد هستند به جز یکی: استهلاک. هزینه  استهلاک واقعاً برای گردش وجوه نقد خوب است. هر سال مؤسسه بخشی از بهای تمام شده  دارایی های ثابت خود را، از طریق وصول وجه نقد حاصل از فروش، در طی سال، به وجه نقد تبدیل می کند. به طور کلی دارایی های ثابت به تدریج مورد استفاده قرار می گیرند و فرسوده می شوند، لذا هر سال بخشی از بهای تمام شده  دارایی های ثابت به صورت هزینه  استهلاک ثبت می شود و هر سال مؤسسه وجه نقد آن را بازیابی می کند. لذا هزینه  استهلاک سود را کاهش می دهد، اما گردش وجوه نقد را افزایش می دهد. اما درآمد خالص به علاوه  استهلاک، معادل گردش وجوه نقد حاصل از سود نیست مگر در یک سناریو تخیلی که در آن سایر دارایی های عملیاتی شرکت (مخصوصا حساب های دریافتنی و موجودی کالا) و کل بدهی های عملیاتی (حساب های پرداختنی و هزینه های معوق پرداختنی) در طی سال افزایش یا کاهش نیابد.

مثلا شرکتی با درآمد حاصل از فروش سالانه بالاتر، معمولا سبب می شود حساب های دریافتنی اش افزایش یابد. مؤسسه ممکن است موجودی کالا را افزایش دهد که موجب مصرف وجه نقد می شود. ممکن است مؤسسه مانده های هزینه های پرداخت نشده را در پایان سال افزایش دهد که در این صورت وجه نقدش را حفظ می کند. در نخستین بخش صورت گردش وجوه نقد این تغییرات خلاصه شده است که بر گردش وجوه نقد حاصل از سود تأثیر می گذارد.

سوال کلیدی این است: آیا گردش وجوه نقد حاصل از سود تقریبا همان مقدار تغییر می کند که درآمد خالص تغییر کرده است، یا به دلیل تغییر گردش وجوه نقد که بالاتر یا پایین تر از تغییر در درآمد خالص است، چنین وضعیتی طبیعی است؟

به عنوان یک قاعده کلی، رشد فروش، در کوتاه مدت، به ضرر گردش وجوه نقد حاصل از سود است. مؤسسه باید حساب های دریافتنی و موجودی کالای خود را افزایش دهد و این افزایش به گردش وجوه نقد لطمه می زند اگرچه، در خلال دوره رشد مؤسسه، حساب های پرداختنی و هزینه های معوق پرداختنی افزایش می یابند، که به گردش وجوه نقد کمک می کند. در اکثر موارد که دارایی ها افزایش می یابد، در نتیجه بدهی ها کاهش می یابد و گردش وجوه نقد حاصل از سود تحت تأثیر این شرایط قرار می گیرد.

قویاً توصیه می کنم گردش وجوه نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی را با درآمد خالص دو سه سال گذشته مقایسه کنید. آیا گردش وجوه نقد حاصل از سود تقریباً همان درصد از درآمد خالص، در هر سال است؟ این روند چگونه است؟ برای مثال، سال گذشته گردش وجوه نقد حاصل از سود ممکن است 90درصد درآمد خالص باشد. اما امسال ممکن است به 50درصد افت کرده باشد. (ماشین حساب خود را در آورید و گردش وجوه نقد حاصل از سود را به سود (درآمد خالص) تقسیم کنید، مؤسسه این نسبت را گزارش نکرده است.) در این شرایط، سود شرکت، در همان مرحله سال قبل، به گردش وجوه نقد تبدیل نمی شود. گردش وجوه نقد حاصل از سود، در یک سال، واقعا قابل مقایسه با گردش وجوه نقد حاصل از سود در بلند مدت نیست. شاید مؤسسه زیرساخت خوبی برای پشتیبانی سطوح بالاتر فروش داشته باشد، اما مجددا روند نزولی، گردش وجوه نقد حاصل از سود مشکلات کوتاه مدتی را سبب می شود که مؤسسه باید با آن دست و پنجه نرم کند.

گردش وجوه نقد حاصل از سود شاید قطره ای از دریا باشد. در حقیقت گردش وجوه نقد حاصل از سود ممکن است منفی باشد؛ برای ایجاد سود، ممکن است شرکت از ذخایر وجه نقد خود استفاده کرده باشد. ممکن است وجه نقد را بین مالکان توزیع نکند و شاید سرمایه را از طریق وام و حقوق صاحبان سرمایه تأمین کند و وجه لازم را برای جایگزینی و توسعه دارایی های ثابت خود فراهم کند. گردش وجوه نقد حاصل از سود اندک، در موارد نادر، موجب بروز تردیدهایی در مورد کیفیت سود می شود، که به اعتبار درآمد خالص (سود) گزارش شده لطمه می زند.

گردش وجوه نقد حاصل از سود، در اکثر موارد اندک است، زیرا حساب های دریافتنی حاصل از فروش وصول نشده اند و چون مؤسسه در موجودی کالای خود افزایش بسیاری ایجاد کرده است، این افزایش در مورد اینکه آیا همه حساب های دریافتنی وصول شده اند یا کل موجودی کالا به قیمت معمول فروخته خواهد شد موجب بروز سوالات بسیار می شود. فقط زمان همه چیز را ثابت خواهد کرد. اما باید مراقب باشید، مخصوصا مراقب عدد سود (درآمد خالص) که موسسات آن را بیشتر یا کمتر از آنچه غالبا هست گزارش می کنند.

تحلیل و بررسی گردش وجوه نقد حاصل از زیان  (به جای سود) نیز بسیار حائز اهمیت است. هنگامی که شرکت زیان سالانه ای را گزارش می کند به جای سود فورا این سوال به ذهن خطور می کند که با ذخایر نقدی شرکت فرصت کافی برای انتقال از ستون زیان به ستون سود فراهم خواهد شد. وقتی مؤسسه در وضعیت زیان است (برای مثال سال های اولیه شروع کار مؤسسه) و گردش وجوه نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی منفی است، به مانده نقدی شرکت توجه کنید و اینکه چه مدت مؤسسه می تواند به روند کار خود ادامه دهد، تا اینکه بالاخره به سوددهی برسد.

تحلیلگران سهام اصطلاح نرخ سوخت را برای مشخص کردن اینکه مؤسسه چه مقدار گردش وجوه نقد خروجی در هر دوره صرف کرده است، به کار می برند. این معیار را بدین جهت به کار می برند که ببینند مؤسسه، در هر دوره، چه مقدار وجه نقد به تراز نقدی خود واریز می کند.

سوال کلیدی اینجاست که آیا مؤسسه وجه نقد کافی در دست دارد تا به روند کار خود ادامه دهد، تا شروع به ایجاد گردش وجوه نقد حاصل از سود مثبت کند و اگر چنین نیست، از کجا وجه نقد کسب می کند تا اینکه بتواند سود ایجاد و آن را در دفاتر خود ثبت کند و بتواند از این نقدینگی استفاده کند.

ارتباط با نویسنده: PEYMAN.AHMADY@YAHOO.COM

DBA با گرایش مدیریت استراتژیک