نقش صنعت خودرو در رشد اقتصادی چین

چین طی دو دهه گذشته رشد بسیار سریعی را در تیراژ تولید خودرو داشته است، به طوری که تولید خودرو در چین از 2میلیون دستگاه در سال 2000 به بیش از 24 میلیون دستگاه در سال 2015 رسید. استراتژی چین برای توسعه صنعت خودرو به عنوان یک صنعت رقابت پذیر جهانی به شکل جدی تر از اوایل دهه 90 میلادی آغاز شد.

در همین راستا دولت چین در سال 1991 و در برنامه پنج ساله هشتم خود صنعت خودرو را به عنوان یک صنعت محوری انتخاب کرده و در سال 1994 یک سیاست صنعتی جامع برای صنعت خودرو طراحی کرد که همکاری با خودروسازان خارجی و استفاده از تکنولوژی و توانمندی این شرکت های خودروسازی مهم ترین مشخصه برنامه ریزی های صورت گرفته بود. بر این اساس خودروسازان خارجی که برای دسترسی به بازار بزرگ و در حال رشد چین علاقه زیادی نشان می دادند، مجبور بودند برای فروش خودرو در چین، شرکت های مشترک 50درصد-50درصد با شرکای چینی تأسیس کنند.

این موضوع سبب شد تا خودروسازان خارجی موظف شوند درصدی از قطعات مورد نیاز خود را از داخل چین تأمین کرده و به این ترتیب برخی وظایف در انتقال فناوری و تحقیق و توسعه به آنها تحمیل شد. با توجه به بازار بزرگ چین و نیاز خودروسازان جهانی به این بازار، دولت چین در مذاکرات با خودروسازان جهانی دست بالاتر و برتر را داشت و الزامات زیادی در حوزه انتقال فناوری به آنان دیکته کرد که این موضوع زمینه را برای رشد و توسعه روزافزون صنعت خودروسازی چین فراهم کرد.

هر چند طی این مدت تیراژ تولیدات خودرو در چین به میزان چشمگیری افزایش یافته است و این کشور به بزرگ ترین تولیدکننده خودرو در دنیا تبدیل شده، اما این تولید بالا چینی ها را به اهداف خود نرسانده است و آنها نتوانسته اند برنامه های توسعه صادرات خود را با موفقیت دنبال کنند.

علاوه بر این، در سال 2009 و در میان بحران اقتصاد جهانی، دولت چین تصمیم گرفت حمایت خود از صنعت داخلی ساخت خودرو و قطعات را متمرکز کند و شدت ببخشد از همین رو برنامه تجدید حیات و بازسازی صنعت خودرو را در دستور کار قرارداد براساس این برنامه، صادرات خودرو سواری با برندهای چینی باید 10درصد از حجم تولید و فروش را به خود اختصاص می داد؛ موضوعی که البته محقق نشده و خودروسازان چینی براساس آمارهای منتشر شده توسط اداره گمرک ملی این کشور تنها 3درصد از حجم تولید خود را به کشورهای دیگر صادر کرده اند.

در این میان عدم توانایی خودروسازان چینی در صادرات خودرو به رغم حمایت های دولتی و همکاری با شرکت های خارجی، نشان دهنده عدم توانایی رقابت با برندهای جهانی پس از بیش از 30 سال سابقه سرمایه گذاری مشترک با آنان است. به باور اقتصاددانان و فعالان صنعت خودرو یکی از دلایل عدم موفقیت خودروسازان چینی در توسعه صادرات، تکیه به منابع فناوری شرکای خارجی خود بوده است، چراکه خودروسازان خارجی پلتفرم های قدیمی شان را برای توسعه محصولات با برند چینی در اختیار شرکای چینی شان قرار می دهند، درحالی که خودشان از فناوری به روز بهره می برند، به این ترتیب محصولات چینی هرگز قادر به رقابت با نمونه های خارجی نیست.

این در شرایطی است که شرکت های خودروساز کره ای که به جای استراتژی سرمایه گذاری مشترک خارجی به استراتژی تأمین فناوری از منابع متنوع و توسعه درون زا تکیه داشته اند موفق شدند به خودروسازان جهانی تبدیل شده و بیش از 70درصد از محصولات آنان به فروش در خارج از کره اختصاص دارد.

این موضوع بیانگر آن است که صنعت خودروسازی چین به رغم برخورداری از حمایت های گسترده دولتی و همچنین رشد و توسعه برق آسای آن هنوز نتوانسته به اهداف اقتصادی از پیش مشخص شده خود برسد و در رشد اقتصادی بزرگ ترین اقتصاد آسیا نقش عمده ای داشته باشد. با این وجود همچنان شاهد حمایت های نظام مند دولت چین از صنعت خودروسازی این کشور هستیم و به رغم مشکلات و موانع موجود بر سر راه خودروسازان چینی برای تسخیر بازارهای جهانی، این کشور در نهایت قادر خواهد بود با اتکا به نیروی کار ارزان خود، سرمایه گذاری های گسترده دولتی و در نهایت استفاده از تکنولوژی خودروسازان بین المللی جایگاه مناسبی برای خود در بازارهای جهانی ایجاد کند.

این روزها آنچه خودروسازان چینی را عقب تر از رقبای شرق آسیایی، اروپایی و آمریکایی خود قرار می دهد عدم توانایی خودروهای تولید شده توسط شرکت های چینی در انطباق با قوانین و استانداردهای ایمنی و کیفیتی اتحادیه اروپا و آمریکا است. به منظور رفع این مشکل چینی ها راه حل را در خرید شرکت های خودروسازی بعضا ورشکسته اروپایی نظیر ولوو و بورگوارد دیده و تلاش می کنند با احیای برندهای مذکور و ادامه تولید خودرو با برندهای اروپایی سهمی از این بازار را به خود اختصاص داده و در نهایت بتوانند کیفیت خودروهای تولیدی خود را به میزان قابل قبولی بالا ببرند.

سرمایه گذاری گسترده خودروسازان چینی روی توسعه خودروهای برقی و هیبریدی در کنار تلاش های صورت گرفته برای تولید خودروهای خودران و هوشمند در این کشور از جمله دیگر اقدامات مقامات چینی است که با هدف تولید محصولات با کیفیت و ورود به بازارهای جهانی صورت می پذیرد. به منظور تحقق این هدف کارشناسان معتقدند که شرکت های خودروسازی این کشور نیازمند تأمین تقاضای به رشد موجود در بازار است.

در همین ارتباط 440 هزار تعمیرگاه موجود در چین در کنار 250 هزار خرده فروشی قطعات خودرو باید همکاری های خود را گسترش داده و نیازهای موجود در بازار را برطرف کنند. این در حالی است که با توجه به وجود تنها 100 ارائه کننده خدمات پس از فروش در چین، آن هم در شرایطی که در آمریکا شاهد 200 ارائه کننده زنجیره ای خدمات پس از فروش هستیم به نظر می رسد چینی ها باید در این زمینه به سرمایه گذاری پرداخته و زیرساخت های خود را در حوزه قطعات مورد نیاز خودروها و ارائه خدمات پس از فروش تقویت کنند، در این صورت می توان شاهد افزایش تقاضا برای خودروهای چینی بود که این موضوع در نهایت نیز منجر به بهبود کیفیت خودروهای تولید شده با برند چینی خواهد شد.

صنعت خودروسازی چین به رغم سرمایه گذاری های گسترده و هوشمند پکن هنوز به جایگاه مورد انتظار خود نرسیده و عدم تحقق اهداف صادراتی آن بیانگر نقش نه چندان بزرگ آن در رشد اقتصادی بزرگ ترین اقتصاد آسیا است. با این حال در صورت حفظ روند فعلی و ادامه حمایت های سیستماتیک دولت مرکزی از خودروسازان چینی انتظار می رود صنعت خودروسازی چین به زودی جایگاه مناسبی را در بازارهای جهانی به خود اختصاص دهد.