استفاده از انواع روش های تصویر برداری به طور روز افزون در حال افزایش است. پزشکان برای ارائه راه های درمان ایده آل، تشخیص بهتر انواع بیماری ها و سایر موارد، از انواع روش های تصویر برداری استفاده می کنند. دو مورد از انواع روش های تصویر برداری که به طور متداول مورد استفاده قرار می گیرند، روش های تصویر برداری رادیولوژی و سونوگرافی هستند.

بسیاری از افراد پس از مراجعه به پزشک، به دلایل مختلف ممکن است برای انجام تصویر برداری رادیولوژی یا سونوگرافی، به کلینیک ها، آزمایشگاه ها و مراکز تصویر برداری ارجاع داده شوند. به همین دلیل ممکن است برای این افراد این سوال پیش بیاید که تفاوت بین رادیولوژی و سونوگرافی چیست؟ دستگاه سونوگرافی برای تشخیص، گزینه بهتری است یا رادیولوژی؟ یا اینکه کدام یک از روش های تصویر برداری بهتر بوده و برای تشخیص انواع بیماری ها مناسب تر است؟ در ادامه قصد داریم به این سوالات در خصوص رادیولوژی و سونوگرافی پاسخ دهیم.

رادیولوژی با سونوگرافی چه تفاوتی دارد؟

روش های تصویر برداری رادیولوژی و سونوگرافی در موارد مختلفی با یکدیگر تفاوت دارند. در این بخش به تفاوت های بین رادیولوژی و سونوگرافی می پردازیم.

·         استفاده از امواج صوتی یا اشعه ایکس

یکی از اصلی ترین تفاوت های دو روش تصویر برداری رادیولوژی و سونوگرافی، استفاده از اشعه و امواج مختلف است. در رادیولوژی برای تصویر برداری از بدن بیمار، از اشعه ایکس (X-Ray) استفاده می شود. البته در برخی از موارد برای انجام رادیولوژی و تصویر برداری بدن بیمار، از مواد رادیو اکتیو نیز استفاده می شود. اما به دلیل اینکه بیشتر تصویربرداری های روش رادیولوژی با کمک اشعه ایکس انجام می شود، اکثر افراد نحوه انجام رادیولوژی را تنها با استفاده از اشعه ایکس ممکن می دانند.

در برخی از موارد با توجه به تشخیص پزشک، شرایط جسمانی بیمار، قسمتی از بدن او که قرار است تصویربرداری شود و بسیاری دیگری از دلایل، ممکن است برای رادیولوژی بدن بیمار، از مواد رادیو اکتیو استفاده شود. اما در روش تصویر برداری سونوگرافی، به جای استفاده اشعه ایکس، از امواج صوتی استفاده می شود. امواجی که در تصویربرداری سونوگرافی مورد استفاده قرار می گیرند، امواج اولتراسوند نام دارند. این امواج توسط دستگاه سونوگرافی ایجاد شده و منجر به تهیه تصویر از اندام مورد نظر بیمار می شوند.

هر یک از این دو روش تصویر برداری از بدن، در شرایط مختلف و با دستور پزشک مورد استفاده قرار می گیرند. در ادامه به برخی دیگر از تفاوت های رادیولوژی و سونوگرافی اشاره می کنیم.

·         قسمتی از بدن که مورد تصویر برداری قرار می گیرد.

بسته به قسمتی از بدن بیمار که قرار است مورد تصویر برداری قرار گیرد، این روش ها مزایایی نسبت به یکدیگر خواهند داشت. به طور کلی، پزشکان برای تشخیص بیماری ها و همچنین بررسی قسمت هایی از بدن بیمار که سفت هستند، استفاده از تصویر برداری رادیولوژی را ترجیح می دهند. عکس های حاصل از انجام رادیولوژی، دارای وضوح بالایی هستند؛ این عکس ها به صورت رنگی بوده و از کنتراست بالایی نیز برخوردار هستند.

به طور کلی برای تصویربرداری از کلیه ها، مری، سنگ های کلیه، شکم، معده، روده بزرگ و کوچک بیمار، از روش رادیولوژی استفاده می شود. عکس های حاصل از انجام رادیولوژی می توانند به پزشک در رابطه با تشخیص بیماری، کمک زیادی کنند. یکی از مهم ترین کاربردهای تصاویر رادیولوژی، تشخیص شکستگی استخوان های مختلف بدن است.

از روش سونوگرافی برای تصویربرداری از قسمت های نرم بدن بیمار استفاده می شود. منظور از قسمت های نرم بدن بیمار، اندام هایی هستند که دارای استخوان نمی باشند (یا اینکه تعداد و اندازه استخوان ها در این اندام ها، کم و کوچک باشد). برخی از قسمت های نرم بدن که می توان برای تصویر برداری آنها، از سونوگرافی استفاده کرد، شامل کلیه ها و مثانه بیمار می شود. از دیگر کاربردهای سونوگرافی می توان به تعیین جنسیت نوزاد اشاره کرد. بانوانی که در دوران بارداری به سر می برند، می توانند با انجام سونوگرافی از جنسیت جنین خود مطلع شوند. همچنین برای اطمینان از سلامت و بررسی ضربان قلب جنین نیز می توان از سونوگرافی استفاده کرد.

کدام یک از روش های تصویر برداری (سونوگرافی و رادیولوژی) بهتر است؟

با توجه به تفاوت های گفته شده، می توان به این نتیجه رسید که هر یک از روش های سونوگرافی و رادیولوژی، در کنار مزیت هایی که دارند، برای اندام های خاصی از بدن بیمار نیز به کار می روند. بنابراین تنها پزشک می تواند با توجه به شرایط بیمار و همچنین اندامی که قرار است تحت تصویر برداری قرار گیرد، تشخیص دهد که برای بیمار باید سونوگرافی انجام شود یا رادیولوژی. اما به طور کلی از لحاظ میزان ریسک و خطر، سونوگرافی از خطر کمتری نسبت به رادیولوژی برخوردار است. پیشنهاد می کنیم برای آشنایی با مواردی که از سونوگرافی استفاده می شود و کاربردهای آن، به این مقاله از شبکه شرق مراجعه کنید.

کاربردهای سونوگرافی

انواع سونوگرافی و رادیولوژی

هر یک از روش های سونوگرافی و رادیولوژی، به تنهایی دارای انواع مختلفی هستند. در این بخش به معرفی انواع تصویر برداری رادیولوژی و سونوگرافی می پردازیم.

انواع مختلف تصویر برداری سونوگرافی عبارتند از:

·         سونوگرافی معمولی

برای انجام این نوع از سونوگرافی از دستگاه های معمولی استفاده می شود. از این نوع سونوگرافی معمولاً برای تهیه تصویر از نواحی شکم بیمار استفاده می شود.

اکوکاردیوگرافی: این نوع تصویر برداری، یک نوع تصویر برداری تخصصی به شمار می رود. از تصویر برداری اکوکاردیوگرافی برای تشخیص بیماری ها و نواقص مادرزادی قلب و تشخیص سلامت قلب نوزاد استفاده می شود.

·         تصویر برداری کالر داپلر (رنگی)

 از این نوع تصویر برداری برای تهیۀ تصویر از سلول های خونی استفاده می شود.

·         سونوگرافی 4 بعدی

یکی دیگر از انواع سونوگرافی است که با استفاده از آن، می توان حرکات جنین در رحم مادر را مشاهده کرد.

·         سونوگرافی 3 بعدی

از این نوع سونوگرافی برای بررسی روند رشد جنین در رحم مادر استفاده می شود.

سایر روش های سونوگرافی شامل انجام تصویربرداری برای اندام هایی همچون پانکراس، طحال، ستون فقرات نوزاد، مثانه، کیسه صفرا، الاستوگرافی تودۀ پستانی، تیروئید، کبد، مغز نوزاد، الاستوگرافی کبد کلیه ها و سایر اندام ها می شود.

انواع مختلف تصویر برداری رادیولوژی عبارتند از:

• رادیولوژی باریوم سوآلو (مری)
• رادیولوژِی سیالوگرافی
• رادیولوژی فیستولوگرافی
• رادیولوژِی کلانژیوگرافی

سونوگرافی هندهلد، بهترین ابزار تصویربرداری پزشکی

در ابتدا برای دریافت تصویر اندامهای بیمار با کمک سونوگرافی، از دستگاههای بزرگ و غیر قابل حمل استفاده می شد. اما با پیشرفت علم، برای انجام تصویر برداری پزشکی، دستگاه هایی به مراتب کوچک تر از دستگاه های اولیه طراحی و تولید شد.

پس از تولید دستگاه های سونوگرافی غیر قابل حمل، دستگاه های سونوگرافی پرتابل طراحی شد. این نوع از دستگاه های سونوگرافی قابل حمل هستند. اما پیشرفت در طراحی دستگاه های سونوگرافی به همین جا ختم نمی شود. پس از طراحی دستگاه های سونوگرافی پرتابل، نوبت به طراحی و تولید دستگاه سونوگرافی هندهلد (وایرلس) رسید.

دستگاه سونوگرافی هندهلد یا وایرلس، دارای ابعاد بسیار کوچکتری نسبت به دستگاه های سونوگرافی مبله است. نحوه عملکرد دستگاه سونوگرافی هندهلد به این صورت است که می توان این دستگاه را به صورت وایرلس به سیستم عامل اندروید یا ios تلفن های همراه متصل کرده و تصاویر اندام های مورد نظر بیمار را دریافت کرد. همچنین در صورت استفاده از کامپیوتر نیز می توان دستگاه سونوگرافی هندهلد را به ویندوز متصل کرده و تصاویر را دریافت کرد.

کلام آخر

در این مطلب به تفاوت های میان سونوگرافی و رادیولوژی اشاره شد. به جز در موارد خاص (مانند تعیین جنسیت نوزاد)، استفاده از تصویر برداری های سونوگرافی و رادیولوژی، با تشخیص و نظر پزشک انجام می شود. بنابراین تنها پزشک می تواند تصمیم بگیرد که کدام یک از این روش ها برای بیمار مناسب تر است. اما به طور کلی هر دو روش ذکر شده (سونوگرافی و رادیولوژی) به طور مکرر مورد استفاده قرار می گیرند.