بیرون زدگی مقعدی چیست و چگونه آن را درمان کنیم؟

راست روده حدود 20 سانتی متر آخر روده بزرگ و محل ذخیره موقت مدفوع و مواد زائد است. زمانی که راست روده از جای خود لیز بخورد و از مقعد خارج شود، پرولاپس رکتوم یا بیرون زدگی مقعد اتفاق افتاده است. این ضایعه به علت تضعیف عضلات کف لگن ایجاد می شود.

بیرون زدگی مقعد علاوه بر نازیبایی علائم دیگری را نیز به همراه دارد و زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر خویش قرار می دهد. به همین دلیل درمان بیرون زدگی مقعدی برای بیماران مبتلا به این عارضه از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل در این مقاله بطور اختصاصی به بررسی این عارضه، علائم و دلایل و روش های درمان آن پرداخته ایم:

پرولاپس یا بیرون زدگی مقعدی چیست؟

پرولاپس مقعدی یا پرولاپس رکتوم در واقع به معنی بیرون زدن یا خروج روده بزرگ یا راست روده از مقعد است. بیرون زدگی مقعدی علت مشخصی ندارد اما عموما به علت ضعیف شدن عضلات کف لگن ایجاد می شود که میتواند به دلیل یبوست، زایمان های پیاپی، فشار و ضربه بیش از حد هنگام اجابت مزاج  یا اختلالات ژنتیکی باشد. ما در این مقاله به انواع پرولاپس اشاره کرده و روش های درمانی این مهم را در اختیارتان قرار می دهیم:

انواع بیرون زدگی

بیرون زدگی مقعدی یا پرولاپس نسبت به شدت آن درجه بندی می شود :

پرولاپس داخلی: در این مورد، راست روده دچار پرولاپس می شود با این تفاوت که به قدری شدت ندارد که از مقعد بیرون بزند لازم به ذکر است که بدانید برخی به این نوع بیرون زدگی پرولاپس ناقص هم می گویند.

پرولاپس مخاط: در این مورد بیرون زدگی، پوشش داخلی روده یا رکتوم از طریق مقعد بیرون می زند.

پرولاپس خارجی: در این مورد بیرون زدگی، راست روده از قسمت انتهایی به صورت کامل از مقعد بیرون می زند.

علائم

اصلی ترین علائم و نشانه پرولاپس رکتوم خروج قسمت انتهایی روده از مقعد است. اگر بیرون زدگی هنگام اجابت مزاج اتفاق بیفتد در دفعات اول با فشار انگشت دست به داخل برمی گردد اما در طول زمان و یا دفعات بعد احساس می کنید چیزی از بدن شما بیرون زده یا خارج شده است اما در ذیل به برخی دیگر از علائم پرولاپس اشاره خواهیم کرد:

عدم کنترل مدفوع: به طوری که کنترل کردن مدفوع برای بیمار دشوار است

توده قرمز در قسمت خارجی مقعد: در واقع همان بیرون زدگی مقعدی است

درد و خارش مقعد: اگر بیمار هنگام این علائم محل خارش را فشار دهد یا بخاراند دچار مشکلات جدی تر و در نهایت درد حتی هنگام نشستن می شود 

خونریزی از راست روده و مقعد: به علت فشار و ضربه زیاد دچار التهاب شده و همراه با درد خونریزی میکند 

خونریزی همراه با مخاط خونی: وقتی بیرون زدگی مخاط صورت میگیرد خونریزی با مخاط خونی همراه میشود 

نکته: البته گاهی بواسیر بیرون زده با بیرون زدگی مقعد اشتباه گرفته می شود. این دو عارضه علائم مشابهی ایجاد میکنند اما کاملا با یکدیگر متفاوت اند.

دلایل ایجاد پرولاپس

هر چیزی که باعث فشار آمدن به مقعد و عضلات آن باشد عامل و دلیلی برای بروز بیرون زدگی است که به آن پرولاپس نیز می گویند. به عنوان دلایل و علت ایجاد پرولاپس میتوانیم به موارد ذیل اشاره کنیم:

• اسهال و یا یبوست طولانی مدت و مکرر
• عفونت های انگلی که باعث یبوست، اسهال، خارش، دل درد و… می شوند 
• سندروم سیستیک فیبروز که  یک بیماری ژنتیکی است و به دلیل اختلال  در غدد مترشحه خارجی (مقعد) و غلیظ شدن مخاط مقعدی رخ می دهد
• رژیم غذایی نامناسب که فاقد فیبر و پروتئین مورد نیاز بدن در طول شبانه روز است
• ضعیف شدن عضلات لگن در اثر فشار، ضربه و…
• اختلالات نورولوژیک که در اثر عملکرد نادرست مغز، نخاع و سلول های عصبی رخ می دهد
• تیروئید کم کار (مادرزادی) 
• هیسترکتومی در واقع این  اصطلاح پزشکی به معنی عمل برداشتن رحم است 
• افزایش سن که با ضعیف شدن عضله های رکتوم و غدد مقعدی در ارتباط است 
• آسیب و فشار به ناحیه مقعدی
• در برخی موارد نادر فشار وارد شده و یا آسیب ستون فقرات دلیل ایجاد پرولاپس است
• زایمان های پیاپی و مکرر به صورت طبیعی و از نوع واژینال که بزرگ بودن جنین خطر ابتلا به پرولاپس را بیشتر می کند 
• بواسیر یا هموروئید بیرون زده نیز باعث شروع بیماری های رکتومی و پرولاپس است
• زور زدن و وارد کردن فشار بیش از حد به مقعد هنگام دفع مدفوع

توجه : پرولاپس مقعدی معمولا در زنان به دلیل بارداری و در افراد مسن و سالخورده به دلیل یبوست مکرر و ضعیف شدن عضلات لگن اتفاق می افتد در نتیجه زنان باردار و افراد مسن بیشتر از عموم افراد درگیر این بیماری می شوند .

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

همانطور که میدانید پرولاپس یا بیرون زدگی مقعدی تا کنون کسی را نکشته است و نیازی به مراجعه اورژانسی به پزشک نیست اما این موضوع تا زمانی است که وضعیت بیماری شما وخیم نشده باشد.

بنابراین در صورت مشاهده این علائم سریعا به پزشک مراجعه کنید چرا که هر چه این بیماری مزمن تر شود روند درمان شما پیچیده تر می شود که ممکن است مشکلات دائمی عدم کنترل مدفوع (بی اختیاری مدفوع) و آسیب عصبی ایجاد کند و موجب سلب آسایش شما حتی هنگام نشستن شود. بنابراین بهترین زمان برای مراجعه به پزشک هنگام مشاهده اولین علائم پرولاپس که در بالاتر به انها اشاره کردیم است.

روش های تشخیص

در اولین مرحله پزشک برای تشخیص پرولاپس، پرونده پزشکی شما را بررسی می کند و در مورد علائمی که دارید سوالاتی می پرسد. سپس توسط دستکش و چراغ شما را معاینه می کند. اما اگر تشخیص بیماری به راحتی میسر نشود از یکی از روش های زیر برای تشخیص دقیق تر بیماری شما استفاده میکند:

پروکتوگرافی: یک روش برای عکسبرداری از کانال روده و مقعد است 

کولونوسکوپی: یک دستگاه یا در واقع وسیله برای مشاهده روده بزرگ است که توسط یک لوله بلند و انعطاف پذیر حاوی دوربین انجام میگیرد 

پروکتوسکوپی: یک لوله طولانی است که پزشک از طریق آن می تواند داخل مقعد را مشاهده کند تا بتواند تشخیص دقیق تری داشته باشد 

مانومتری مقعدی: در واقع یک لوله نازک آزمایشگاهی برای سنجش قدرت عضلانی به راست روده وارد شود

سونوگرافی مقعد: توسط پروب های مخصوص سونوگرافی مقعد انجام میگیرد در واقع این پروب را وارد مقعد کرده تا عضلات و بافت های مقعدی را بررسی کنند 

راه های درمان بیرون زدگی مقعد

بیرون زدگی مقعد معمولا باید جراحی شود، چرا که استفاده از درمان های خانگی و دارویی برای این بیماری موثر نیست. شاید تنها با مصرف فیبر و پروتئین بتوانید مشکل یبوست را برطرف کنید. از طرفی استفاده از پماد و داروهای موضعی نیز موثر نیست و به دلیل بیرون زدگی زائده گوشتی از مقعد موجب سوزش و التهاب بیشتر می شود و نمیتواند این بیماری را به طور کامل درمان کند.

اما جراحی بیرون زدگی مقعد با روش های مختلفی صورت میگیرد که بستگی به نوع و وضعیت بیماری، سن و… دارد اما از روش های درمان یا جراحی بیرون زدگی مقعد می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

جراحی شکمی

در این روش همانطور که از نامش پیداست جراحی از طریق شکم با استفاده از لاپاراسکوپی صورت می گیرد که باعث می شود رکتوم توسط حلقه هایی مخصوص به کف لگن ثابت شود و به محل اصلی خود بازگردد.

در بعضی مواقع درمان از طریق پرینئال (عضله ی لواتور مقعد، ماهیچه بالابرنده مقعد) صورت میگیرد. در طی این جراحی لایه داخلی رکتوم حذف و لایه خارجی (تا) می شود. شایان ذکر است که روش درمان شکمی موثرتر از روش های درمانی دیگر پرولاپس است.

جراحی از طریق مقعد

در این روش از طریق سوراخ آنال یا مقعد قسمتی از سیگموئید (قسمتی از روده که رکتوم را به مقعد متصل می کند) برداشته می شود. این روش جراحی برای افراد مسن تر یا اشخاصی که توانایی عمل جراحی ندارند انجام میگیرد. شایان ذکر است اگر که بیرون زدگی به دلیل عارضه بواسیر باشد باید درمان مربوط به این بیماری انجام شود و جراحی از روش های لیزر صورت گیرد.  

عوارض بیرون زدگی مقعد

از عوارض بیرون زدگی مقعد می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• یبوست: اصلی ترین عارضه بیرون زدگی مقعد یبوست می باشد که حدود شصت درصد مبتلایان به بیرون زدگی مقعدی یا پرولاپس را درگیر میکند
• بی اختیاری مدفوع: حدود پنجاه الی هفتاد درصد مبتلایان به پرولاپس دچار بی اختیاری یا عدم کنترل ادرار می شوند 
• انسداد:  مسدود شدن مجرای ادراری مقعد از عوارض پرولاپس می باشد 
• ضعیف شدن فعالیت عضلات کولون 

مرجع بخشی از مقاله: راه درمان بیرون زدگی مقعد کلینیک پایتخت