مفهوم كلی تعادل بدن انسان

پیش از این كه به تعریف تعادل در آمادگی جسمانی بپردازیم ابتد ا شما را با مفهوم كلی تعادل وآشنا كرده، سپس به این فاكتور مهم در آمادگی جسمانی و هم چنین روشهای تقویت آن خواهیم پرداخت .

* تعریف تعادل

هرگاه برآیند نیروهای وارده بر یک جسم صفر باشد، آن جسم در حال تعادل خواهد بود.

در واقع هنگامی که بین نیروهای موافق و مخالف توازن وجود داشته باشد جسم از تعادل برخوردار خواهد بود حال چنان چه عامل یکی از نیروها را کم و یا زیاد نماید تعادل به هم می خورد. به طور کلی تعادل یک جسم به عوامل زیر بستگی دارد:

الف) وضعیت و طرز قرار گرفتن خط مرکز ثقل نسبت به محدوده سطح اتکا: چنان چه مرکز ثقل در جهتی از محدوده ی سطح اتکا خارج شود تعادل در همان جهت به هم خواهد خورد.

ب) وزن جسم: هر چه وزن بیش تر باشد جسم دارای تعادل بیش تری است.

ج) ارتفاع مرکز ثقل در رابطه با سطح اتکای آن: برای تعادل باید مرکز ثقل بر سطح اتکا منطبق شود. برای مرکز ثقل تعریف های متعددی ارائه شده که عبارت اند از :

• به نقطه ی معینی از بدن که بدن بتواند آزادانه حول آن نقطه در مسیر دلخواه دوران نماید.
• نقطه مشترک برخورد سطوح مختلف بدن ( صفحات فرضی که از بدن می گذرند).
• نقطه ای از بدن که وزن به طور مساوی حول آن نقطه در جهات مختلف تقسیم شده باشد.
• در شرایط یکسان هر چه مرکز ثقل بالاتر باشد . پایداری و تعادل کم تر است .

* مرکز ثقل در انسان

مرکز ثقل در بدن انسان در حدود معادل 55 درصد قامت از کف پاها قرار گرفته است و این نقطه در افراد متفاوت است.برای نمونه: مركز ثقل در زنان کمی پایین تر از مردان قرار گرفته است. بنابراین می توان گفت که زنان از تعادل بیش تر و بهتری برخوردارند.

* تعادل بدن انسان

انسان در حالت ایستاده دارای یک تعادل دینامیکی است نه یک تعادل استاتیکی یا ساکن.

چون انسان تعادل خود را بر روی پاهایش مانند پایه های ثابت و ساکن یک میز حفظ نمی کند، بلکه در تمام مدت ایستادن یا ساکن مرتب اندکی به جلو و عقب تاب می خورد. هنگامی که شخص تمایل دارد به جلو سقوط کند عضلات پشت ساق پا کشیده می شوند، دوک های عضلانی منقبض می گردند و رفلکس کششی موجب انقباض این عضلات می شود.بنابراین شخص متمایل به عقب می گردد. این عمل جلوی پا را تحت کشش قرار داده و دوک های عضلانی موجود در این عضلات کشیده می شوند و رفلکس کششی شخص را دوباره به طرف جلو می کشد و به این ترتیب تعادل شخص توسط انقباض وشل شدن متناوب عضلات خم و راست کننده ی پا حفظ می شود در همان زمان حرکت مشابهی به دو پهلو نیز وجود دارد.

توجه داشته باشید : با افزایش سن توانایی حفظ تعادل کاهش پیدا می کند و این امر به افزایش احتمال افتادن و آسیب های ناشی از آن از جمله شکستگی لگن در سنین بالا می انجامد که ممکن است به معلولیت و حتی مرگ منجر شوند اما این آسیب ها اجتناب ناپذیر نیست و افراد می توانند با انجام اقداماتی تعادل خود را به دست آورند و فقدان حفظ تعادل خودشان را جبران کنند. تعدادی از بیماری ها نیز می توانند قدرت حفظ تعادل افراد را کاهش دهند اما در اغلب موارد افرادمی توانند با فعالیت جسمی و ورزش، توانایی تعادلیشان را دوباره به دست آورند.

* آزمون ساده ای برای یافتن میزان تعادل

• یک جفت کفش راحت بپوشید.
• بایستید در حالی که بازوهای تان در دو طرف بدن تان آویزان است.
• یک پای تان را ۱۵ سانتی متر از کف زمین بالا ببرید و ۳۰ ثانیه در این وضعیت بمانید.

⇐ اگر اندکی احساس عدم تعادل می کنید، ناراحت نشوید، شما در این مورد تنها نیستید.

* دستگاه های حفظ تعادل در بدن

چشم ها، گوش ها و دستگاه عصبی مرکزی شما برای حفظ تعادل شما اهمیت اساسی دارند.

• بینایی به طور فوری به ما می گوید در رابطه بقیه دنیا در کجا قرار داریم. اگر همان آزمایش ایستادن روی یک پا را انجام دهید و چشمان تان را ببندید. می بینید که حفظ تعادل برای تان مشکل تر می شود.
• در گوش داخلی سه مجرای نیم دایره ای پر از مایع و دو محفظه (اوتریکول و ساکول) که به آن ها اندام های اوتولیتیک می گویند وجود دارد. گیرنده های عصبی در مجاری نیم دایره ای به چرخش حساس اند و هنگامی شما سرتان را به یک طرف یا طرف دیگر می چرخانید، اندام های اوتولیتیک تغییرات در وضعیت افقی و عمودی را ثبت می کنند و هنگامی سرتان را به بالا و پایین کج می کنید، باعث می شود وضعیت سرتان را حس کنید. به هر طرفی که سرتان را تکان دهید، عصب دهلیزی در گوش داخلی موقعیت دقیق شما را به دستگاه عصبی مرکزی مخابره می کند.
• دستگاه عصبی مرکزی همچنین اطلاعات را از گیرنده های عصبی قرار گرفته درون تاندون ها و عضلات دریافت می کند. این گیرنده های حس عمقی (پروپریوسپتورها) به انقباضات عضلات در سراسر بدن پاسخ می دهند،  و مغز از این اطلاعات فرستاده شده آنها برای ایجاد یک نقشه به طور مدوام در حال تغییر، از وضعیت شما استفاده می کند.برای مثال: هنگامی که پای راست تان را بلند می کنید، این نقشه بر اساس وضعیت جدید اصلاح می شود، و شما تعادل تان را به طور ناخودآگاه با انداختن وزن تان روی پای چپ تان حفظ می کنید.

بعد از آشنایی با این مفهوم تعادل بیایید به این فاكتور در آمادگی جسمانی بپردازیم

تعریف تعادل در آمادگی جسمانی :

به توانایی حفظ بدن درفضا تعادل گفته می شود که به دوصورت ایستا وپویا می باشد .

(ایستا مانند بالانس زدن روی دست ها وپویا مانند اجرا ی حرکتهای دارحلقه - بارفیکس یا پارالل)

درورزش چگونگی وضعیت بدن در کیفیت تعادل موثر است و اثر مرکز ثقل در موفقیت رشته های مختلف ورزشی متفاوت است. برای مثال :

1 - در ورزش کشتی/ مرکز ثقل اثر منفی دارد. وقتی یک کشتی گیر در حال گارد ، پاهایش را به هم نزدیک کند، نیروی کمتری لازم است تا تعادل او را به هم بزند. پس برای داشتن تعادل بیشتر فاصله پاها از یکدیگر مقداری زیادتر شود.

2- در ورزش دو ومیدانی / پرش ارتفاع که عبور دادن مرکز ثقل از مانع تعیین کننده است مردان وضعیت بهتری دارند.