جغرافیای درآمدی استان ها

بیشترین درآمد پولی یک خانوار شهری در سال گذشته از محل درآمدهای متفرقه مثل بورس و سود بانکی و پس از آن از حقوق بگیری خصوصی و تعاونی بوده است. براساس آنچه مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار از جغرافیای درآمد و هزینه خانوارها در سال گذشته گزارش داده است، متوسط درآمد اظهارشده سالانه یک خانوار شهری در سال ۱۳۹۸ بیش از ۵۴ میلیون تومان بوده که 24 درصد نسبت به سال ۱۳۹۷ رشد داشته است. منابع درآمدی خانوار شهری در سال گذشته نیز نشان می دهد 32.5 درصد درآمد سالانه از مشـاغل حقوق بگیری، 16.1 درصد از مشـاغل آزاد کشـاورزی و غیـرکشـاورزی و 51.4 درصد درآمدها از محل درآمدهای متفرقه تامین شده است. این اعداد و ارقام گویای این مطلب است که در سال گذشته درآمدزایی از مشاغل مزد و حقوق بگیری به میزان 21.2 درصد بیشتر شده و همچنین درآمد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی به اندازه 17.8 درصد و درآمد متفرقه به اندازه 28.8 درصد در سطح شهری نسبت به سال قبل از آن افزایش داشته است. به عبارت بهتر، بیشترین افزایش درآمد متعلق به بخش درآمدهای متفرقه بوده که باید آن را ناشی از افزایش اجاره بهای مسکن و تحولات بازار سرمایه در سال گذشته دانست.

منابع درآمدی خانواده های شهری در سال گذشته

توزیع نابرابر ثروت باعث بروز مشکلات و چالش های زیادی در حوزه های مختلف کشور می شود. به همین دلیل، یکی از وظایف اقتصادی دولت، توزیع مناسب درآمد است، به طوری که توزیع مجدد درآمدها را به گونه ای تنظیم کند که موجب تعدیل درآمد فقرا و ثروتمندان و کاهش فاصله طبقاتی درآمد بین گروه‎های مختلف جامعه شود بنابراین اتخاذ سیاست های مالی مناسب در کاهش نابرابری در جامعه اثرگذار است. در این راستا، مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار در جدیدترین گزارش خود با استناد به طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوار مرکز آمار ایران، به بررسی متوسط درآمد پولی یک خانوار شهری با توجه به منابع مختلف درآمدی پرداخته و مشخص کرده که در سطح کشور و استان مشخصا درآمد پولی سالانه یک خانوار شهری از کدام منبع درآمدی بیشتر بوده است.

یافته های این گزارش نشان می دهد که در سال گذشته بیشترین متوسط درآمد پولی یک خانوار شهری از محل درآمدهای متفرقه مثل بورس و سود بانکی و پس از آن از حقوق بگیری خصوصی و تعاونی بوده است. همچنین متوسط درآمد اظهارشده سالانه یک خانوار شهری در سال ۱۳۹۸ بیش از ۵۴ میلیون تومان بوده که 24.4 درصد نسبت به سال ۱۳۹۷ رشد داشته است. بررسی منابع تامین درآمد یک خانوار شهری نیز نشان می دهد که در سال گذشته 32.5 درصد درآمد سالانه، از مشـاغل حقوق بگیری بـه دست آمده است. همچنین 16.1 درصد درآمدهای سالانه یک خـانوار شـهری از مشـاغل آزاد کشـاورزی و غیـرکشـاورزی و 51.4 درصد درآمدها از محل درآمدهای متفرقه تامین شده است.
این اطلاعات گویای آن است که در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال قبل از آن، درآمد از مشاغل مزد و حقوق بگیری به میزان 21.2 درصد، درآمد از مشاغل آزاد کشاورزی و غیرکشاورزی 17.8 درصد و درآمد متفرقه به میزان 28.8 درصد در سطح شهری افزایش داشته است. یعنی می توان گفت که بیشترین افزایش درآمد متعلق به بخش درآمدهای متفرقه بوده که باید آن را ناشی از افزایش اجاره بهای مسکن و تحولات بازار بورس در سال گذشته دانست.

در سال گذشته همچنین 13.8 درصد درآمدهای پولی یک خانوار شهری از محل حقوق بگیری عمومی، 25.3 درصد از حقوق بگیری خصوصی و تعاونی، 1.9 درصد از مشاغل آزاد کشاورزی، 19.8 درصد از مشاغل آزاد غیرکشاورزی، 32.5 درصد از درآمدهای متفرقه پولی بدون احتساب یارانه و کمک هزینه، 4.1 درصد درآمدهای پولی از یارانه دولتی و 2.7 درصد از کمک هزینه به دست آمده است؛ به عبارت دیگر، بیشترین متوسط درآمد پولی سالانه یک خانوار شهری از درآمدهای متفرقه و پس از آن از حقوق بگیری خصوصی و تعاونی بوده است.

این در حالی است که در سال ۱۳۹۷ در یک خانوار شهری در سطح کشور، 14.2 درصد درآمدهای پولی از درآمد حقوق بگیری عمومی، 25.1 درصد از حقوق بگیری خصوصی و تعاونی، 1.9 درصد از مشاغل آزاد کشاورزی، 20.5 درصد از مشاغل آزاد غیرکشاورزی، 30.8 درصد از درآمدهای پولی متفرقه، 5 درصد از یارانه دولتی و 2.5 درصد از کمک هزینه به دست آمده است، از این جهت می توان گفت که طی هر دو سال ۹۷ و ۹۸، بیشترین میزان درآمد پولی از منابع درآمد متفرقه و پس از آن از طریق حقوق بگیری خصوصی و تعاونی تامین شده است.

شکاف درآمدی در تهران و سیستان و بلوچستان

نتایج این گزارش همچنین نشان می دهد كه در سال گذشته استان تهران با 528660 هزار ریال بیشترین و استان سیستان و بلوچستان با 267261 هزار ریال كمترین متوسط درآمد پولی سالانه یك خانوار شهری را به خود اختصاص داده اند. به عبارت دیگر، متوسط درآمد پولی سالانه یك خانوار شهری در استان تهران نزدیك به 2 برابر متوسط درآمد پولی سالانه یك خانوار شهری در استان سیستان و بلوچستان است.

همچنین در استان های بوشهر، چهارمحال و بختیاری، قزوین، قم، هرمزگان و یزد بیشترین درآمد پولی یك خانوار شهری از حقوق بگیری بخش خصوصی و تعاونی است. در استان های سیستان و بلوچستان و كهگیلویه و بویراحمد سهم درآمد پولی از حقوق بگیری عمومی بیشتر از سایر منابع پولی درآمد و در استان های آذربایجان غربی و اردبیل درآمد از مشاغل آزاد غیركشاورزی بیشتر از سایر منابع پولی درآمد بوده است. در استان كردستان نیز بیشترین درآمد پولی از مشاغل آزاد كشاورزی است. در سایر استان ها هم سهم درآمدهای متفرقه پولی از سهم سایر منابع پولی درآمد، بیشتر است.

از سوی دیگر، در بخش درآمدهای پولی حاصل از حقوق بگیری عمومی، خانوارهای شهری استان های كهگیلویه و بویراحمد، سیستان و بلوچستان و هرمزگان به ترتیب با كسب 1.31 درصد، 1.30 درصد و 1.24 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، بیشتر از سایر استان ها و خانوارهای شهری استان های مازندران، قزوین و گیلان به ترتیب با كسب 9.6 درصد، 3.8 درصد و 8.8 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، كمتر از سایر استان ها در این بخش درآمد داشته اند.

در بخش درآمدهای پولی حاصل از حقوق بگیری خصوصی و تعاونی نیز خانوارهای شهری استان های قزوین، بوشهر و هرمزگان به ترتیب با كسب 2.34 درصد، 6.32 درصد و 4.32 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، بیشتر از سایر استان ها و خانوارهای شهری استان های كرمانشاه و كهگیلویه و بویراحمد با كسب 6.15 درصد، گیلان با كسب 5.17 درصد و اردبیل با كسب 3.18 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، كمتر از سایر استان ها در این بخش درآمد داشته اند. همچنین در بخش درآمدهای پولی حاصل از مشاغل آزاد كشاورزی به ترتیب خانوارهای شهری استان های زنجان با كسب 7.7 درصد، گلستان با كسب 8.6 درصد و همدان و خراسان شمالی با كسب 1.4 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، بیشتر از سایر استان ها و خانوارهای شهری استان های البرز، تهران و سیستان و بلوچستان با كسب 3.0 درصد، بوشهر با كسب 6.0 درصد و خوزستان با كسب 8.0 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، كمتر از سایر استان ها در این بخش درآمد داشته اند.

در بخش درآمدهای پولی حاصل از مشاغل آزاد غیركشاورزی نیز خانوارهای شهری استان های مازندران، اردبیل و كردستان به ترتیب با كسب 4.30 درصد، 7.26 درصد و 0.24 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، بیشتر از سایر استان ها و خانوارهای شهری استان های سمنان، كرمان و خراسان جنوبی به ترتیب با كسب 0.9 درصد، 1.10 درصد و 0.12 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، كمتر از سایر استان ها در این بخش درآمد به دست آورده اند.

جابه‏ جایی دهک های درآمدی با تحولات اقتصادی

همچنین در بخش درآمدهای متفرقه پولی (بدون احتساب یارانه و كمك هزینه) خانوارهای شهری استان های سمنان، گیلان و فارس به ترتیب با كسب 9.43 درصد، 1.43 درصد و 8.37 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، بیشتر از سایر استان ها و خانوارهای شهری استان های هرمزگان، آذربایجان غربی و كردستان به ترتیب با كسب 1.19 درصد، 0.22 درصد و 4.23 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، كمتر از سایر استان ها در این بخش درآمد داشته اند.

در بخش درآمدهای حاصل از یارانه نیز خانوارهای شهری استان های سیستان و بلوچستان، كرمان و لرستان به ترتیب با كسب 4.7 درصد، 2.6 درصد و 0.6 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، بیشتر از سایر استان ها و خانوارهای شهری استان های تهران، البرز و مازندران به ترتیب با كسب 5.2 درصد، 3.3 درصد و 6.3 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، كمتر از سایر استان ها در این بخش درآمد کسب کرده اند. در بخش درآمدهای حاصل از كمك هزینه هم خانوارهای شهری استان های همدان، قم و خراسان شمالی به ترتیب با كسب 0.7 درصد، 6.6 درصد و 5.6 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، بیشتر از سایر استان ها و خانوارهای شهری استان های یزد، تهران و خوزستان به ترتیب با كسب 1.1 درصد، 5.1 درصد، 6.1 درصد درآمدهای پولی خود از این منبع، كمتر از سایر استان ها در این بخش درآمد کسب کرده اند.

بررسی ها نشان می دهد که در سال گذشته در چهار دهک اول درآمدی، بیشترین درآمد پولی سالانه خانوار شهری از محل حقوق بگیری بخش خصوصی و تعاونی بوده است، اما از دهک پنجم به بعد، بیشترین درآمد پولی یک خانوار شهری حاصل درآمدهای متفرقه بدون احتساب یارانه و کمک هزینه از جمله حقوق بازنشستگی، اجاره بهای مسکن شخصی، درآمدهای بورسی، سپرده بانکی، ارث و مواردی از این دست بوده است. با توجه به یافته های این گزارش می توان به اهمیت معاملات بورس، سود حاصل از سپرده های بانکی و درآمد حاصل از اجاره بهای مسکن در زندگی افراد در دهک های مختلف درآمدی پی برد و به این نتیجه رسید که با حذف هر یک از این منابع درآمدی از زندگی افراد، دهک های درآمدی تا چه حد جابه‏ جا خواهند شد.

ارتباط با نویسنده: IvanKaramazof@yahoo.com