این کبریت‌های بی‌خطر

تا همین 20، 30 سال قبل، کبریت در گوشه و کنار هر خانه پیدا می‌شد و یار همیشگی اتاق‌ها و آشپزخانه‌ها بود. بخاری‌ها، والورها، سماورها، اجاق‌گاز‌ها و همه‌وهمه با کبریت روشن می‌شدند و جان می‌گرفتند. اما این فقط در شهرها بود و اگر به روستاها که لوله‌های گاز را به‌خود ندیده بودند و تیرهای چراغ هنوز در خاک آنها محکم نشده بود می‌رفتیم، ارزش و جایگاه کبریت بیش از حد تصور بود و زندگی بدون آن سخت و دشوار نشان می‌داد.  

زمان چندان نگذشت، اما کبریت به سرعت و به‌راحتی با حضور گاز و برق در هر شهر و روستا، کنار رفت و دیگر در آشپزخانه‌ها و مطبخ‌ها جایی برای آن در نظر نگرفتند. امروز کمتر نشانی از چوب‌هایی که سر آنها گوگرد بود و با کشیدن به بدنه کبریت روشن می‌شد هست. یادش به‌خیر که با چه لذتی سراغ کبریت می‌رفتیم و روشنش می‌کردیم و از بوی دود آن لذت می‌بردیم. شاید بوی گوگرد در مشام خیلی از ما که سنی بالاتر از 40 سال داریم هنوز باقی مانده است، اما هر چه هست فقط همان است و دیگر هیچ.  اما برای کلکسیونرها هنوز کبریت، معنای خود را دارد و حتی عزیزتر و ارزشمندتر هم شده است. افراد زیادی هستند که به ‌جمع‌آوری کبریت مشغولند و با تلاش فراوان انواع و اقسام آن را به‌دست 

آورده‌اند.  شاید در نگاه اول بگوییم، کبریت که حرفی برای گفتن ندارد اما کافی است به همین چند مورد که در زیر می‌آید توجه کنیم تا متوجه شویم این وسیله آتش‌زا دنیایی بزرگ دارد که وقتی وارد آن شوی لذتی وصف‌ناشدنی نصیبت می‌شود و به‌آسانی نمی‌توانی پای از آن بیرون بگذاری.  از آنجا که کبریت از تنوع بسیاری برخوردار است مجموعه‌داران، آن را در دسته‌های مختلفی که خود دوست دارند دسته‌بندی می‌کنند.

یکی ممکن است کبریت‌هایش را براساس عکس روی آنها دسته‌بندی کند و مثلا کبریت‌هایی با عکس پرندگان، میراث فرهنگی و لباس‌های محلی را جداگانه در مجموعه خود قرار دهد. دیگری کبریت‌ها را براساس تاریخ تقسیم می‌کند و یکی هم به اندازه و شکل کبریت‌ها توجه می‌کند و با آن به دسته‌بندی مجموعه‌اش می‌پردازد.

شکل‌ها و اندازه‌های مختلف می‌تواند یکی از معیارها باشد. 

 میراث فرهنگی هر کشور برای مردم آن عزیز است. سازندگان کبریت به این موضوع توجه خاصی دارند. تعدادی از کبریت‌هایی را که در عکس می‌بینید، میراث فرهنگی ایران را به نمایش گذاشته‌اند؛ این میراث می‌تواند آثار نقاشی، صنایع‌دستی، بناهای تاریخی و... را شامل شود. 

مناسبت‌ها هم یکی دیگر از معیارهای دسته‌بندی است. تعدادی از کبریت‌هایی را که مخصوص تبریک سال نو است در عکس می‌بینید. 

کبریت‌هایی که به موضوعات خاص مانند لباس اقوام، ماه‌ها، سفر انسان به کره ماه، سال‌های خاص مانند سال تعاون و غیره توجه می‌کنند در دسته خاص خود قرار می‌گیرند. 

روش نگهداری از کبریت

عالم مجموعه‌داری تنها جمع‌آوری تعدادی اشیای مشخص نیست بلکه در این دنیای رنگارنگ و جذاب، شیوه‌های نگهداری از اشیای مجموعه، عامل بسیار مهمی به شمار می‌رود، زیرا در صورت نگهداری غیراصولی نه تنها مجموعه‌ای شکل نمی‌گیرد بلکه ضرر و زیان مالی نیز در پی دارد، زیرا همه هزینه‌هایی که بابت خرید اجزای مجموعه صرف شده است، هدر می‌رود. 

یکی از مجموعه‌هایی که نگهداری از آن تا حدودی سخت است، کبریت است که اتفاقا در بین مجموعه‌داران طرفداران زیادی هم دارد. در واقع نگهداری کبریت در تعداد زیاد، کاری نسبتا مشکل است و همیشه موجب دغدغه خاطر مجموعه‌داران است. یک روش کلی که در خارج از کشور هم بسیار متداول شده است، نگهداری جلد قوطی کبریت بدون چوب است. در این روش جلد قوطی کبریت به‌طور کامل باز شده و مابقی قسمت‌های آن را جدا کرده و جلدها یا بر چسب کبریت را در آلبوم‌های تمبر نگهداری می‌کنند. این روش تقریبا در ایران مورد استفاده مجموعه‌داران است و کلکسیونرهای خوش‌ذوق ایرانی مایل هستند کبریت سالم را نگهداری کنند. کبریت باید دور از رطوبت، فشار و حرارت قرار گیرد. در ادامه به‌طور خلاصه تاثیر عوامل فوق بر کبریت را عنوان می‌کنیم. 

1-‌ رطوبت: بزرگ‌ترین دشمن کبریت رطوبت است، رطوبت باعث از بین رفتن مواد شیمیایی نوک کبریت و تغییر رنگ قوطی آن می‌شود. رطوبت ناشی از هوای گرم و مرطوب شرجی یا هوای سرد و بارانی و مه زمستانی به راحتی کیفیت کبریت را از بین می‌برد و به این دلیل نگهداری مجموعه‌ها در ویترین‌های در بسته یا جعبه‌های مقاوم به رطوبت توصیه می‌شود. 

2-‌ حرارت: نگهداری کبریت در دمای بیش از 45درجه سانتیگراد توصیه نمی‌شود، باید مجموعه‌ها را از معرض مستقیم تابش نور خورشید دور نگاه داریم. 

3- فشار: قوطی‌های چوبی یا مقوایی کبریت در اثر فشار دچار لهیدگی شده و تغییر شکل می‌دهند، توصیه می‌شود روی کبریت‌ها هیچ‌گونه فشاری وارد نشود.