کاهش قاچاق کلان با ایجاد تعرفه موثر امکان‌پذیر است

رابطه ناپیدا و غیر‌قانونی که با هدف اجتناب از پرداخت عوارض گمركی، مقررات و محدودیت‌های تعرفه‌ای بین خریدار و فروشنده شکل می‌گیرد، قاچاق تعریف می‌شود. رابطه‌ای که شاید هر دو طرف معامله به دنبال راه‌هایی هستند تا هر چه زودتر و به صرفه‌تر به هدف خود برسند و در این میان مولفه‌های بسیاری موثرند که بسیاری از فعالان اقتصادی محدودیت‌های تجاری و عوارض گمرکی را مهم‌ترین عامل تاثیر‌گذار در افزایش و کاهش قاچاق عنوان می‌کنند. مسائل دیگری که در برخی مناطق به‌خصوص در مناطق مرزی به قاچاق دامن می‌زند بیکاری و درآمد پایین و شاید سبک زندگی مردمی باشد که سال‌هاست امرار معاش می‌کنند.

اما آنچه که به اقتصاد کشور و مهم‌تر از همه به تولید داخلی لگد می‌زند، قاچاق در سطح کلان است. قاچاقی که از عهده قاچاقچیان خرد بر نمی‌آید. به همین دلیل مدیریت تعرفه‌ها چاره‌ای است که شاید بتواند از پس این پدیده برآید و این سوال مطرح می‌شود که قاچاق و تعرفه چه رابطه‌ای با هم دارند و تعرفه‌ها چطور می‌توانند در کنترل و کاهش تعرفه تاثیر بگذارند. به گفته یک متخصص مدیریت استراتژیک، مدیریت تعرفه در کاهش قاچاق کلان تاثیر مستقیم و زیادی دارد. ولی ممکن است قاچاق خرد از تغییر تعرفه‌ها کاهش پیدا نکند. 

روهام قلیچی با بیان اینکه قاچاق خروجی دستکاری تعرفه‌ها است به «فرصت امروز» می‌گوید: قاچاق و تعرفه رابطه مستقیمی دارند و این مسئله فقط در کشور ما نیست و در تمام دنیا یک معضل به شمار می‌آید. وی ادامه می‌دهد: عموما قاچاق در کالاهایی بیشتر انجام می‌شود که حجم کمتر و ارزش بیشتری دارند و در کنار این دو مزیت حمل‌و‌نقل کم دردسری دارند، بنابراین سیاست‌گذاران و قانون‌گذاران باید در تعیین تعرفه به این مسئله توجه داشته باشند. قلیچی توجه به تفاوت گروه‌های کالاهایی را در تعیین تعرفه یک ضرورت می‌داند و معتقد است؛ دولت و دستگاه‌های تصمیم گیرنده نباید برای کالاهایی با گروه های متفاوت یکپارچه تعرفه‌گذاری کند. این استاد دانشگاه می‌گوید: حتی در یک گروه مثلا در گروه کشاورزی کالاها با هم متفاوتند و نباید تعرفه یکسانی داشته باشند. مولفه‌هایی مثل حمل‌و‌نقل، شیوه نگهداری در جابه‌جایی و... در تعیین تعرفه باید دخالت داشته باشند. بنابراین تعرفه باید کالا به کالا مدیریت شود، نه گروهی.

عضو هیات مدیره انجمن علمی بازرگانی ایران می‌گوید: اگر سیاست‌گذاری برای تعیین تعرفه با جزییات انجام شود، جذابیت برای قاچاق کالا از بین می‌رود. به گفته این متخصص، تعرفه نه یک بحث منطقه‌ای که یک بحث جهانی است و ما نباید کارشناسی نشده خودمان را از این سامانه جهانی جدا کنیم. قلیچی توضیح می‌دهد: ما می‌توانیم با جزئی‌تر کردن، تبصره گذاشتن و وضع قوانینی داخلی و موقت به کاهش قاچاق اقدام کنیم. وی می‌افزاید: کاهش تعرفه تا حدود زیادی به کاهش قاچاق کمک می‌کند و قانون‌گذاران می‌توانند با کارشناسی به انجام این کار کمک کنند.

مدیریت تعرفه، رشد صنعت داخلی و کاهش قاچاق

مسئله دیگری که برخی فعالان اقتصادی بر آن انگشت می‌گذارند رابطه دو سویه تولید و صنعت داخلی با قاچاق است. دبیر اتحادیه تولیدكنندگان و صادركنندگان صنایع نساجی و پوشاك معتقد است، هدف دولت‌ها در تعیین تعرفه حمایت از صنعت وتولید داخلی است. مهدی یکتا به «فرصت امروز» می‌گوید: حمایت از تولید داخلی به معنای حمایت از یک صنعت مریض و ازبین رفته نیست، بلکه حمایت از یک صنعت پولساز و پویا است. وی با بیان اینکه عمده قاچاق پوشاک به ایران از چین و ترکیه انجام می‌شود و قاچاق از چین سه برابر قاچاق پوشاک ترک است، می‌افزاید: ما باید تعرفه موثر را تعیین کنیم، یعنی تعرفه‌ای که علاوه بر حمایت داخلی از قاچاق پیشگیری کند، نه اینکه به قاچاق منجر شود.

به گفته این فعال اقتصادی اگر تعرفه موثر تعیین نشود می‌تواند به از بین رفتن تولید و صنعت داخلی بینجامد، تجربه‌ای که اتفاق افتاده است و منجر به افزایش قاچاق نیز شده است. یکتا می‌گوید: تعرفه باید در یک بازه زمانی تعریف شود و هیچ تعرفه‌ای نباید مدتی طولانی بالا بماند. این مدت باید برابر با زمانی باشد که یک صنعت داخلی برای بالا کشیدن و پویا کردن خود نیاز دارد. این فعال حوزه پوشاک و نساجی، ترکیه را در این اقدام موفق عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: این کشور تعرفه‌ها را گام‌به‌گام کاهش داد و کشورهای دیگر به بازارش وارد شدند، تولیدات داخلی‌اش ارتقا پیدا کرد و امروز 18 تا 19 میلیارد دلار صادرات پوشاک دارد.

به تعبیر دبیر اتحادیه تــــــولیدكننـــدگان و صادركنندگان صنایع نساجی و پوشاك تعرفه دیواری در اطراف یک کشور است که روی تجارت خارجی تاثیر‌گذار است و تعیین آن باید با کارشناسی و مدیریت انجام شود. رییس اتحادیه لوازم صوتی - تصویری در ضرورت توجه به تولید داخلی در کاهش قاچاق با مهدی یکتا هم عقیده است. ابراهیم درستی به «فرصت امروز» می‌گوید: برخی کالاها مانند گوشی تلفن همراه که تولیدات داخلی ندارد، در سبد خانوار است و حمل‌و‌نقل و جابه‌جایی آن آسان است، بی‌دردسر قاچاق می‌شود و ما باید به فکر حذف تعرفه آن باشیم.

وی ادامه می‌دهد: اگر تعرفه شش درصدی آن برداشته شود، برای قاچاقچی به صرفه نیست گوشی با قیمت بیش از 500 هزار تومان را قاچاق کند و متعاقبا وارد‌کننده هم تنها با پرداخت هشت درصد ارزش افزوده هم کارقانونی انجام داده و هم دولت را از این واردات بهره‌مند می‌کند و بار منفی برای کشور ندارد. وی معتقد است تعرفه‌ها، غیر‌تخصصی، سلیقه‌ای و عجولانه تعیین می‌شود و این برای اقتصاد کشور خطرناک است. ابراهیم درستی می‌گوید: تعرفه‌ها باید با کارشناسی و واقع‌بینانه تعریف شود و مولفه‌های موثر با افزایش قاچاق در نظر گرفته شود. درستی می‌افزاید: وقتی تعرفه‌ها بدون هدف و برنامه بالا و پایین می‌رود، تولید داخلی نداریم، 80 درصد گوشی‌های موبایل قاچاق است و کیلومترها مرز آبی و خاکی داریم که باید به همه اینها توجه کنیم.

به گزارش «فرصت امروز» بحث اصلاح و تعیین تعرفه‌ها که انتقاد همیشگی بسیاری از فعالان اقتصادی بوده و هست با اقدامات اخیر دولت در حمایت از تجار، صنعتکاران و تولید‌کنندگان داخلی شدت گرفته است و حالا با اقداماتی که توسط وزارت صنعت معدن و تجارت در حال انجام است، بسیاری از تجار، فعالان اقتصادی، تولید‌کنندگان می‌خواهند از فرصت بهترین استفاده را برده، شاید هم در به روز کردن صنایع و تولیدات‌شان گامی بردارند و هم بساط قاچاقچیان کلان را جمع کنند.