گزارش «فرصت امروز» از بازار شکلات در ایران / کام تان را شیرین کنید، جیب تان را پر پول

براساس آمارهای جهانی ارزش بازار محصولات شیرینی و شکلات در منطقه خاورمیانه و آسیای میانه 10 میلیارد دلار برآورد شده که سهم ایران از این بازار 5درصد است و با توجه به ظرفیت های خالی این رقم می تواند تا 20درصد نیز افزایش یابد.

براساس آمارهای ارائه شده از سوی دبیر انجمن تولیدکنندگان شیرینی و شکلات، میزان تولید شکلات و شیرینی در سال 1394 حدود یک میلیون و 596 هزا تن بوده است که از این میزان 240 هزار تن به ارزش 598میلیون دلار صادر شد.

این آمارها نشان می دهد سال گذشته تنها حدود 13درصد محصول تولید شده در کارخانه های صنعتی شکلات و شیرینی کشور صادر شده اند؛ سهمی که به نظر کارشناسان بسیار پایین تر از ظرفیت کشور است به ویژه در مقایسه با رقیبان اصلی این صنعت پرسود که ترکیه یکی از مهم ترین آنها محسوب می شود.

درسال 2013 تنها یکی از شرکت های تولید کننده شیرینی و شکلات کشور ترکیه سه برابر کل صادرات ایران، شیرینی و شکلات به 110 کشور جهان صادر کرده است. سرمایه گذاری در صنعت شیرینی و شکلات کشور حدود 15سال است که به طور جدی شروع شده، به طوری که در اواسط دهه 80 تعداد کارخانه های تولید شیرینی و شکلات در کشور به یک باره بیش از سه برابر شد و تعداد اعضای انجمن تولید کنندگان شیرینی و شکلات کشور از 95 شرکت به حدود 300 شرکت فعال رسید. البته بیشترین میزان سرمایه گذاری در این زمینه در شهر تبریز و استان آذربایجان شرقی انجام شد تا جایی که این شهر را به پایتخت شکلات کشور تبدیل کرد.

50درصد از بیسکویت و شکلات ایران در تبریز تولید می شود و بیش از 850 واحد تولیدی شیرینی و شکلات در این شهر وجود دارد و محصولات آنها به بیش از 50 کشور جهان صادر می شود. توجه به این نکته ضروری است که صادرات شیرینی و شکلات همواره مقام اول را در صنایع غذایی کشور به خود اختصاص داده تا جایی که سالانه حدود 600میلیون دلار برای کشور ارزآوری به همراه دارد.

همچنین طبق آمار میزان صادرات این محصول دو برابر صادرات خودرو و قالی دستباف ایرانی ارزیابی شده است. در سه ماهه ابتدای سال 1395، 47.7 هزارتن انواع شکلات، شیرینی و بیسکویت به ارزش 115میلیون دلار به کشورهای دیگر صادر شده و نسبت به سال گذشته از نظر ارزشی 3درصد و وزنی 4.4درصد با افزایش رشد صادرات روبه رو بوده است.

آمار گمرک نشان می دهد که بخش عمده ای از شیرینی و شکلات های وارد شده به ایران از کشور ترکیه بوده است، به عبارت دیگر از مجموع ۹۷۰ تن شیرینی و شکلات وارداتی، بیش از ۴۰۰ تن آن از ترکیه به ایران وارد شده است. در این بین کشورهای افغانستان و عراق از مهم ترین مقاصد صادراتی ایران در این حوزه محسوب می شوند.

6 میلیارد تومان  سرمایه اولیه مورد نیاز برای سرمایه گذاری

فرهاد زعفری، مدرس دانشگاه و کارشناس صنایع غذایی با بیان اینکه حدود 360 واحد تولیدی در صنعت شکلات ایران مشغول به کار هستند،  می گوید: مواد اولیه مورد استفاده در این صنعت کاکائو است که این ماده به صورت کامل از کشورهای دیگر وارد کشور می شود.

در حال حاضر حدود 10شرکت بزرگ دنیا به صورت انحصاری روی تجارت کاکائو کار می کنند که عمده کاکائوی مصرفی ایران از کشور آفریقایی ساحل  عاج و از طریق واسطه ها وارد کشور می شود، به طوری که در سال گذشته میزان واردات این محصول به 20هزار تن رسید.

وی در تعریف شکلات می گوید: شکلات درواقع تمام خوراکی های مشتق شده از کاکائو است که در حالت کلی از ترکیب شیر، شکر، کره کاکائو، پودر کاکائو و انواع مغزها و عصاره برخی میوه ها به دست می آید که با تغییر در میزان هر کدام از اجزا مدل و مزه شکلات تغییر می کند.

زعفری با انتقاد از اینکه گفته می شود شکلات های ایرانی به بازارهای اروپا صادر می شود، کشورهای ارمنستان، سوریه، ازبکستان، قزاقستان، عراق و افغانستان را از عمده بازارهای صادراتی ایران معرفی کرده و می گوید: صادرات شکلات های ایرانی تنها به کشورهای همسایه اختصاص دارد، در این بین حتی صادراتی به کشور امارات صورت نمی گیرد زیرا این کشور مهد شکلات های سوییسی و فرانسوی است.

این کارشناس صنایع غذایی با اشاره به میزان فضای مورد نیاز برای تاسیس و راه اندازی یک کارخانه شکلات سازی،  اضافه می کند: برای راه اندازی یک واحد تولیدی شکلات به یک زمین 2 الی 3 هزار متری نیاز است. اخذ مجوز برای راه اندازی چنین کسب و کاری توسط وزارت صنایع اعطا می شود ضمن اینکه تسهیلات بسیار خوبی نیز در اختیار تولیدکنندگان قرار داده می شود. در کل شما به 6 میلیارد تومان سرمایه اولیه نیاز خواهید داشت.

وی در رابطه با تجهیزات و ماشین آلات مورد استفاده در این صنعت می گوید: خوشبختانه ماشین آلات ایرانی پیشرفت های بسیار خوبی در این زمینه داشتند تا جایی که شما می توانید با خیال راحت از خط تولید ایرانی استفاده کنید. قیمت این دستگاه ها بسته به میزان ظرفیت تولید و همچنین تعداد محصولات تولیدی یک دستگاه متفاوت است.

اگر قصد دارید از خط تولیدی دیگری استفاده کنید می توانید این ماشین آلات را از کشورهای اروپایی وارد کنید اما باید توجه داشته باشید که دستگاه های اروپایی 60درصد گران تر از دستگاه های تولید داخل است. برای این کار شما به تجهیزات مختلفی مثل تجهیزات پخت،  انبار،  دستگاه دپوزیت و بسته بندی شکلات نیاز دارید.

وی در رابطه با تعداد نیروی انسانی مورد نیاز می گوید: اگر بخواهید در ابعاد کارخانه ای مثل کارخانه شونیز کار کنید به 1200 نفر پرسنل نیاز خواهید داشت.

دغدغه های تولیدکنندگان چیست؟

جعفر داوودی مهر، مدیرعامل صنایع غذایی داوودی با بیان اینکه نبود نقدینگی، سرمایه در گردش و رکود حاکم بر جامعه از مشکلات اصلی تولیدکنندگان شکلات در ایران محسوب می شود بر لزوم حمایت دولت از این صنعت تاکید کرده و می گوید: هزینه های تولید در این صنعت بسیار بالاست و تبعا با بالا رفتن قیمت ها قدرت رقابت ما با برندهای خارجی موجود در سطح کشور کاهش می یابد و از آنجایی که بخش عمده ای از این محصولات به صورت قاچاق وارد کشور می شود این محصولات قاچاق به طور سیستماتیک جایگزین مصرف کالاهای تولید داخل می شوند.

متاسفانه فرهنگ مردم ایران یک فرهنگ خارجی پسند است. بسیاری از تولیدات ایرانی کیفیت های بالایی دارند اما مردم حاضر هستند با صرف مبالغ بیشتر به خرید شکلات های خارجی اقدام کنند. در این راستا باید یادآور شد که فروش شکلات های خارجی در فروشگاه های زنجیره ای به ترویج فرهنگ مصرف کالاهای خارجی دامن می زند.

وی  اضافه می کند: موضوع دیگر حاشیه سود فروش شکلات هاست.قطعا این حاشیه سود برای شکلات های ایرانی محدود و برای شکلات های خارجی بسیار بالاست و همین امر سبب می شود شاهد شبکه توزیع بزرگ شکلات های خارجی در فروشگاه های سراسر کشور باشیم. مسئله دیگری که باید به آن اشاره شود منقضی شدن زمان مصرف بعضی از شکلات های خارجی و قاچاق است. دیده شده که فروشندگان با دستکاری کردن تاریخ مصرف چنین شکلات هایی به فروش دوباره آنها اقدام می کنند. نبود یک نظارت دقیق بر این موارد از مشکلات عمده این صنعت محسوب می شود.

داوودی مهر می افزاید: صنعت شیرینی و شکلات کشور جایگاه و کیفیت بسیار مطلوبی دارد تا جایی که بسیاری از محصولات تولیدی کشور به صادرات اختصاص می یابد. شکلات های تولید داخلی می تواند پاسخگوی کامل نیاز بازار باشد اما متاسفانه وجود شکلات های خارجی با بسته بندی فریبنده خریدار را به سمت خود می کشاند.

این تولیدکننده با بیان اینکه سرمایه گذاری در صنعت تولید شیرینی و شکلات بسیار پر سود و زود بازده خواهد بود،  ادامه می دهد: برای سرمایه گذاری در این صنعت به حداقل 5میلیارد تومان سرمایه اولیه نیاز خواهید داشت و از آنجا که مصرف کیک و بیسکویت درکشور ما بسیار بالاست قطعا سرمایه گذاری در این صنعت به ثمر خواهد نشست.

آذربایجان شرقی،  قطب شکلات کشور

صنعت شیرینی و شکلات نیمی از صادرات صنایع غذایی را به خود اختصاص داده است. در این میان استان های آذربایجان شرقی و غربی، اصفهان، خراسان و تهران جزو بهترین تولیدکنندگان شیرینی و شکلات صنعتی محسوب می شوند. سهم آذربایجان شرقی از 60 درصد صادرات شکلات و شیرینی ایران باعث شده تبریز به عنوان قطب این صنعت حرف اول تولید را بزند.

هم اکنون 850 واحد بزرگ و کوچک صنایع غذایی، شیرینی، شکلات و آشامیدنی در این استان مشغول به فعالیت هستند،  به طوری که بیش از 50درصد شیرینی و شکلات کشور شامل 600 نوع محصول متنوع در استان آذربایجان شرقی تولید می شود و در این میان 52 درصد شکلات، 40درصد بیسکویت، 43درصد ویفر، 46درصد تافی و 38 درصد آب نبات کشور محصول تولیدی این استان است.

آمار و ارقام بازار جهانی و سهم مصرف سرانه کشورها

تولیدکنندگان برتر این صنعت در جهان کشورهای آمریکا، سوییس، ایتالیا، آلمان، ترکیه، هلند، آرژانتین و بلژیک هستند. کشور بلژیک که پایتخت شکلات جهان و یکی از بزرگ ترین صادرکنندگان این محصول به شمار می آید از راه صادرات شکلات ارزآوری بسیاری داشته است. سالانه مصرف شکلات برای هر فرد در این کشور بیش از 11 کیلوگرم است در حالی که مصرف شیرینی و شکلات درایران یک پنجم دنیا و مصرف سرانه آن حدود دو کیلوگرم تخمین زده شده است. این رقم برای کشورهای اروپایی حدود 9تا 10 کیلوگرم است.

طبیعی است چنین مصارف بالایی زمینه افزایش تولید و به تبع آن صادرات را فراهم می کند. مصرف شکلات در ایران بیشتر منوط به مناسبت های مختلف است گرچه این دیدگاه تا حدی در حال تغییر است اما آمار سرانه مصرف به خوبی می تواند نشانگر این موضوع باشد. صنعت شیرینی و شکلات ایران براساس آمارهای رسمی چهارمین ارزش افزوده را در بین صنایع غذایی کشور داشته و توانسته زمینه اشتغال بیش از 300 هزار نفر را به طور مستقیم یا غیرمستقیم در کشور فراهم کند.

***

برای راه اندازی یک کارخانه شکلات سازی به 6میلیارد تومان سرمایه اولیه نیاز است که از این میزان بخشی صرف اجاره یک فضای 2 الی 3هزار متری و بخشی برای خرید تجهیزات و مواد اولیه استفاده می شود. مواد اولیه اصلی کارخانه های شکلات سازی کاکائو است که به طور کامل از کشور ساحل عاج و توسط واسطه ها به کشور وارد می شود.

در رابطه با تجهیزات و ماشین آلات مورد استفاده در این صنعت کافی است بدانید که قیمت دستگاه ها بسته به میزان ظرفیت تولید و همچنین تعداد محصولات تولیدی یک دستگاه متغیر است. ضمن اینکه در این راستا می توانید هم از خط تولید ماشین آلات ایرانی و هم کشورهای اروپایی استفاده کنید. اعطای مجوز نیز در این حوزه همانند تمامی صنایع دیگر توسط وزارت صنایع صورت می گیرد.

ارتباط با نویسنده: Leilashirzad69@gmail.com