پله‌های رشد گردشگری

اقتصاد جهان دوران بحران خود را سپری می‌کند. ایران نیز به‌عنوان کشوری که اقتصادش بر صادرات نفت استوار است از این بحران دور نمانده و کاهش کم سابقه قیمت نفت سبب شده که آینده اقتصاد ایران به خطر بیفتد. از این رو صنعت گردشگری در کنار دیگر آلترناتیو‌ها در این بحران بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. گردشگری اکنون برای اقتصاد ایران پتانسیل محسوب می‌شود و اگر بخواهیم آن را بارور کنیم لازم است ظرفیت‌های موجود را تقویت کنیم. برای تقویت این مقوله لازم است تا هم به زیرساخت‌های سخت‌افزاری و هم نرم‌افزاری توجه ویژه داشت. وقتی درباره کمبود‌ها و موانع سخت‌افزاری صحبت می‌کنیم درباره کاستی‌های زیرساختی مانند هتل، راه و مقولاتی از این دست صحبت می‌کنیم اما موانع نرم‌افزاری موانعی هستند که مانند موانع سخت‌افزاری بهبودشان زمانبر نیست و به قوانین بر می‌گردد.

به‌عنوان مثال یکی از موانع مهمی که اکنون بر سر راه ورود گردشگران خارجی وجود دارد، دریافت روادید است. به‌عنوان مثال گردشگری که تصمیم به سفر به ایران می‌گیرد باید پروسه طولانی و زمانبری را برای دریافت روادید طی کند. در حالی‌که برای دریافت روادید کشورهایی چون ترکیه یا امارات این زمان خیلی کوتاه‌تر و آسان‌تر است.

دیگر موانع نرم‌افزاری که در ایران با آن رو‌به‌رو هستیم مقوله مراودات مالی است. هنوز ایران به دلیل محدودیت‌هایی که دارد نمی‌تواند تسهیلات استفاده از کارت‌های اعتباری یا مستر کارت را برای گردشگران فراهم کند و هنوز گردشگران باید با خود پول نقد همراه داشته باشند و از طریق صرافی‌ها پول مورد نیاز خود را تهیه کنند. یا از سوی دیگر استفاده از گواهینامه بین‌المللی که همچنان در کشور ما با محدودیت‌هایی همراه است.

در کنار این کمبود قوانین قضایی وجود دارد و برای گردشگران در حوزه قضایی دچار کاستی هستیم. حتی پلیس گردشگر هم جزو مقولاتی است که در کشور به شکل محدود اجرا شده است. بنابراین چنین موانع نرم‌افزاری یکی از دلایل استقبال محدود گردشگران خارجی برای حضور در کشور است که فکر می‌کنم می‌توان بر آنها تاکید و در مدت کوتاه این موانع را برطرف کرد و شرایط مساعدی را برای گردشگران خارجی فراهم کرد تا سبب تشویق حضور آنان شود.

در کنار اینها موانع سخت‌افزاری هم سبب محدودیت صنعت گردشگری شده است. حال به این امر کاستی‌های خدماتی چون محدودیت سرویس‌های بهداشتی، رستوران‌های استاندارد، مجتمع‌های اقامتی میان جاده‌ای را بیفزایید تا روشن شود تا چه حد با کاستی‌های سخت‌افزاری رو به رو هستیم. کاستی‌هایی که در حوزه گردشگری مطرح می‌شود برخی زمانبر و برخی قابلیت آن را دارد که در زمان کوتاه برطرف شود.

اگر ما واقعا به این مهم دست پیدا کنیم که گردشگری یکی از آلترناتیو‌های مهم ما برای خروج از بحران اقتصادی است؛ می‌توانیم کاستی‌ها را در بازه زمانی کوتاه برطرف کنیم تا بتوانیم گردشگر مدنظرمان را جلب کنیم و از مزایای اقتصادی ورود آن بهره ببریم. از دو سال گذشته که بحث مذاکرات جدی شد و امید بود که با برداشتن تحریم‌ها ایران مقصد گردشگری گردشگران قرار گیرد. افرادی که در این حوزه فعال بودند و مسئولان این نگرانی را مطرح می‌کردند که با برداشتن تحریم‌ها و دوبرابر شدن گردشگران زیرساخت‌های لازم برای پذیرایی از آنها مهیا نیست.

بنابراین مطرح شد که با توجه به اینکه نمی‌توان دربازه زمانی کوتاه هتل‌های مناسب و اقامتگاه‌های استاندارد ساخت اما می‌توان از ظرفیت‌های بومی بهره برد. این مقوله محدود به ایران نیست و در بسیاری از کشورها از ظرفیت‌های بومی استفاده می‌شود. حال این ظرفیت‌های بومی چه هستند؟ مثلا مسئولان می‌توانند برای سرمایه‌گذاران یا مردم این تسهیلات را فراهم کنند تا مناطق تاریخی و قدیمی را بازسازی کنند و از این مکان‌ها برای اسکان گردشگران بهره ببرند که می‌تواند حتی جذابیت زیادی برای گردشگران داشته باشد.

این در کنار فراهم آوردن زیرساخت‌های اساسی با چشم‌انداز بلند‌مدت کمک می‌کند تا در کوتاه‌مدت بتوان گردشگران را حفظ کرد و حتی سرمایه لازم برای تقویت زیرساخت‌های گردشگری را از این طریق تامین کرد.حتی می‌توان مردم روستاها و مناطق را در این امر سهیم کرد تا محل زندگی‌شان را برای اسکان گردشگران در اختیار آنها قرار دهند. سیاه چادرها و پتانسیل‌های بومی نیز می‌تواند در این امر مورد توجه قرار گیرد.

حال در کنار همه مواردی که گفته شد که به داشته‌ها و لازمه‌های ورود گردشگر باز می‌گردد لازم است ببینیم که در این شرایط آیا ما با افزایش ورود گردشگر به کشور مواجه خواهیم بود یا خیر؟ شواهد مختلف خبر از این افزایش می‌دهد. از جمله این موارد می‌توان به آمار بریتانیا اشاره کرد که ایران جزو سه کشور مهم گردشگران انگلیسی مطرح شده است، از سوی دیگر آمارهای افزایش گردشگران سال 94 نسبت به 93 نشانگر رشد ورود گردشگران به کشور است.

حال اگر به تفاهم‌نامه‌های بین ایران و چین و ایران و روسیه در حوزه گردشگر توجه کنیم خواهیم دید که همه شواهد خبر از رشد گردشگری و افزایش ورود گردشگران به کشور می‌دهد. مهم‌تر از اینها برداشتن تحریم‌ها به از بین رفتن ایران هراسی در میان گردشگران کمک زیادی کرده که این خود نقطه عطفی در رشد گردشگری به حساب می‌آید. حتی همه شواهد نشان از رشد چشمگیر تمایل حضور گردشگران به کشور می‌دهد. این امر از یک سو مثبت و از سوی دیگر منفی است.

حضور گردشگران و افزایش چشمگیر آنها نوعی تلاش و خروج از انفعال را در حوزه گردشگری و تقویت زیرساخت‌ها ایجاد می‌کند اما از سوی دیگر ممکن است با نبود زیرساخت‌های لازم گردشگر تسهیلات لازم را در سفر خود دریافت نکند و با سفر نامناسبی که پشت سر گذاشته و بازخوردهای منفی که از این سفر به دیگر افرادی که تمایل به سفر دارند سبب شود که تمایل به سفر به ایران در طولانی مدت فروکش کند و همه پتانسیل‌هایی که این شرایط را رقم زده است از بین برود و ما نتوانیم امید به رشد صنعت گردشگری داشته باشیم.

بنابراین لازم است که برنامه ورود گردشگران کاملا حساب شده انجام شود و تلاش کنیم فقط به ورود گردشگر بدون فراهم آوردن پیش نیازها نیندیشیم و با چارچوب‌بندی مناسب کمک کنیم تا پله‌های رشد گردشگری آنچنان که شایسته و بایسته است طی شود.

فعال حوزه گردشگری