هزینه بالا، مانع بزرگ ایجاد سرد خانه‌ها

شاید برای شما هم این پرسش مطرح شده باشد که چگونه تولیدات کشاورزی و دامی مازاد بر نیاز بازار مصرف برای مدت زمان طولانی‌تری نسبت به زمان طبیعی آن نگهداری می‌شود و چه فرآیندی انجام می‌شود تا این‌گونه تولیدات بتوانند با کمترین میزان ضایعات و با همان تازگی اولیه به دست مصرف‌کنندگان برسند.

پاسخ این پرسش را باید در صنعت سردخانه‌داری جست‌وجو کرد؛ صنعتی که در ایران دارای قدمتی تقریباً 50ساله است و نقش بسیار زیادی در تأمین به موقع مایحتاج غذایی جمعیت کشور ایفا می‌کند.

درباره چگونگی فعالیت این مجموعه صنعتی و موانع پیش روی آن از نظرات سیدمهدی کشاورز، رئیس اتحادیه صنف انبارداران و سردخانه‌های تهران استفاده کردیم.

وضعیت موجود و اختلاف با استانداردهای جهانی

کشاورز درباره پراکندگی سطح سردخانه‌های کشور گفت: حدود 40 درصد ظرفیت سردخانه‌ها در استان تهران واقع شده است که به‌طور میانگین این واحدها با 70 درصد از ظرفیت خود به فعالیت مشغول هستند.

وی تعداد سردخانه‌های موجود و فعال در سطح استان تهران را حدود 70 عدد عنوان کرد و در مورد نوع مالکیت آنها نیز گفت: اکثر این سردخانه‌های بزرگ وابسته به نهادها و موسساتی مانند شهرداری، بنیاد مستضعفان و وزارت بازرگانی هستند و تعدادی نیز که حدود 40 سردخانه کوچک است، در مالکیت بخش‌خصوصی قرار دارند.

به اعتقاد رئیس اتحادیه صنف انبارداران و سردخانه‌های تهران اگر بخواهیم شرایط و استانداردهای رایج در جهان و به‌خصوص اروپا را در نظر بگیریم وجود این تعداد بسیار کم و ناچیز است و حداقل باید حدود 200 سردخانه در تهران داشته باشیم اما به لحاظ شیوه سنتی و مشکلاتی که در راه تولید محصولات کشاورزی و دامی وجود دارد و همچنین رکودی که در این چند سال با آن مواجه هستیم از تمام ظرفیت این تعداد موجود نیز بهره‌برداری نمی‌شود و این واحدها اکثرا خالی هستند که باعث ضرر آنها می‌شود.

وی در مورد وجود یکی از مشکلات کشور که ذخیره‌سازی نامناسب محصول هنگام افزایش تولید است و راه‌حلی که توسط این واحدها می‌توان به مقابله با آنها برخاست، گفت: در حال حاضر در بسیاری از محصولات ما مشکلاتی را در سطح جامعه داریم.

به‌عنوان مثال در مورد محصول سیب‌زمینی گاهی کشاورزان و تولیدکنندگان به دلیل افزایش کشت و نداشتن بازار مصرف و همچنین عدم وجود امکانات مناسب برای نگهداری آنها شاهد فاسد شدن و از بین رفتن محصولات‌شان هستند و این امر باعث کاهش کشت این محصول در دور بعد شده و در نتیجه با افزایش قیمت آن مواجه می‌شویم. این اتفاق اگر با داشتن اطلاعات دقیق از میزان ظرفیت خالی سردخانه‌ها، انبارها و برنامه‌ریزی دقیق برای انتقال آنها به این مراکز همراه باشد از وارد شدن خسارات سنگین به کشاورزان جلوگیری می‌کند.

راه حل اساسی

کشاورز درباره ایجاد ارتباط بین مراکز تولید و سردخانه‌ها اعتقاد دارد که وجود یک بازوی قوی ارتباطی بین وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بازرگانی از یک طرف و سردخانه‌ها، انبارها و تشکل‌هایی از این دست می‌تواند در این زمینه بسیار کارگشا باشد.

وی در این زمینه توضیح می‌دهد: به‌عنوان مثال اگر تولید سیب درختی در ارومیه افزایش یابد با اطلاع‌رسانی و ایجاد ارتباط با سردخانه‌های تهران و شهرستان‌های نزدیک می‌توان به خوبی از فاسد شدن این محصول جلوگیری کرد. اما در حال حاضر برخی بنکداران در زمان برداشت میوه سردرختی با انعقاد قرارداد با سردخانه‌ها، محصولات را از کشاورزان خریداری کرده و با نگهداری آنها در روزهای پرمصرف به چند برابر قیمت به فروش می‌رسانند.

رئیس اتحادیه صنف انبارداران و سردخانه‌های تهران در مورد اینکه چرا تولیدکنندگان و کشاورزان نمی‌توانند مستقیم وارد چرخه حفظ و نگهداری محصولات‌شان بشوند، توضیح می‌دهد: این‌گونه تشکل‌ها و همچنین تعاونی‌های محلی تولیدکننده عملاً توان مالی کافی برای ایجاد سردخانه‌های مجهز را ندارند و این مسئله باعث می‌شود هر ساله شاهد از بین رفتن تا 40 درصد از کل محصولات تولیدی خویش باشند.

سرمایه ایجاد سردخانه بسیار زیاد است

وی علت اینکه در این بخش سرمایه‌گذاری کافی صورت نگرفته است و همچنان به تعداد بیشتری از این نوع سردخانه‌ها نیازمند هستیم نیز گفت: برای ایجاد یک سردخانه 10 هزار تنی بالغ بر 10 تا 15 میلیارد تومان سرمایه نیاز است و در حال حاضر با توجه به رکودی که در اقتصاد شاهد آن هستیم و همچنین هزینه‌های نگهداری نیز در حال افزایش است کمتر کسی به سمت احداث این واحدها روی می‌آورد.

هزینه‌های بالای نگهداری

کشاورز یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر بالا رفتن هزینه‌های این‌گونه مراکز را هدفمند شدن یارانه‌ها اعلام کرد و افزود: در حال حاضر یک سردخانه 20 هزار تنی در طول روز برای مرطوب نگه داشتن میوه‌ها به 80 هزار لیتر آب در روز نیاز دارد و همچنین برای ایجاد یک فضای برودتی مناسب نیز به‌طور متوسط ماهانه 8 تا 15 میلیون تومان هزینه برق خواهد داشت که این هزینه‌ها برای سردخانه‌داران بسیار سنگین و کمرشکن است.

رئیس اتحادیه صنف انبارداران و سردخانه‌های تهران درمورد انواع سردخانه‌ها و قابلیت‌های آنها نیز گفت: در حال حاضر دو نوع سردخانه در کشور داریم. یکی سردخانه‌های بالای صفر درجه و دیگری زیر صفر درجه است. سردخانه‌های بالای صفر درجه برای نگهداری میوه، سبزی، گل و خشکبار به کار برده می‌شوند و در سردخانه‌های زیرصفر درجه نیز مواد پروتئینی از جمله گوشت مرغ، ماهی و خرما نگهداری می‌شود.

وی درباره زمان نگهداری کالاها در سردخانه‌ها نیز گفت: معمولاً از زمان ورود این محصولات به سردخانه‌ها تا زمان خارج شدن آنها زمان زیادی سپری نمی‌شود، اما به‌طور متوسط این زمان از دو ماه تا پنج ماه و متناسب با بازار مصرف آنها تعیین می‌شود که در حال حاضر اکثر سالن‌های سردخانه‌ها در اجاره بنکداران مواد‌غذایی و تجار عمده واردکننده قرار دارد.