نهال ایرانی صادر کنید

همه می‌دانیم که کشور ما در اقلیمی خشک و کم باران واقع است و خشکسالی همواره و از زمان‌های بسیار دور یکی از مشکلات عمده کشور بوده، همچنین به دلیل گرم‌تر شدن جو زمین و افزایش میانگین درجه حرارت، احتمال ایجاد تنش‌های مختلف مانند خشکی، شوری، دمای بالا و پایین افزایش یافته که خسارت‌های قابل توجهی به تولید وارد می‌کند.

بیژن کاووسی سپس به روش‌های کاهش اثرات تنش‌ها اشاره می‌کند و می‌افزاید: یکی از بهترین راهکارها تولید نهال‌ها روی پایه‌های مناسب و مقاوم نسبت به این شرایط تنش‌زا است. وجود مقاومت ژنتیکی به تنش‌هاسبب می‌شود با پیوند ارقام تجاری روی چنین پایه‌هایی بتوان عملکرد مناسب را در شرایط خشکسالی هم انتظار داشت.

این استادیار پژوهش گروه علوم باغبانی ایستگاه تحقیقات اصلاح بذر و تهیه نهال زرقان ادامه می‌دهد: دو مسیر باید طی شود، اول تاکید بر دانش بومی و ژرم‌پلاسم موجود در کشور و دوم بررسی پایه‌های مناسب خارجی سازگار با مناطق مختلف ایران که پس از ارزیابی برای احداث باغ‌های جدید از پتانسیل آنها استفاده شود.

دکتر کاووسی با بیان اینکه در شرایط کنونی و معضل خشکسالی امکان توسعه سطح زیرکشت در بسیاری از نقاط کشور موجود نیست این ایده را مطرح می‌کند: با اطمینان می‌توان گفت که به دلیل بارش‌های کم و کاهش‌یافته و وجود شوری خاک یا سایر تنش‌ها، امکان گسترش سطح زیرکشت با محدودیت‌های زیادی روبه‌رو است و ما برای بهبود تولید باید بتوانیم عملکرد در واحد سطح را بهبود ببخشیم یا به عبارت دیگر در بحث تولید کارها بیشتر به سمت احداث و بهره‌وری از باغ‌های متراکم پیش برود.

این پژوهشگر علم کشاورزی ادامه می‌دهد: استفاده از پایه‌های مناسب مثل ارقام پاکوتاه برای نیل به این هدف از ضروریات است و در سایر کشورهای دنیا به‌صورت گسترده از آنها استفاده می‌شود.

وی در این زمینه می‌افزاید: با توجه به مطالب یاد شده ما پتانسیل خوبی در کشور برای تولید نهالستان‌های استاندارد داریم.

این استادیار علوم باغبانی در ادامه اضافه می‌کند: مهم است که برنامه‌ریزی‌های لازم در این زمینه به‌گونه‌ای مناسب انجام شود تا فارغ‌التحصیلان کشاورزی که تعداد آنها کم هم نیست، فعالان و موسسات خصوصی مثلاً تولید‌کنندگان نهال به روش کشت بافت به آنچه گفته شد یعنی تولید نهال و پایه استاندارد، سالم و عاری از بیماری و مطابق نیاز کشور سوق داده شوند و به این ترتیب فرصت‌های خوبی از دیدگاه اشتغال‌زایی فراهم می‌شود، همچنین با تولید محصولات مطابق استاندارد‌های جهانی می‌توان از صادرات آنها ارزآوری خوبی برای کشور ایجاد کرد.

بازار کشورهای همسایه فرصت مناسبی برای فعالان کشاورزی ایرانی ایجاد می‌کند. این عضو هیات علمی ایستگاه تحقیقات اصلاح بذر و تهیه نهال زرقان در ادامه بحث به چالش‌های موجود اشاره و عنوان می‌کند: انتظار می‌رود برای هر منطقه و استان کشور پایه‌های مناسب برای احداث باغ‌ها و نهالستان‌های جدید مورد مقایسه علمی قرار گیرند و رویه موجود که بیشتر بر پایه آزمون و خطا است، اصلاح شود. در تصمیم‌گیری‌های کلان در دولت و سازمان‌های اجرایی الزاماتی برای تولید نهال گواهی شده در نهالستان‌ها تعریف شود.

کاووسی از این مقوله با عنوان «اهمیت قانونگذاری» یاد و تاکید می‌کند: ما نیاز به نظارت دقیق و بیشتر به مراحل مختلف و فرآیندهای تولید و صدور مجوز تولید نهال استاندارد داریم. از این دیدگاه، مجلس می‌تواند با تصویب قانون‌های لازم، نقش حمایتی ویژه‌ای بازی کند. همچنین قوه‌قضاییه و نیروی‌انتظامی باید بر حسن اجرای این قوانین نظارت داشته باشند.

به این ترتیب امکان تولید نهال غیراستاندارد به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد. خریداران هم از اصالت آنچه می‌خرند اطمینان خواهند داشت. این راهکارها در سایر کشورهای دنیا به‌ویژه در کشورهای صنعتی وجود دارد و قسمتی از چرخه تولید آنها است. پس با اطمینان می‌توان گفت ما هم می‌توانیم از تجربیات آنها استفاده کنیم.

این پژوهشگر علوم باغبانی به یکی از مهم‌ترین پیش‌نیاز‌ها در تولید نهال می‌پردازد که غیبت آن در کشور با تبعاتی همراه است؛ مواردی چون پایین بودن عملکرد باغی در مقایسه با سایر کشورهای تاثیرگذار بر کشاورزی دنیا و عدم اطمینان از اصالت ارقام.

او توضیح می‌دهد: احداث باغ‌های مادری جهت تولید پیوندک سالم، گواهی شده و عاری از ویروس یا بیماری از پیش‌نیازهای ضروری تولید نهال است.باید در هر منطقه یا استان حداقل یکی از این باغ‌ها موجود باشد تا از اصالت رقم خریداری شده و همچنین مواردی مانند عاری از ویرس بودن آنها اطمینان حاصل کرد.

وی ادامه می‌دهد: پس از اجرایی شدن این پیش‌شرط با تصویب یا به‌روز‌رسانی قانون‌های موجود از تکمیل زنجیره تولید با کمک قوه قضاییه و نیروی انتظامی اطمینان حاصل کرد و اجازه نداد تا نهال‌های غیر‌استاندارد و فاقد مجوز در کشور خریدوفروش شوند، به این ترتیب باغ‌های کشور به مرور و در طول زمان با نهال‌های اصیل و سالم جایگزین و تولید و عملکرد افزایش می‌یابد.

دکتر کاوسی درباره آینده صنعت تولید نهال در کشور عنوان می‌دارد: نهال یک موجود زنده با عمری چندین ساله است، بنابراین احداث باغ با رقم نامناسب با روش آزمون و خطا سبب ضرر و زیان تولیدکنندگان شده و هزینه‌های اضافی تغییر رقم یا پایه‌ها را با خود همراه خواهد داشت. اجرایی شدن موارد پیشنهادی می‌تواند چرخه تولید سودمندی برای تمام بازیگران آن فراهم آورد و فرصت‌های شغلی جدید بیافریند.

این پژوهشگر نسبت به چشم‌انداز این صنعت خوشبینی ابراز می‌کند و می‌گوید: با توجه به کاهش قیمت جهانی نفت، محدود بودن این سوخت فسیلی، نیاز به اصلاح اقتصادی تک محصولی و با در نظرگرفتن اقلیم متنوع کشور می‌توانیم در هوای آزاد یا گلخانه‌ای فرآورده‌های متنوع را با کیفیت بالا تولید کنیم. محصولاتی مانند انار، انجیر، بادام و پسته ایرانی که در سایر کشورهای دنیا علاقه زیادی به مصرف آنها وجود دارد و از بازار خوبی برخوردار است.

معاون سابق پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی کهگیلویه و بویر‌احمد