در نشست تخصصی نخستین همایش توانمندسازی بناهای تاریخی در برابر زلزله مطرح شد / لزوم پایبندی مرمتگران به شخصیت و بافت تاریخی آثار

یک استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در زمینه مقابله با زلزله به پیشرفت های خوبی نرسیده ایم بر ضرورت پایبندی مرمتگران به اصول اخلاقی و اهمیت دادن به شخصیت و بافت تاریخی یک اثر باستانی تاکید کرد.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، فاطمه مهدی زاده سراج، دانشیار دانشگاه علم و صنعت سخنان خود را به مقاوم سازی یک بنای خشتی در کاشان اختصاص داد و با اشاره به نقشه زلزله دنیا و قرار داشتن ایران روی خط زلزله گفت: حدود 10زلزله از قوی ترین زلزله های جهان در قرن بیستم در ایران اتفاق افتاده و این در حالی است که ما هنوز به پیشرفت های خوبی در زمینه مقابله با زلزله نرسیده ایم.

او با ابراز تاسف از اینکه زلزله نه تنها جان مردم بلکه تاریخ را هم تهدید می کند، گفت: در زمان مداخلات سازه ای در یک بنای تاریخی نه تنها باید ارزش های بنا بلکه باید با روش های مختلف عمر بنا را هم افزایش دهیم و این در حالی است که گاهی یکی از این دو را از دست می دهیم.

 این استاد دانشگاه درباره اقدامات مرمتی گفت: در بخش مرمت، فرم ها ترمیم شده، الحاقات برداشته می شوند و برای ایجاد مقاومت مناسب از مصالح جدید و شیوه ساخت نوین استفاده می شود اما آیا ما در این مرحله می توانیم ارزش های تاریخی و هنری و فرهنگی بنا را در کمال امانتداری حفظ کرده و به آیندگان منتقل کنیم؟

به گفته وی، در مورد بازسازی هم همواره این چالش وجود دارد که اگر بیشترین اصالت و امانتداری را در حفظ ارزش های بنا مدنظر داشته باشیم به کمترین میزان پایداری و تثبیت خواهیم رسید. این در حالی است که اگر بتوانیم بیشترین اصالت و پایداری را توأمان داشته باشیم به بهترین نقطه رسیده ایم و این نقطه همان نقطه گمشده ما است.

او با تاکید بر اینکه مرمتگران باید به یک سری اصول اخلاقی در کار پایبند باشند، گفت: ما باید علم را در خدمت فرهنگ بگیریم و در کار خود به شخصیت تاریخی و بافت تاریخی اهمیت بدهیم.

مهدی زاده سراج بابیان اینکه همیشه راه های سخت و پیچیده بهترین انتخاب و راهکار نیستند، اذعان داشت: ما باید ضمن توجه به روش های ساده و مستندنگاری تلاش کنیم مداخلات مان بیشترین سازگاری را با بنای تاریخی داشته باشند.

او در ادامه توضیحاتی در خصوص انجام مداخلات برگشت پذیر و غیرقابل برگشت ارائه کرد و گفت: ما باید به گونه ای از یک بنای تاریخی نگهداری کنیم که تاریخ، ارزش های فرهنگی و وجوه زندگی گذشته خود را معرفی کند و تنها با در نظر گرفتن موارد یادشده می توانیم مداخله مجاز در بنا را تعیین کنیم.

این استاد دانشگاه با تاکید بر پویایی بنای تاریخی در طول زمان خاطرنشان کرد: باید برای هر بنا به صورت مجزا بررسی های لازم انجام و با توجه به ویژگی های جامعه موردنظر، تصمیمات مناسب اتخاذ شود چراکه یک قانون کلی برای همه بناها وجود ندارد.  او گفت: برنامه ریزی مداخلات باید ترجیحا برگشت پذیر اما خلاق بوده و حداقل مداخلات با بیشترین ضریب تاثیرگذاری در حیات و استحکام بخشی بنا را داشته باشیم.

نشست های نامتقارن ایاصوفیه را تهدید می کند

پروفسور امینه آرون، رئیس کمیته بین المللی تحلیل و مرمت سازه ای میراث فرهنگی (ISCARCA) در این همایش با اشاره به اینکه نشست های نامتقارن بیشترین مشکلات را در مسجد ایجاد می کنند، وضعیت آب های زیرزمینی و اثرات ارتعاشات قطار را از عوامل زمینه ساز تشدید نشست های نامتقارن این بنا دانست.

وی با اشاره به کلیسا بودن ایاصوفیه در قرن ششم میلادی و تبدیل آن به مسجد حدود 500 سال پیش گفت: این ساختمان دارای نقشه مربع 33 در 27متر است و گنبدی گالری اصلی را پوشش می دهد.

پروفسور امینه آرون با اشاره به گسترش ترک های بنا در زلزله سال 1999، افزایش میزان انحراف ستون ها را نیز از پیامدهای زلزله دانست و خاطرنشان کرد: نبود نگهداری درست و رطوبت از دیگر مشکلاتی است که این بنای ارزشمند را تهدید می کند.

وی همچنین به دو گمانه برای بررسی مقاومت خاک در دونقطه بنا اشاره کرد و گفت: اگرچه بررسی حاکی از تفاوت مقاومت خاک در این دونقطه بود اما ما نتوانستیم دلیل آن را مشخص کنیم.

به گفته او، اگرچه احتمال وجود مشکلاتی در قسمت بالایی گنبد وجود دارد اما محاسبات نشان می دهد این ترک ها و تنش های کششی افزایش نخواهد یافت و ایمن است.

امینه آرون ضمن تاکید بر شناسایی خسارت های فعال از غیرفعال گفت: باید آسیب ها را ازنظر مقدار اهمیت طبقه بندی کنیم و سپس روش مقاوم سازی و مرمتی براساس ریشه های علت آسیب انتخاب شده و اثرات سوء این مداخلات هم به دقت بررسی شود.

کمیته بین المللی تحلیل و مرمت سازه ای میراث فرهنگی

پرفسور امینه آرون، رئیس کمیته بین المللی تحلیل و مرمت سازه ای میراث فرهنگی در سخنرانی دیگر خود در نشست تخصصی همایش توانمندسازی بناهای تاریخی در برابر زلزله با اشاره به تاسیس این کمیته در سال 1996 فعالیت های آن را در ارتباط با جنبه های مختلف حفاظت، مقاوم سازی و تقویت سازه هایی که ارزش میراثی دارند، دانست.

او تعاملات بین المللی در این زمینه با متخصصان و همچنین ارائه مطالعات خود در این زمینه به فعالان این حوزه در اقصی نقاط جهان را از وظایف دیگر کمیته تحت ریاست خود اعلام کرد.

به گفته او، مشارکت در سازماندهی برنامه های آموزشی که بتواند این علم را توسعه دهد و انجام همکاری های مختلف با کمیته های متفاوتی ازجمله ایکوموس از وظایف این کمیته است.

مطالعات سازه ای مرمت معبد پرامبانان

 پروفسور توشیکا هانازاتو، عضو ایکوموس در ژاپن نیز سخنان خود را به مطالعات سازه ای برای مرمت معبد میراث جهانی پرامبانان که در مقابل زلزله 2006 جاوه آسیب دید، اختصاص داد و گفت: نسبت بین فرکانس زلزله با بناهای تاریخی امری مهم است. زمان ساخت این معبدکه مرمت آن تحت نظارت دولت اندونزی در حال انجام است به حدود 1050 سال قبل برمی گردد.

او بزرگی زلزله ای را که موجب تخریب این بنا شد 6.4 ریشتر اعلام کرد و افزود: البته این زلزله 6 هزار نفر را کشت و به معبد نیز خسارت زیادی وارد کرد ولی در سال 1953 توسط مهندسان هلندی بازسازی شد و در سال 1993 میلادی به عنوان میراث جهانی در فهرست یونسکو قرار گرفت.