عینک‌های خوش‌بینی در راهند

عصرها که به خانه می‌آیی با وجود همه خستگی که از روز برایت مانده به سراغ کتابخانه می‌روی و کتاب اشعار پارسی را، از بین کتاب‌های کوچک و بزرگ کتابخانه جدا می‌کنی، روی کاناپه لم می‌دهی و کتاب را با شوق باز می‌کنی، بیت اول را با خود زمزمه می‌کنی: «عهد جوانی گذشت در غم بود و نبود/ نوبت پیری رسیدصدغم دیگر فزود» نگاهی به ساعت می‌کنی و دوباره چشم‌های خسته ات را به ابیات کتاب می‌دوزی، دیگر باید باور کنی که توان خواندن بیت‌های درهم تنیده کتاب را نداری، چشم‌هایت دیگر یاری نمی‌کنند و کلمات در پناه هاله‌ای برابر چشم هایت رژه می‌روند، حرف‌های دکتر چشم پزشک را در ذهنت تکرار می‌کنی: «چشمتون شماره داره، باید براتون عینک بنویسم» و در این لحظه دعا می‌کنی که زودتر این وسیله نجات‌دهنده حاضر شود تا بتوانی در خلوتت با شعرها زندگی کنی... 

این روزها وسیله‌ای به نام عینک در بین پیر و جوان مد شده است، برخی از روی اجبار و به دلیل رایج شدن کار با کامپیوتر و ضعف‌های خفیف بینایی و برخی دیگر به خاطر شیک شدن از آن استفاده می‌کنند، مسن‌تر‌ها هم که عینک‌های چندین و چندساله خود را هرچند ماه یک بار به دست تعمیر می‌سپارند. 

***

امروزه انواع عینک‌ها با انواع فریم‌های کوچک و بزرگ، رنگی و بی‌رنگ، دودی و طبی مانند یک اپیدمی دسته جمعه در جامعه فراگیر شده است، وسیله‌ای که به کمک آن می‌توان دنیا را زیباتر و شفاف‌تر دید، از این رو «فرصت امروز» به سراغ فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این کسب‌و‌کار رفته است تا بررسی کند آیا برای کسبه خیابان فلسطین اجاره‌های میلیونی در ماه می‌صرفد؟ آیا کسب‌و‌کاری اینچنین شیک و بدون دردسر می‌تواند یک فرصت مناسب برای طالبان آن باشد؟! پس گزارش امروز را در خصوص چگونگی شایع شدن عینک در کشور و فرصت‌ها و تهدید‌های سرمایه‌گذاری در این کسب‌و‌کار بخوانید... 

سابقه استفاده از عینک در ایران

بررسی‌ها نشان می‌دهد که عینک نزدیک به چند قرن است در دنیا به اشکال مختلف وجود داشته، اما نزدیک به 160 سال است که به شکل امروزی در ایران استعمال می‌شود. سال‌ها پیش قالب عینک‌ها از اروپا می‌آمد و به‌صورت خیلی آماتور و گاه با خطا شماره‌گذاری و استفاده می‌شد، اما دیری نگذشت که این حرفه برای خود کارشناسانی تراشید و توانست به‌عنوان یک وسیله کاربردی در زندگی ایرانیان راه پیدا کند...

حدود 150 سال پیش در خیابان ناصرخسرو تعدادی از افراد به‌صورت پیوسته البته با رعایت فاصله‌ای نزدیک به هزار متر نسبت به یکدیگر این کسب را به‌صورت جدی آغاز کردند. این افراد اغلب کار را به‌صورت تجربی آموخته بودند تا اینکه وزارت بهداری تصمیم گرفت برای صاحبان این کسب‌و‌کار آزمونی برگزار کرده و سطح علمی و تجربی آنها را بسنجد و افراد سودجو را از این حلقه حذف کند. در سال‌های 52، 59 و 68 طی سه دوره این آزمون‌ها به همراه کلاس‌های آموزشی برگزار شد و طرز ساخت عینک، عدسی تراشی، نسخه‌خوانی و شماره عینک و نمره‌دار کردن شیشه و... توسط متخصصان به فعالان حوزه آموزش داده شد.

 تغییر سیستم برای گرفتن جواز کسب

سال‌ها با همین روال گذشت تا اینکه در سال 80 اتحادیه عینک‌سازان تصمیم گرفت برای خواستاران این کسب‌و‌کار یک رشته دانشگاهی در دو شاخه اپتیک و بینایی‌سنجی بگذارد تا افراد از درگاه دانشگاه عبور کنند و در صورت داشتن مدرک دانشگاهی مجاز به تاسیس عینک‌سازی باشند، اما پس از چند مرحله یعنی در سال 85 این سیستم هم برداشته شد و امروزه دوره‌هایی توسط وزارت بهداشت برگزار می‌شود و در همان جا هم از افراد آزمون می‌گیرند که در صورت اخذ نمره قبولی اجازه تاسیس صادر می‌شود. 

بررسی وضعیت بازار

برای بررسی وضعیت بازار کنونی به سراغ یکی از کسبه قدیمی این حرفه رفته‌ایم، آقای سید ضیاء مرتضوی نزدیک به 40 سال است که در این حوزه فعالیت می‌کند. وی معتقد است با توجه به حضور چشم پزشکان در این حوزه و سنگ‌اندازی‌هایشان فعلا ورود به صنعت عینک‌سازی توجیه اقتصادی ندارد. وی در توضیح این ادعا می‌افزاید: ما در همه دنیا برای این بخش یک هرم سه بخشی داریم که در رأس آن چشم پزشک حضور دارد. وظیفه چشم‌پزشک معاینه چشم، عمل‌های جراحی، تشخیص مریضی چشمی و تجویز دارو است و اگر تشخیص دهد فرد دچار ضعیفی چشم شده است باید او را به بخش دوم هرم، یعنی اپتومتریست معرفی کند. در این بخش هم تست‌های لازم از فرد بیمار به عمل می‌آید و در نهایت برای چشم او شماره تعیین می‌شود و به مرحله سوم یعنی عینک ساز (اپتیسی ان) برای انتخاب فریم و شماره‌دار کردن شیشه معرفی می‌شود. 

همه چیز در این بازار غیرقانونی است

مرتضوی معتقد است: در ایران یک بخش از این هرم که عینک ساز است حذف شده و پزشکان و لابراتوارها با همکاری هم نزدیک به 15 سال است برای مراجعه‌کنندگان عینک صادر می‌کنند و در مطب برای خود مشغول به کسب درآمدهای میلیونی هستند. مثل اینکه از این به بعد پزشکان در مطب برای مریضان خود دارو تجویز کرده و در همانجا به او بفروشند! این کار نه از نظر انسانی و نه قانونی صحیح نیست، اما پزشکان با توجه به نفوذ و تسلطی که به مراجعه‌کننده دارند بازار عینک‌سازان را به‌شدت راکد کرده و بازار خود را رونق بخشیده‌اند. مرتضوی می‌افزاید: هر از چندگاهی اماکن و اتحادیه به پزشکان تذکر می‌دهند و متعاقب آن رسانه‌ها هم اطلاع‌رسانی می‌کنند، اما به یک هفته نکشیده کارشان از سر شروع می‌شود. 

این عینک ساز می‌گوید: جالب است بدانید که چشم‌پزشکان نه تنها صلاحیت ساخت عینک را ندارند، بلکه حتی توانایی فنی برای تعمیر عینک را هم ندارند و اغلب مشتری‌ها بعد از اینکه مشکلی برای عینک شان پیش می‌آید به ما مراجعه می‌کنند. ما هم طبق قوانین اتحادیه اجازه دستکاری عینکی را که پزشک تجویز کرده نداریم. در اینجا فرد تازه متوجه اشتباه خود می‌شود و ناچار است هزینه خرید یک عینک جدید را بپردازد. 

وی در ادامه می‌افزاید: داستان به همین جا هم ختم نمی‌شود، چراکه هنوز هم نزدیک به 40 درصد از صدها فروشگاه عینک‌سازی و عینک‌فروشی در همین تهران عضو اتحادیه نیستند و با مجوزهای کرایه‌ای یا بدون مجوز در حال فعالیتند و همین افراد هم با خرابکاری ممکن است بازار ما را بدتر از این هم کنند. 

ای که دستت می‌رسد کاری بکن! 

مرتضوی در ادامه می‌گوید: ما ده‌ها و صدها بار به اتحادیه مراجعه کرده‌ایم و خواستار بهبود شرایط فعلی عینک سازان شده‌ایم، اما اتحادیه هم قدرت اجرایی برای جلوگیری از فروش عینک در مطب‌ها را ندارد و این کار به عهده وزارت بهداشت است که به ما وعده‌هایی در خصوص پیگیری جدی این ماجرا داده‌اند. 

مرتضوی معتقد است نرخی هم که توسط وزارت صنعت به صنف عینک‌سازان داده‌اند با صفر چندان تفاوتی ندارد و مبلغ سود تعیین شده در این صنف در بخش دیگری وجود ندارد. او می‌افزاید: برای ما نرخ 15 درصدی تعیین کرده‌اند که واقعا به اندازه هزینه‌های انرژی در یک فروشگاه هم نمی‌شود و همین مسئله موجب تقلب در بازار و اخذ سودهای 100 درصدی و گاهی بیشتر توسط تازه کارها شده است. فردی که در خیابان فلسطین ماهانه 20 میلیون تومان اجاره می‌دهد با سود کمتر از 100 درصد نمی‌تواند از پس هزینه‌هایش برآید.

سرمایه گذاری نکنید! 

مرتضوی معتقد است: تا مشخص شدن وضعیت فروش عینک در مطب چشم پزشکان که اتحادیه ما به‌شدت پیگیر آن است سرمایه‌گذاری در این شغل اصلا صرفه اقتصادی ندارد، به علاوه ممکن است موجب ضررهای میلیاری هم بشود، چرا که اگر تخصص لازم و کافی نداشته باشید به دلیل حساسیت بالای کار و خطاهای در حین کار کافی است در روز یک فریم یا عدسی را معدوم کنید، در این صورت سه ماهه تمام سرمایه‌تان به باد می‌رود. همچنین میزان فروش طی سال‌های اخیر به‌شدت کاهش یافته است، به‌گونه‌ای که فروش 50 هزار عینک در یک سال در فروشگاه ما تبدیل به فروش 200 عدد در سال شده است، اما اگر این حلقه آشفته سروسامان یابد این شغل مزیت‌های فراوانی در خود دارد که می‌تواند به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری تمیز و شیک روی آن حساب کرد. در آن صورت شما مغازه‌ای به متراژ 20 متر حداقل در دو طبقه و نزدیک به یک میلیارد تومان سرمایه برای خرید دستگاه‌ها و همچنین یکسری فریم و شیشه اولیه نیاز دارید. 

مرتضوی در خصوص چگونگی خرید فریم‌ها و شیشه‌های عینک می‌گوید: امروزه آلمان سپس ایتالیا از بهترین سازندگان فریم عینک هستند. فریم‌های ترکیه هم در رده بعدی مناسب کشور ما هستند و در نهایت یک سری اجناس چینی که در بازار هم کم نیست توسط تاجران این بخش خریداری شده و ما نیز از طریق این تاجران فریم و عدسی خود را تهیه می‌کنیم. 

لنز، رقیب ناتوان عینک

مرتضوی در پاسخ به اینکه آیا ورود لنزهای طبی به بازار ضربه‌ای به این کسب‌و‌کار وارد کرده است، می‌گوید: این لنز عدسی تماسی ده‌ها سال است که در ایران و دنیا رواج پیدا کرده، اما به دلایل مختلف مانند قیمت بالا یا استفاده و نگهداری دشوار چندان طرفداری ندارد و اصلاً به‌عنوان یک رقیب برای عینک به حساب نمی‌آید، چرا که ضربه‌ای به این صنعت وارد نکرده است. همچنین چند سال است که جریان عمل کردن چشم هم در بین مردم رواج پیدا کرده که آن هم به دلیل برگشت ضعف چشم پس از گذشت چند سال، آنطور که باید میان مردم رواج ندارد. پس اگر مشکلات داخلی این بخش حذف شود ما نگران رقیبان خارجی عینک نیستیم. 

***

تصرف بازار عینک سازان به دست چشم پزشکان

با یک تحقیق میدانی در خصوص عینک‌سازان و عینک‌فروشانی که در بخش‌های مرکزی (بورس) فروش عینک مانند خیابان فلسطین هستند در مقایسه با عینک‌سازانی که در مناطق دیگر تهران به‌صورت پراکنده فعالیت می‌کنند به این مهم دست یافتیم که این فروشگاه‌های پیوسته به مراتب، از سرمایه‌گذاری و کسب‌و‌کار خود نسبت به دیگر عینک‌سازان راضی‌تر هستند.

عینک‌سازان اصیل تهران معتقدند تازه‌کاران این حوزه چندان به کار خود اشراف ندارند و همچنین مسئولیتی روی دوش خود حس نمی‌کنند، حتی بسیاری از آنها به‌صورت غیرقانونی در حال فعالیت‌اند از این رو سودهای چند برابر از مردم می‌گیرند و اتحادیه هم نظارتی بر کار آنها ندارد به طبع هم باید از سودآوری خود راضی باشند، اما این رضایت چندان طول نمی‌کشد چراکه اتحادیه در حال جمع‌آوری و جریمه این واحدهاست. به همین سبب به سراغ رییس اتحادیه عینک سازان تهران رفتیم تا تفاوت در سازوکار این دو بخش را بررسی کنیم. 

مهندس ثابت قدم به «فرصت امروز» می‌گوید: امروزه ما 700 واحد صنفی پروانه‌دار را زیر نظر اتحادیه داریم، به علاوه نزدیک به 300 واحد دیگر اقدامات لازم برای پروانه‌دار شدن را به کار گرفته‌اند و مابقی واحدها که حدود 400 واحد هستند در این سیستم در حال فعالیت‌اند. وی می‌افزاید ما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا این واحدها را هم تعیین تکلیف کنیم. 

رییس این اتحادیه در خصوص تصرف بازار عینک‌سازان از سوی چشم پزشکان می‌گوید: متاسفانه قریب به 90درصد چشم پزشکان در مطب خود در حال فروختن عینک هستند که این کار آسیب جدی در سال‌های اخیر به صاحبان این صنعت وارد کرده است، ما نامه‌نگاری‌های فراوانی با وزرای بهداشت پیشین و وزیر کنونی داشته‌ایم و برنامه‌هایی در دست اقدام است تا کارگروهی تشکیل شده و به‌زودی این معضل بزرگ در این بخش حل و فصل شود و بازار عینک سازان دوباره رونق بگیرد. 

ثابت‌قدم در پاسخ به اینکه چرا نرخ سود برای این صنف به این میزان پایین است و شما برای این مشکل چه کاری کرده‌اید، می‌گوید: ما هم به پایین بودن نرخ برای این صنعت واقفیم اما تصمیم‌گیرنده نیستیم. این نرخ تا قبل از انقلاب بین 80 تا 90 درصد بود که بعدها به 15 تا 20 درصد تقلیل یافت. ما در این خصوص هم در دولت جدید درخواست‌های فراوانی ارسال کرده‌ایم که اگر با 30 تا 40 درصد سود هم موافقت شود کمک عظیمی به صاحبان این کسب‌و‌کار است.