ظرفیت برای سرمایه‌گذاری بسیار است

صنعت پتروشیمی ایران، امسال 50 ساله شد؛ صنعتی که موتور محرکی است برای بسیاری از بخش‌های تولیدی کشور. از تولید قطعات خودرو و انواع محصولات لاستیکی و پلاستیکی گرفته تا پودرهای رختشویی و حتی کودهای شیمیایی، چرخه حیات‌شان به همین صنعت وابسته است. شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران متعلق به وزارت نفت است و وظیفه گسترش تمام عملیات صنعت پتروشیمی در کشور را برعهده دارد.

در خصوص ظرفیت سرمایه‌گذاری برای رشد صنعت پتروشیمی در ایران و طرح‌های توسعه‌ای این حوزه، با علی‌محمد بساق‌زاده، مدیر کنترل تولید این شرکت گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
 
صنعت پتروشیمی در ایران چقدر گنجایش سرمایه‌گذاری دارد؟
با توجه به اینکه خوراک فراوان و ارزانی برای تولید محصولات پتروشیمی در ایران مهیاست، بنابراین این صنعت در حوزه تولید و سرمایه‌گذاری جای کار بسیاری دارد. می‌دانید که محصولات صنایع پتروشیمی، تنوع زیادی در جهان دارند. به عبارت دیگر، کاربرد مواد پتروشیمی را در همه جا می‌توان دید؛ از البسه‌ای که با نخ پلی‌استر تهیه می‌شود گرفته تا تولید شانه سر، بدنه گوشی تلفن همراه و قطعات خودرو که تمام‌شان از مواد پتروشیمی به وجود می‌آیند. کارخانجات هم هر چقدر از این مواد بیشتر استفاده کنند، هزینه‌های تمام شده‌شان کمتر می‌شود. محصولات پتروشیمی، معمولا از خوراک‌های مختلفی تولید می‌شوند که یکی از ارزان‌ترین آنها گاز طبیعی است.
منظورتان این است که یکی از خوراک‌های عمده مورد استفاده در صنایع پتروشیمی ایران، گاز است؟
بله! گاز می‌تواند محصولات پتروشیمی مختلفی با قیمت تمام‌شده کمتری تولید کند. ایران تقریبا یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های گاز پس از ایالات متحده امریکا و روسیه محسوب می‌شود، اما بسیاری از دیگر کشورها که به اندازه ما گاز ندارند، محصولات پتروشیمی‌شان را با خوراکی غیر ‌از گاز طبیعی تولید می‌کنند. مثلا چین با وجود تولید مواد پتروشیمی در تناژ بالا از زغال‌سنگ به‌عنوان خوراک مجتمع‌های پتروشیمی‌اش استفاده می‌کند یا کشورهای اروپایی معمولا از میعانات گازی یا LPG مواد پتروشیمی تولید می‌کنند، آن هم با وجود اینکه قیمت تمام شده مواد پتروشیمی به عمل آمده از زغال‌سنگ و میعانات گازی بسیار بالاتر از گاز طبیعی است. بنابراین ایران به لحاظ دارا بودن خوراک باارزشی چون گاز، مزیت‌های خوبی دارد. از سوی دیگر با توجه به اینکه ایران در مقایسه با کشورهای خاورمیانه، جمعیت نسبتا بالایی دارد، سرانه مصرف مواد پتروشیمی نیز در کشورمان می‌تواند بالاتر باشد. در نتیجه فکر می‌کنم یکی از صنایع مناسبی که می‌توان روی آن سرمایه‌گذاری کرد، صنعت پتروشیمی است.
در حال حاضر چقدر در صنعت پتروشیمی سرمایه‌گذاری می‌شود و تا چه اندازه ظرفیت جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید در این بخش وجود دارد؟
صنایع پتروشیمی ایران، سالانه بیش از 54 میلیون تن ظرفیت تولید دارد که از این حجم، غالب سرمایه‌گذاری‌ها داخلی و مقداری هم خارجی بوده است. با این حجم تولید، نیازهای کشور مرتفع شده و مازاد آن صادر می‌شود. با این وجود، به تازگی پروژه‌ها و طرح‌های جدیدی به تصویب رسیده که با اجرای آنها 50 تا 60 میلیون تن به ظرفیت فعلی تولید مواد پتروشیمی‌مان افزوده می‌شود. یعنی با اجرایی شدن این طرح‌ها تا سال 1404 خورشیدی می‌توانیم سالانه حدود 120 میلیون تن انواع محصولات پتروشیمی را تولید کنیم. با چنین حجم تولیدی، علاوه بر تامین زنجیره نیازهای داخلی می‌توان مازادش را نیز صادر کرد.
این طرح‌ها کجا تصویب شده‌اند و از چه زمانی برای اجرا به جریان می‌افتند؟
این طرح‌ها را شرکت ملی صنایع پتروشیمی با توجه به انواع خوراک‌های موجود کشور تعریف کرده که بخشی از آن، در فاز دو منطقه ویژه عسلویه در جریان است، بخشی در چابهار و تعدادی از طرح‌ها در لردگان، زنجان و گلستان در حال اجراست. البته اجرای تعدادی از طرح‌ها نیز در منطقه جاسک تعریف شده که در حال نهایی شدن است.
اشاره کردید به سال 1404 که قرار است حجم تولیدات محصولات مجتمع‌های پتروشیمی تقریبا دو برابر شود. چقدر فرصت برای ورود سرمایه‌گذاران جدید به این عرصه وجود دارد؟
تعدادی از سرمایه‌گذاران این پروژه‌ها، مشخص شده‌اند که اکثرشان داخلی هستند.
این سرمایه‌گذاران چه کسانی هستند؟
هم مجتمع‌های فعلی جزوشان هستند که حاضر به سرمایه‌گذاری شده‌اند و هم در بورس اعلام شده و سهامداران عام برای سرمایه‌گذاری پیش‌قدم شده‌اند. تعدادی از پروژه‌ها نیز به شرکت‌های خارجی از جمله ونزوئلا، عمان و هندوستان برای سرمایه‌گذاری ارائه شده است.
چـــه  رابطــه‌ای میان پالایشگاه‌های نفت و مجتمع‌های پتروشیمی وجود دارد؟
معمولا شرکت ملی پالایش و پخش مسئولیت احداث و اجرای پروژه‌های پالایشگاهی را به عهده دارد و یکی از شاخه‌های اصلی غلظت نفت بر دوش این بخش است اما مجتمع‌های پتروشیمی بعضی از تولیدات پالایشگاه‌ها را به‌عنوان خوراک استفاده و زنجیره مواد پتروشیمی را تولید می‌کنند. مثلا مجتمع پتروشیمی تبریز از پالایشگاه تبریز خوراک می‌گیرد و آن را تبدیل به اتیلن و پلیمرهای مختلف می‌کند. یا اینکه یکی از محصولات پالایشگاه کرمانشاه، نفت سفید است که به مجتمع پتروشیمی بیستون می‌دهد و با آن یکی از مواد اولیه پودر رختشویی تولید می‌شود. همین‌طور پالایشگاه اصفهان که یک شاخه از تولیداتش پلاتفرمیت (از مشتقات نفت خام) است که آن را به پتروشیمی اصفهان می‌دهد و آنجا آروماتیک تولید می‌شود. یا مثلا پالایشگاه آبادان که بخشی از موادش را به پتروشیمی بندر امام می‌دهد و آنجا هم مواد پتروشیمی تولید می‌شود. بنابراین پالایشگاه‌ها زنجیره‌ای بالادستی از پتروشیمی‌ها هستند.
ایران چند مجتمع پتروشیمی دارد؟
حدود 44 مجتمع پتروشیمی در ایران داریم.
آیا ایران ظرفیت احداث مجتمع‌های پتروشیمی جدیدتری دارد؟
صد درصد دارد. با توجه به پالایشگاه‌هایی که به تدریج راه‌اندازی می‌شوند مثل پالایشگاه آناهیتا در کرمانشاه یا پالایشگاه‌های ستاره خلیج فارس و هرمز، تمام این طرح‌هایی که تعریف می‌شوند، خروجی‌شان تولید محصولات جدید است و می‌توانند زنجیره مواد پتروشیمی را تامین کنند.
مجتمع‌های پتروشیمی بیشتر در کدام نواحی ایران متمرکزند؟
بیشتر مجتمع‌های پتروشیمی در کنار دریا هستند. چون آب و خوراک کافی آنجا مهیاست و هم اینکه صادرات محصولات از آن نواحی ساده‌تر است اما مجتمع‌های پتروشیمی‌ای در برخی شهرها که فاصله زیادی با دریا دارند هم داریم؛ مثل شازند اراک، تبریز و اصفهان. البته نیازهای داخلی و صادراتی، مکان احداث پتروشیمی‌ها را مشخص می‌کنند.
چند درصد تولیدات مجتمع‌های پتروشیمی ایران صادر می‌شود؟
حدود 50 درصد مواد پتروشیمی داخل ایران استفاده و 50 درصد آن صادر می‌شود که با اجرای طرح‌های جدید، درصد صادرات بیشتر خواهد شد، چون با توجه به رشد پتروشیمی‌ها در آینده، مسلما حجم مصرف داخلی این اندازه نخواهد بود.
بنابراین از همین حالا باید برای 10 سال آینده برنامه‌ریزی صادراتی انجام دهید؟
درست است.
بیشتر کدام بازارها خریدار محصولات پتروشیمی ایران هستند؟
خوشبختانه چون مواد پتروشیمی، لایسنس جهانی دارند، محصولاتی هم که تولید می‌شود مطابق با استانداردهای جهانی است، در نتیجه هر تولیدی که انجام می‌گیرد به راحتی جذب بازارهای جهانی می‌شود؛ چه آسیای دور باشد نظیر چین و هندوستان و چه در رابطه با افریقا و اروپا. محصولات‌مان جذب این کشورها که جزو بازارهای غالب فروش مواد پتروشیمی هستند، می‌شود.
صــادرات محصـولات پتروشیمی چقدر برای ایران ارزآوری دارد؟
سال گذشته 6/9 میلیارد دلار صادرات داشتیم و انتظارمان این است که امسال بالای 12 میلیارد دلار صادرات محصولات پتروشیمی داشته باشیم.