سرمایه‌ای بر باد...

استفاده از باد به‌عنوان یک منبع پاک و رایگان تولید انرژی الکتریکی، در حال گسترش روز‌افزون بوده به طوری‌که در سال 2010 انرژی الکتریکی تولید شده از باد معادل 2.5 درصد کل انرژی الکتریکی تولید شده در جهان بود و طبق پیش‌بینی‌ها تا سال 2020 میلادی 10 درصد کل برق جهان از انرژی باد استحصال خواهد شد. همچنین رشد سالانه تولید انرژی الکتریکی از انرژی باد تا سال 2040 بین 10 تا 40 درصد پیش‌بینی شده است.

وضعیت جهانی بازارهای انرژی بادی

در طول سال 2011، حدود 40 گیگاوات ظرفیت انرژی بادی عملیاتی شد که این، ظرفیت جهانی انرژی بادی را 20 درصد افزایش داده و به میزان 380 گیگاوات رسانده است. این میزان افزایش ظرفیت در این سال نسبت به دیگر تکنولوژی‌های تجدیدپذیر بیشتر بوده است. در طول سال 2011 حدود 50 کشور ظرفیت خود را در این زمینه اضافه کرده‌اند و حداقل 68 کشور گزارشی مبنی‌بر افزایش بیش از 10 مگاوات داشته‌اند که 22 کشور از این تعداد از مرز یک گیگاوات گذشته‌اند و 10 کشور برتر نزدیک به 87درصد ظرفیت کل جهانی را به خود اختصاص داده‌اند.

کشورهای پیشرو در زمینه نصب‌های جدید به ترتیب کشورهای چین، آمریکا، هند، آلمان و انگلستان بوده‌اند که کشور کانادا با فاصله کمی از آنها قرار دارد. اتحادیه اروپا 23درصد از بازار جهانی و 41درصد از ظرفیت کل جهانی را به خود اختصاص داده است.

پتانسیل انرژی بادی در ایران 

در ایران برای اینکه بتوان از منابع باد موجود جهت تولید برق استفاده کرد، وجود اطلاعات قابل اعتماد در خصوص پتانسیل باد منطقه موردنظر جهت احداث نیروگاه بادی ضروری است. در ایران با توجه به وجود مناطق بادخیز، بستر مناسبی جهت گسترش بهره‌برداری از توربین‌های بادی فراهم است.

طبق اطلس بادی تهیه شده و براساس اطلاعات دریافتی از 60 ایستگاه و در مناطق مختلف کشور، میزان ظرفیت اسمی سایت‌ها حدود 60 هزار مگاوات است. برپایه پیش‌بینی‌های صورت گرفته، میزان انرژی قابل استحصال بادی کشور از لحاظ اقتصادی بالغ بر 18 هزار مگاوات تخمین زده می‌شود که مؤید پتانسیل قابل‌توجه کشور در زمینه احداث نیروگاه‌های بادی و همچنین اقتصادی بودن سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی بادی است. در انجام پروژه پتانسیل‌سنجی بادی در ایران شرکت لامایر آلمان نیز به‌عنوان مشاور همکاری داشته است و براساس مطالعات شرکت مذکور پتانسیل بادی قابل استحصال در کشور حدود 100 هزار مگاوات برآورد شده است و توسعه در این خصوص برای بخش‌خصوصی دارای چشم‌انداز مناسبی است.

چشم‌انداز انرژی بادی در ایران

سیاست کلان کشور ما در چشم‌انداز برنامه‌های آتی در افزایش نقش بخش‌های غیر‌دولتی استوار شده که از جمله فواید و مزایای آن کاستن از حجم و فعالیت‌های تصدی‌گری دولت است. با فعال شدن بخش‌خصوصی در عرصه احداث نیروگاه‌های بادی که جذابیت‌های فراوانی برای بخش‌خصوصی دارد، توان مالی، فنی و مدیریتی کشور افزایش می‌یابد و با شروع پروژه‌ها و فعالیت‌های جدید عملا بخش‌خصوصی به کمک بخش دولتی آمده و کل کشور از این مشارکت سود خواهد برد. همچنین باید توجه داشت که نیروگاه‌های بادی به سرمایه اولیه بالایی نیاز دارند بنابراین تامین سرمایه اولیه در این طرح‌ها از مشکلات اجرایی آنها به شمار می‌آید.

مدیرعامل سازمان انرژی اتمی ایران ظرفیت برق بادی کشور را 40 هزار مگاوات برآورد می‌کند و گزارش‌ها نشان می‌دهد تاکنون در خصوص نصب 135مگاوات اقدام شده که از این مقدار 95 مگاوات مربوط به بخش‌دولتی است و بخش‌خصوصی سرمایه‌گذاری چندانی در این زمینه انجام نداده است.

بازار نیروگاه‌های بادی در ایران رو به شکوفایی است و ورود به این بازار می‌تواند آینده خوبی را در درازمدت برای سرمایه‌گذاران تضمین کند. بنابراین اگر به ایران به‌صورت پایگاهی برای تولید تجهیزات و تامین نیروی انسانی متخصص نگریسته شود بازارهای کشورهای منطقه می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.

استفاده از انرژی‌های نو ضرورت برد برد

استفاده از سرمایه‌گذاری‌های غیر‌دولتی در اجرای طرح‌ها کمک شایانی به دولت خواهد کرد، چرا که توسعه انرژی‌های نو و به‌ویژه انرژی بادی که تجاری‌ترین نوع آنهاست به صراحت در اسناد و قوانین ملی بالادستی تدوین شده که البته دلایل مهمی باعث این جهت‌گیری کلان در کشور شده است، بنابراین بدون تردید یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های امنیتی تمام کشورها دسترسی به انرژی مورد نیاز است.

مسئله دیگر اینکه، اشتغالزایی و تحول اجتماعی در مناطق محروم از مباحث مورد توجه برای توسعه انرژی‌های‌نو در کشور است. از آنجا که غالبا نقاط بادخیز ایران در مناطقی واقعند که از نظر توسعه اجتماعی محروم به شمار می‌روند بنابراین توسعه نیروگاه‌های بادی مستقیما در شرایط اجتماعی این مناطق تحول ایجاد خواهد کرد. آمارها نشان می‌دهد تنها در سال 2010 میلادی 630 هزار شغل در حوزه باد به ازای 39 گیگاوات ظرفیت نصب ‌شده جدید بادی در کشورهای پیشرو و در حال توسعه ایجاد شده است.

نکته مهم دیگر اینکه، باتوجه به مشکلات بهره‌برداری و حفظ پایداری شبکه‌های گسترده، به وسیله تولید پراکنده برق از میزان اتکا به شبکه‌های طولانی کاسته می شود و این یکی از مزیت های صنعت برق بادی است. این کار نه تنها به لحاظ اقتصادی هزینه‌‌بر نیست بلکه به واسطه تقلیل تلفات شبکه انتقال و توزیع و همچنین کاهش نیاز به ظرفیت ذخیره شده تولید و افزایش پایداری در شبکه، هزینه تمام‌شده برق به‌صورت قابل‌ملاحظه‌ای کاهش خواهد یافت. بهترین نوع تولید پراکنده، نیروگاه‌های بادی، آبی کوچک، زیست توده، زمین گرمایی و خورشیدی است که نه تنها به لحاظ مکان تولید برق بلکه به لحاظ منابع اولیه هم پراکنده‌اند و نیازمند استفاده از شبکه گاز یا شبکه‌های انتقال نفت نیستند. این فعالیت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین تدابیر پدافند غیر‌عامل محسوب می‌شود. تحقق هدف مذکور بدین معناست که کشور از امکاناتی برخوردار خواهد شد که در صورت بروز حوادث و سوانح مختلف می‌تواند ضروری‌ترین نیازهای برق بخش‌های مختلف را صرفا با اتکا به منابع و امکانات محلی تامین کند.

کارشناسان چه می‌گویند؟!

برای تایید گزارش فوق به سراغ رضا احمدپور، کارشناس حوزه انرژی‌های‌نو در کشور رفته‌ایم، این کارشناس درخصوص میزان بهره‌برداری از انرژی‌های نو در کشور معتقد است، به‌رغم پتانسیل‌های بسیاری که در ایران وجود دارد متاسفانه استحصال برق از این انرژی‌ها اصلا چشمگیر نیست و تاثیر آن را در پوسته اقتصادی کشور ملاحظه نمی‌کنیم و فعلا روش‌های آزمون و خطا الگوی کار است و مدیریت یا الگوهای مدیریتی کارآمدی در این خصوص وجود ندارد. احمدپور می‌افزاید: سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های نو در هر شکل و اندازه آن، کاملا صرفه‌اقتصادی دارد و به نفع کشور و سرمایه‌گذار است.

این کارشناس درخصوص مبلغ مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در این بخش می‌افزاید: مبلغ سرمایه بستگی به نوع منبع انرژی دارد، اما در مجموع حداقل برای یک کیلووات انرژی 60 سنت سرمایه مورد نیاز است. احمدپور در خصوص مکان‌های بالقوه برای سرمایه‌گذاری معتقد است مناطق مرکزی و کویری و مناطق کوهستانی بهترین مناطق برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌آیند.

همچنیـــن درخصوص مجوزهای مورد نیاز برای شروع سرمایه‌گذاری می‌گوید: برای شروع کار همان مجوز اولیه از وزارت صنعت، معدن و تجارت موردنیاز است و برای تاییدیه فنی، ارگان های ذیربط وارد کار می‌شوند. وی درخصوص وضعیت بازار امروز می‌گوید: بنده معتقد هستم بخش سرمایه‌گذار با توجه به مقدار تورم و نوسانات ارز، هیچ ریسکی انجام نمی‌دهد، نابسامانی و عدم ثبات سیاسی و اجتماعی منطقه مانع امنیت سرمایه‌گذاری می‌شود و زمانی که بهره بانکی به زیر دودرصد برسد نقش سرمایه‌گذاری پررنگ‌تر خواهد شد. در غیر ‌این صورت تمایل به این کار توسط بخش‌خصوصی وجود نخواهد داشت. 

این کارشناس درخصوص بحث هزینه‌ها و درآمد این کار می‌گوید: درآمد حاصله، از تولید و خلق اثر و به کاری‌گیری متخصص است و در جایی‌که تولید نباشد بالطبع همه کار هزینه خواهد بود و تا منابع ثروتی در کشور وجود داشته باشد قدر مسلم تفکر تولید بیشتر در تقلید تولید است.