سردخانه‌، رکن کشاورزی

همان‌طور که ایجاد و تاسیس مراکز نگهداری و سردخانه‌ای در کنار شهرهای بزرگ و نزدیک بودن به تاسیسات فرآوری نقش مهمی در کاهش ضررهای ناشی از فسادپذیری محصولات کشاورزی و دامی دارند، در دسترس بودن و نزدیکی به مراکز تولید این‌گونه تولیدات نیز حائز اهمیت است.

در حال حاضر حجم بسیار زیادی از محصولات کشاورزی ایران در باغات استان‌های مازندران، گیلان، آذربایجان غربی و شرقی تولید می‌شوند و تعداد زیادی از مراکز نگهداری و سردخانه‌ای نیز در این مناطق واقع شده‌اند.

هرچند اکثر قریب به اتفاق این‌گونه مراکز از نظر حجم فعالیت و میزان پذیرش محصولات کشاورزی با سردخانه‌هایی که از سوی دولت و سایر ارگان‌ها ایجاد می‌شوند قابل مقایسه نیستند اما همچنان نقش مهمی در حفظ و نگهداری محصولات باغی دارند و به تنظیم بازار مصرف کمک موثری می‌کنند.

شروع فعالیت

حمید فروتن یکی از افرادی است که در استان گیلان به کار سردخانه‌داری مشغول است.وی که از باغداران این منطقه هم است، همزمان با فعالیت در بخش کشاورزی و تولید مرکبات و با احساس نیاز به وجود مرکزی برای حفظ و نگهداری محصولات باغی خود در سال 1385 اقدام به ایجاد سردخانه‌ای در زمینی به وسعت 5 هزار متر مربع کرد.

این سردخانه دومنظوره دارای ظرفیت 3هزار تن انواع محصولات باغی و قابلیت نگهداری 30هزار عدد سبد 20کیلویی و دارای شش سالن بالای صفر درجه و یک سالن زیر صفر درجه و یک باسکول 50تنی دیجیتال است که با سرمایه اولیه 4میلیارد ریال احداث شد.

از پرتقال تا ماهی و سیب

در ابتدای تاسیس این مرکز بیشتر فعالیت‌های سردخانه، پذیرش و نگهداری محصولات درختی همچون پرتقال، نارنگی و نارنج بود که در همان منطقه تولید می‌شد. در فاز بعدی و شروع به کار سوله زیر صفر آن خدمات‌رسانی به ماهیگیران جهت نگهداری انواع ماهی و همچنین مرغداران منطقه نیز به فعالیت‌های این مرکز افزوده شد. همراهی شورایاران محلی و شهردار منطقه برای توسعه راه مواصلاتی این سردخانه یکی از بزرگ‌ترین اقداماتی بود که برای رشد و توسعه این مرکز اهمیت بسزایی داشت.

همچنین مساعدت سازمان آب و فاضلاب منطقه و اداره برق برای تکمیل تاسیسات مورد نیاز، شرکت را در رسیدن به برنامه‌ها و طرح‌های اولیه یاری کرد. همزمان با فعالیت این مرکز خدمات‌دهی به کشاورزان استان‌های همجوار نیز در دستور کار قرار گرفت و در مقاطعی حتی سیب‌کاران آذربایجانی نیز برای سپردن محصولات‌شان به این سردخانه با آقای فروتن قراردادهایی را منعقد کردند.

دانش نگهداری محصولات

حمید فروتن پیرامون این مسئله که چه عواملی به ماندگاری بهتر محصولات کشاورزی در مرحله انبارداری و سردخانه‌داری کمک می‌کند، معتقد است: برای اینکه محصولات باغی را بتوان در دوره زمانی طولانی‌تری نگهداری کرد بدون آنکه از کیفیت ظاهری و طعم آن کاسته نشود عوامل بسیار زیادی دخیل هستند.

اطلاع از این عوامل از زمان برداشت محصول تا زمان بسته‌بندی نهایی برای ارسال به مراکز فروش و مصرف می‌تواند در کاهش حجم ضایعات کمک شایانی کند. وی در ادامه توضیح می‌دهد: درباره محصولی مانند پرتقال اطلاع از زمان دقیق برداشت این محصول، همچنین آگاهی از چینش صحیح و اصولی آنها از درختان باعث می‌شود جلوی فسادپذیری 30 درصد محصول قبل از رسیدن به مکان‌های نگهداری گرفته شود.

فروتن همچنین درباره نگهداری محصولاتی مانند سیب نیز می‌گوید: سیب از میوه‌هایی است که نگهداری آن در سردخانه معمول است و در صورتی‌که هنگام برداشت و در مدت نگهداری دقت و مراقبت‌های لازم صورت گیرد، می‌توان در تمام فصول سال این میوه تازه را به بازار عرضه کرد.

هنگام برداشت باید دقت شود که میوه کاملا رسیده نباشد چون تجربه ثابت کرده است میوه‌هایی که در زمان چیده شدن به طور کامل نرسیده باشند را در مدت‌زمان طولانی‌تری می‌توان نگهداری کرد؛ هرچند عطر و بوی طبیعی‌ را که در میوه‌های کاملا رسیده می‌توانیم حس کنیم در این محصولات کمتر به چشم خواهد خورد. در حال حاضر معمولا سیب‌هایی با قطر 55 تا 75 میلیمتر را در سردخانه نگهداری می‌کنیم.

وی عوامل موثر در تازگی و ماندگاری بیشتر محصولات باغی را که در سردخانه نگهداری می‌شوند کم و محدود کردن تنفس و سایر فعالیت‌های حیاتی میوه، محدود کردن فعالیت باکتری‌ها، قارچ‌ها به منظور جلوگیری از فساد آنها، جلوگیری از تغییرات سریع کیفی میوه از قبیل: تغییر رنگ، رسیدگی بیش از حد و نرم شدن میوه و در آخر نگهداری در رطوبت نسبی بالا به منظور کاهش تبخیر و حفظ طراوت میوه‌ها عنوان می‌کند.

رعایت استانداردها

فروتن همچنین یکی از شیوه‌های بسیار موثر در حفظ تازگی و طراوت محصولات در سردخانه‌ها را رعایت بسته‌بندی در جعبه‌ها و کارتن‌های در نظر گرفته شده برای ارسال به بازار مصرف می‌داند و معتقد است این چیدمان باید به‌گونه‌ای باشد که هوای مطلوب و یک‌دست به‌صورت متناسب در تمام سطوح این محصولات قابل انتشار باشد.

وی مناسب‌‌ترین حالت استفاده از فضای اتاق‌های نگهداری سردخانه را معادل 200 تا 250کیلوگرم در هر متر مکعب ذکر و تاکید می‌کند که فاصله سطح بالایی جعبه‌ها نیز نباید از سقف 60سانتی‌متر و از دیوارها 15سانتی‌متر کمتر باشد.

اشتغال‌زایی بومی

فروتن در انتهای صحبت‌هایش درباره اشتغال‌زایی این واحد خدماتی می‌گوید: در حال حاضر و در فواصل زمانی‌ که برداشت محصولات صورت می‌گیرد، بیش از 30نفر در این مرکز در قسمت‌های مختلف مشغول به کار می‌شوند که از این تعداد حدود 10نفر به طور مستمر در طول سال برای فعال ماندن و نگهداری تاسیسات به کار مشغول هستند.