سالیکورنیا، نجات آب و خاک‌های شور

در سال‌های اخیر به دلیل وجود مشکلات عدیده‌ای که در پی کم‌‌آبی و بی‌آبی در کشور به وجود آمده کارشناسان حوزه آب و کشاورزی به فکر تولید و تکثیر انواع محصولات کشاورزی با نیاز آبی‌کم یا استفاده از انواع روش‌های نوین کشت‌های گلخانه‌ای برای تولید هرچه بیشتر با بهره‌گیری هرچه کمتر از آب افتاده‌اند. یکی از انواع گیاهان روغنی که مورد توجه بسیاری از کارشناسان حوزه کشاورزی قرار گرفته، سالیکورنیا Salicornia.L. است، سالیکورنیا یک جنس از گیاهان یک‌ساله خانواده کنوپودیاسه به‌صورت گیاه علفی با ساقه‌های آبدار و گوشتی ظاهر می‌شود و به‌طور طبیعی در سواحل دریا و حاشیه مانداب‌های شور رشد و تکامل می‌یابد.

سالیکورنیا که گونه‌ای از گیاهان هالوفیت (شوری‌پسند) است دانه‌هایی دارد که پروتئین و روغن موجود در آن معادل سویا است و به نوعی گیاه روغنی محسوب می‌شود. محققان آمریکایی روی این گیاه مطالعات فراوانی انجام داده‌اند اما تا به حال در ایران روی این گیاه مفید و مغفول‌مانده مطالعه‌ای صورت نگرفته است. در این ستون تلاش می‌کنیم شما را با این گیاه آشنا کرده تا زمینه‌های سرمایه‌گذاری در تولید آن را از نظر بگذرانیم.

تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که این گیاه توانایی بالایی درتولید دانه‌های سرشار از روغن دارد. عملکرد دانه این گیاه مناسب بوده و دانه آن حاوی 28 درصد روغن است که سالیکورنیا را به‌عنوان گزینه مناسبی برای تولید دانه‌های روغنی مطرح می‌سازد. برای بررسی رشد‌ونمو سالیکورنیا این تحقیق در پژوهشکده بیوتکنولوژی کرج در سال 87 انجام گرفت. در مقایسه میانگین تیمارهای شوری، بیشترین رشد و ماده خشک تولید شده در شوری 200 میلی مولار به‌دست آمد و کمترین مقدار وزن خشک در بیشترین تیمارشوری یعنی 600 میلی‌مولار به‌دست آمد.

با توجه به اهمیت سالیکورنیا به‌عنوان یک گیاه هالوفیت که قابلیت زراعت با آب دریا را دارد می‌توان امیدوار بود با پیشبرد تحقیقات در این زمینه بسیاری از اراضی شور سواحل جنوبی ایران که به‌صورت غیرقابل کشت رها شده‌اند، به کشت این گیاه اختصاص یابند و با توجه به اهمیت روغن به‌عنوان یک کالای استراتژیک، روغن حاصل از دانه‌های این گیاه می‌تواند به خودکفایی در این زمینه کمک کند. گیاه سالیکورنیا دارای خصوصیات برجسته اقتصادی و زراعی از جمله وجود مقدار زیادی روغن و پروتئین است و میزان قابل توجهی علوفه با کشت این گیاه تولید می‌شود. باتوجه به اینکه پراکنش این گیاه در مناطق شور و باتلاقی است لذا اراضی حاشیه دریاچه ارومیه مناسب‌ترین مکان برای پرورش و تولید این گیاه محسوب می‌شود.

به نقل از سایت «سیستم‌های نوین آبیاری بارانی و موضعی در کشاورزی»، ایوب ایرانی فام، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی می‌گوید: تحقیق در زمینه میزان حساسیت گیاه در زمان جوانه‌زنی نشان داده که اگر آب دریا برای آبیاری این گیاه به میزان بسیار کمی رقیق شود، گیاه رشد بسیار خوبی خواهد داشت. وی با بیان اینکه این گیاه توانایی پاکیزگی محیط از آلودگی نفتی را دارد یعنی به نوعی می‌تواند آلودگی نفتی موجود در خاک را تجزیه کند، گفت: گیاه سالیکورنیا به‌عنوان گیاهی شورزی و نمک خواه شناخته می‌شود، برگ‌های آبدار نمکین آن در گرمای بالا و خاک فقیر با مقداری بیشتر از آبیاری معمول آن هم آب شور، رشد‌و‌‌نمو می‌کند و گیاهی کارا برای بیابان‌زدایی است. ایرانی‌فام با بیان اینکه این گیاه توانایی بالایی در تولید دانه‌های سرشار از روغن دارد، افزود: عملکرد دانه این گیاه مناسب بوده و حاوی 28 درصد روغن است که آن را به‌عنوان گزینه مناسبی برای تولید دانه‌های روغنی مطرح می‌کند.

با بررسی‌های صورت گرفته روی این گیاه مشخص شد که کشت آن با آب دریا می‌تواند باعث رونق کشاورزی با آب دریا شود. کشت گیاه سالیکورنیا در سواحل دریایی و آبیاری آن با آب شور دریا امکان‌پذیر است. این گیاه در مناطقی که باتلاقی و شور هستند مانند دریاچه ارومیه، قم، باتلاق گاوخونی، سواحل خلیج‌فارس تا دریای عمان، خراسان جنوبی و بخشی از گرگان رشد می‌کند، در واقع پراکنش این گیاه در مناطق شور و باتلاقی است. امید است این گیاه با توجه به مزایا و نیازهای منطبقی که با شرایط ایران دارد، مورد توجه فعالان حوزه قرار گرفته و با انجام سرمایه‌گذاری‌های مناسب جایگزینی برای بسیاری از گیاهان با مصرف آبی بالا باشد.