ساز و کار نظارت بر تبلیغات رسانه‌ ای ایران

سازمان صدا و سیما رسانه‌ای صوتی و تصویری است که در سطح کشور اطلاع‌رسانی می‌کند؛ از یک سو با نیازهای اقشار مختلف جامعه به‌عنوان مخاطبان اصلی مواجه است و باید دیدگاه‌های آنان را در نظر بگیرد و از سوی دیگر راهبردهای کلی نظام را مدنظر داشته باشد. لذا بحث نظارت و ارزیابی برنامه‌ها اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. به همین دلیل به منظور نظارت بر برنامه‌های پخش شده از شبکه‌های رادیو و تلویزیونی و حصول اطمینان از رعایت اصول، ضوابط، معیارها و استانداردهای فنی، هنری، محتوایی، اخلاقی و اجتماعی در برنامه‌ها، «مرکز نظارت و ارزیابی» سازمان صدا و سیما تشکیل شد و به شکلی منسجم و سازمان یافته ضمن تشکیل واحدها و مدیریت‌های مختلف، وظیفه نظارت و ارزیابی برنامه‌های صدا و سیما را بر عهده گرفت. 

وظیفه نظارت و ارزیابی برنامه‌های سیما به «هیأت بررسی برنامه‌های سیما» مرکب از 10 نفر و در خصوص برنامه‌های صدا «هیأت بررسی برنامه‌های صدا» مرکب از هفت نفر سپرده شده است. چنین هیأتی برای بررسی برنامه‌های صدا و سیمای مراکز نیز وجود دارد. 

در هیأت بررسی برنامه‌های سیما این 10 نفر عبارتند از

۱) معاون سازمان در امور سیما (رییس) 

۲) رییس مرکز نظارت و ارزیابی (نایب رییس) 

۳) مدیر کل نظارت و ارزیابی سیما (عضو) 

۴) مدیر کل حراست سازمان یا نماینده تام‌الاختیار وی (عضو) 

۵) مدیر کل حقوقی سازمان یا نماینده وی (عضو) 

۶) مدیر کل ارزشیابی کیفی برنامه‌های سیما (عضو) 

۷) مدیر نظارت سیما (عضو) 

۸) رییس مرکز تولید و فنی سیما (عضو) 

۹) نماینده ریاست سازمان (عضو) 

۱۰) نماینده مدیران شبکه‌ها یا یکی از مدیران شبکه‌ها بنا به تشخیص معاون سازمان در امور سیما 

این هیأت هر 15 روز یک بار و در موارد ضروری هر هفته تشکیل جلسه می‌دهد. امور اجرایی آن بر عهده دبیرخانه هیأت است که زیر نظر ریاست مرکز انجام وظیفه می‌کند. روند کار هیأت بررسی نیز به این صورت است که پس از مشاهده برنامه‌ها اعم از خبر، فیلم و مجموعه، برنامه‌های مستند، تبلیغات تجاری و... چنانچه تخلف آشکاری تشخیص داده شود مراتب به واحدهای مربوط ابلاغ می‌شود. چنانچه تشخیص موارد تخلف نیاز به کارشناسی داشته باشد موارد مشکوک به مدیر ارزیابی برنامه‌های سیما ابلاغ می‌شود و مدیر ارزیابی این موارد را به کمیته‌های مربوط ارجاع می‌دهد. 

10 کمیته وجود دارد که به طور مستقیم یا مشترک به ارزیابی موارد ارجاعی می‌پردازند. برخی از این کمیته‌ها عبارتند از: 

*‌ کمیته معارف 

*‌ کمیته کودک و نوجوان 

*‌ کمیته فیلم و سریال 

*‌ کمیته سیاسی 

یکی از این کمیته‌ها به‌نام کمیته پیام‌های بازرگانی اختصاص به تبلیغات بازرگانی دارد. کمیته‌ها پس از بررسی برنامه‌ها در صورت تشخیص تخلف، مراتب را به هیأت اطلاع می‌دهند و هیأت نیز موارد تخلف را از طریق مقام مسئول به واحد‌های مربوط سازمان منعکس می‌کند. از جمله ضمانت‌های اجرایی که در اختیار هیأت بررسی برنامه‌های صدا و سیما قرار دارد موارد زیر است: 

*‌ تذکر شفاهی 

*‌ تذکر کتبی 

*‌ درخواست توبیخ 

*‌ درخواست محرومیت از فعالیت‌های برنامه‌سازی در رادیو و تلویزیون 

بدیهی است چنانچه با پخش برنامه‌ای، زیان مادی یا معنوی متوجه اشخاص حقیقی یا حقوقی شود سازمان صدا و سیما به‌عنوان شخص حقوقی مستقل، شخصا یا مشترکا از این بابت دارای مسئولیت مدنی خواهد بود و هرکس می‌تواند علیه سازمان به محاکم عمومی کشور شکایت کند.