نگاهی به صنعت ساخت و تولید رزین، چسب و رنگ / رنگ و چسب؛ سابقه داران بخش تولید ایران

صنعت رنگ سازی در ایران سابقه دیرین دارد؛ از ساخت رنگ و چسب توسط استادکاران پای کار با استفاده از مواد گیاهی و معدنی با روش های سنتی برای رنگ آمیزی کاخ ها و ابنیه حکومتی تا تاسیس نخستین کارخانه در سال 1318 و تاسیس شرکت سرو با هدف تولید و عرضه رنگ روغنی کارخانه ای. از آن زمان تا مدت طولانی رنگ روغن کارخانه ای با استفاده از روغن های گیاهی و پودرهای معدنی تولید می شد تا اینکه سرانجام در سال 1341 نخستین محصول رنگ روغنی با استفاده از رزین الکید توسط شرکت پلاسکار به بازار عرضه شد.

رزین آلکید جزء اصلی تشکیل دهنده رنگ های روغنی است که دو نوع خشک شونده و خشک نشونده دارد و در ترکیب آن از دی کربوکسیلیک اسیدیا انیدرید استفاده می شود. در واقع به زبان ساده می توان گفت آلکیدها از واکنش اسیدهای چرب با روغن های گیاهی ساخته می شوند.

پس از آن و در سال 1344 صنعت رنگ سازی و تولید رنگ های روغنی در ایران شکل تازه ای گرفت و واحدهای تولیدی بسیاری فعالیت خود را آغاز کردند. شرکت های تاباشیمی، دیروپ ایران، رنگین، سوپررنگ و پارس پامچال از جمله شرکت هایی هستند که در این سال پا به عرصه صنعت رنگ کشور گذاشته و محصولات جدیدی مانند لاک های روی چوب، رنگ های هوا خشک و کوره ای صنعتی و رنگ های تعمیری خودرو را به بازار عرضه کردند.

از اواخر دهه 50 تعداد واحدهای تولیدکننده رنگ افزایش یافت و امروز صنعت رنگ کشور با بیـش از 350 واحد صنعتی مجاز با مجموع ظرفیت 900هزارتن در سال تولید انواع رنگ های ساختمانی و صنعتی و همچنین صدها واحد غیر مجاز مشغول به فعالیت هستند.

سیدحسن تهرانی، عضو هیات مدیره تعاونی تولیدکنندگان رنگ و محصولات وابسته ایران در گفت وگو با خبرگزاری صدا و سیما اعلام کرد: در حال حاضر ایران 46 درصد رنگ کشور ترکمنستان، 69 درصد رنگ تاجیکستان، 94 درصد چسب افغانستان، 32 درصد چسب ترکمنستان و 23 درصد چسب مورد نیاز عراق را تامین می کند.

وی دلایل پایین بودن صادرات این محصولات به رغم برخورداری از مزیت ها و پتانسیل های بالای این صنعت در کشور را ساختارهای سیاسی کشور، روند کند تصمیم سازی و تصمیم گیری، سیستم کاذب اداری، نبود زیرساخت های مناسب، مشکل در صادرات حلال ها و... عنوان می کند.

امروز صنعت رزین کشور با دارا بودن 120 واحد صنعتی و مجموع تولید 750 هراز تن در سال قادر است انواع رزین های پلی وینیل استات و كوپلیمرهای آن، انواع رزین های آلكید و اصلاح شده آن، آمینو رزین ها، انواع پلی استر غیراشباع، رزین های اكریلیك و رزین فنولیك را تولید کند. افراد برای فعالیت در این حوزه باید شیمیست باشند و این حوزه تخصصی و با گردش بالا نیاز به افراد آشنا به حوزه شیمی دارد.

مواد اولیه

برای تولید انواع محصولات رنگی و برخی چسب ها مواد اولیه خاصی مورد نیاز است که برخی شرکت ها در داخل آن را تولید می کنند. در این رابطه چند روز پیش در محل برگزاری نمایشگاه های بین المللی تهران نمایشگاه رنگ، رزین و پوشش های صنعتی برگزار شد که مشاهدات خبرنگار «فرصت امروز» از حضور تعداد بالای شرکت های خارجی در تامین مواد اولیه مورد نیاز این صنعت حکایت دارد.

در این دوره از نمایشگاه 270 شرکت داخلی و 150 شرکت خارجی از سوییس، آلمان، اتریش، ایتالیا، اندونزی، تایوان، اوکراین، امارات، ترکیه، چین، اسپانیا، هند، فرانسه، هلند، سوئد، مالزی، انگلیس، کره جنوبی، آمریکا، هند، روسیه، هلند، لبنان، تایلند، استرالیا، اسلوانی حضور دارند. به نظر می رسد شرکت هایی از کشورهای آلمان، ترکیه، کره جنوبی و چین سهم عمده ای از این بازار در داخل کشور را در اختیار دارند و بسیاری از شرکت های ایرانی نقش واسطه ای در تامین نیازهای داخل را دارند و تعداد معدودی برخی از آن را تولید می کنند.

بسیاری از فعالان معتقدند هزینه بالای انتقال دانش فنی، تجهیز خطوط تولید و زمان بر بودن برگشت سرمایه، عواملی است که انگیزه تولید کنندگان را کاهش داده و از این رو تمایل به ایفای نقش واسطه ای و دلالی در تامین نیاز بازار طرفداران بیشتری دارد.

با این حال برای تولید انواع رنگ رزین ماده اولیه ای است که باید در چرخه تولید وجود داشته باشد. تیتانیوم، پرکننده ها و حلال ها اجزای اصلی مواد اولیه هستند. پرکننده ها موادی هستند که به رنگ اضافه می شوند و درخصلت رنگ هیچ تاثیری ندارند، در واقع فقط توجیه اقتصادی دارد یعنی فقط برای کاهش قیمت رنگ استفاده می شود.

از موادی که توضیح دادیم پرکننده کربنات کلسیم از کارخانه پودر سنگسر سمنان و حلال های زایلن و تولوئن و متانول از پتروشیمی اصفهان، تبریز، شیراز و بقیه مواد از کشورهای چین، اسلوونی، ژاپن، ترکیه، آلمان و بلژیک وارد می شود.

دستگاه های مورد نیاز و آزمایش های اصالت رنگ

پاشنه آشیل دستگاه پاتیل رنگ است که مواد اولیه را مثلا 30درصد رزین، 40درصد تیتانیوم، 20 درصد حلال و حدود 10درصد پر کننده را در خود نگه می دارد و آنها را تحویل دستگاهی به نام میکسر می دهد تا با هم مخلوط شوند. عمل اختلاط به طور مداوم به مدت دو ساعت انجام می گیرد سپس به وسیله دستگاه پمپ تخلیه، رنگ در داخل بشکه های 220 لیتری برای راه و ترابری و در ظرف های 25 لیتری برای شهرداری بسته بندی و توسط لیفتراک به انبار منتقل و آماده بارگیری می شود.

برای آزمایش های تعیین اصالت رنگ تنها سازمانی که براساس قانون می تواند استاندارد فرآورده ها را تعیین، تدوین و اجرای آنها را با کسب موفقیت شورای عالی استاندارد اجباری اعلام کند، موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران است.

لازم به ذکر است این سازمان در سال 1365 در قالب مرکز آموزش وزارت صنایع فعالیت خود را آغار کرد و در سال 1373 با مشاركت بیش از 200 واحد صنعتی و 140 نفر از اساتید و متخصصان به صورت یك موسسه آموزشی و پژوهشی مستقل ادامه یافت.

وظایف و اهدافی که این موسسه در تعیین مرغوبیت کالاها انجام می دهد عبارت است از: تعیین، تدوین و نشر استانداردهای ملی، انجام تحقیقات به منظور تدوین استاندارد بالا بردن کیفیت کالاهای داخلی، کمک به بهبود روش های تولید و افزایش کارایی صنایع در جهت خودکفایی کشور، ترویج استانداردهای ملی، نظارت بر اجرای استانداردهای اجباری، کنترل کیفی کالاهای صادراتی مشمول استانداردهای اجباری و جلوگیری از صدور کالاهای نامرغوب به منظور فراهم کردن امکانات رقابت با کالاهای مشابه خارجی و حفظ بازارهای بین المللی کنترل کیفی کالاهای وارداتی مشمول استاندارد اجباری به منظور حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان داخلی و جلوگیری از ورود کالاهای نامرغوب خارجی راهنمایی علمی و فنی تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و مصرف کنندگان، مطالعه و تحقیق درباره روش های تولید، نگهداری، بسته بندی و ترابری کالاهای مختلف، ترویج سیستم متریک و کالیبراسیون وسایل سنجش، آزمایش و تطبیق نمونه کالاها با استانداردهای مربوط و اعلام مشخصات و اظهارنظر مقایسه‏ای و صدور گواهینامه‏های لازم.

***

ماشین آلات و تجهیزات

برای راه اندازی یک واحد تولیدی رزین، رنگ و چسب به دستگاه های بسیاری برای تولید نیاز دارید. آنچه پیشتر به عنوان مسائل مورد نیاز برای اخذ مجوز گفته می شود مسائلی است که در راه اندازی بخش عمده ای از بخش های تولیدی یکسان است.

بنابراین برای تولید این محصولات در ابتدا به میکسچر، آسیاب، کمپرسور باد، باسکول بالای 2 تن، پرکن روغنی، پرکن پلاستیک شیرینگ، پاتیل های استیل و آهن، خط پرکن اسپری، میزها و سایر تجهیزات کارگاهی، مخزن گاز، شارژ گاز، شیر تخلیه گاز، پمپ انتقال گاز، پرکن گاز، پرچ زن گاز، پرچ زن تماس و. . . نیاز دارید.

تأمین تجهیزات به گفته یکی از تولیدکنندگان این حوزه حداقل 3 تا 5 میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد. البته چند سالی است که در این حوزه وام های کم بهره توسط برخی بانک های دولتی ارائه می شود که تا حدودی به کمک افراد علاقه مند به سرمایه گذاری در این حوزه می آیند.

ماشین آلاتی که توضیح دادیم بیشتر متمرکز بر نیاز یک واحد تولیدی برای تولید رنگ ساختمانی، صنعتی و اسپری هستند. بنابراین برای تولید محصولات دیگری در همین حوزه ممکن است ماشین آلات متفاوتی نیاز داشته باشید.

***

امکانات کارخانه ای و ریسک

برای راه اندازی یک واحد تولیدی محصولات رنگ و چسب، زمین کارخانه باید مساحت حداقل 2000متری داشته باشد و اطراف آن دیوارکشی شده باشد. سالن تولید و انبار باید حداقل 500 متر مربع باشد و دور تا دور محیط محصور و محوطه سازی شود. قسمت های اداری، آزمایشگاه، کارگری، سرایداری باید از سالن اصلی متفاوت باشد و در محیط جداگانه ای وجود داشته باشند.

فعالان می گویند بازار دارای رکود، نرخ ریسک بالا و… است. به طور کلی شرایط مناسبی برای سرمایه گذاری بلند مدت نیست، با ورود به این بازارها در اثر کوچک ترین اتفاقی احتمال از دست دادن سهم بازار وجود دارد.

بنابراین تولیدکنندگان برای بهره برداری بلند مدت از بازار خارجی باید بازارهای با ثبات بالا و میزان ریسک پایین را انتخاب کنند. در واقع لازم است پیش از ورود به این بازار و تولید محصولات، مصرف سالانه کشورهای دارای بازار با ثبات بالا را در نظر بگیرید و پس از تعیین هدف به آن وارد شده و در آن سرمایه گذاری کنید.

ارتباط با نویسنده: saber.afsharzade@gmail.com