رقابتی نشویم غرق می‌شویم

محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن وتجارت، هفته گذشته تأکید کرد که همه صنایع باید رقابتی عمل کنند. درخواستی که در هدف‌گذاری‌های سند راهبردی صنعت نیز بر آن تأکید شده و به‌عنوان نخستین هدف این برنامه مورد اشاره قرار گرفته است. رتبه رقابت‌پذیری جهانی براساس 12 مولفه نهادهـا، زیــرســاخـت‌هـا، ثبـات اقتصـاد کلان، بهداشـت و آمـوزش اولیـه، آمـوزش عالـی و تحصیلات تکمیلـی، اثربخشـی بـازارکالا، بهره‌وری بـــازار کــالا، پـیچیدگـی بـازار پولـی، آمادگـی در حـوزه فنـاوری، حجـم بـازار، پیچیدگـی فعالیـت اقـتـصــادی و نـــوآوری، مشخص می‌شود. متأسفانه رتبه ایران در این شاخص همانند سایر شاخص‌های اقتصادی مناسب نبوده و در سال 2014 رتبه 83 در شاخص رقابت‌پذیری به ایران تعلق گرفته است.

نکته دیگر این است که طبق آنچه در سند راهبردی صنعت کشور آمده است، تمام زیرشاخص‌ها نسبت به سال قبل وضعیت نامطلوب‌تری را از خود نشان می‌دهند. حالا در شرایطی که درهای بازارهای جهانی به دلیل برداشته شدن تحریم‌ها، به‌زودی به روی ایران گشوده خواهد شد، پرسش اینجاست که چه عواملی صنایع ایران را از رقابتی شدن که همواره به‌عنوان یکی از چالش‌های تــولـیـدکنندگان مطرح می‌شود، باز می‌دارد؟

موانع بر سر راه چیست؟

علیرضا پورفرج، اقتصاددان، در پاسخ به این پرسش به «فرصت امروز» می‌گوید: «تحریم‌ها موجب شد که در طول سال‌های گذشته صنایع ایران از نوین‌سازی تکنولوژی عقب بمانند و با مشکل مواجه شوند. زمانی‌که تکنولوژی به‌روز نباشد، هزینه‌های تولید بالاتر رفته و قیمت تمام شده را بالاتر می‌برد. این موارد موجب می‌شود به‌رغم نیروی کار ارزان در کشور، هزینه‌های تولید همچنان بالا بماند. موضوع دیگر بهره‌وری پایین در صنایع ایران است که خود دلیلی برای کاهش سطح رقابت‌پذیری محسوب می‌شود.‌»‌

او می‌افزاید: «با توجه به شرایط فعلی صنایع ایران، باید بگویم که امکان رقابتی عمل کردن در سطح جهانی وجود ندارد. البته اکنون کالاهایی از ایران به خارج صادر می‌شود اما باید توجه داشت که بازارهای هدف، اصولا کشورهایی هستند که سطح اقتصادی‌شان از ایران پایین‌تر است.‌»‌

مـحمدرضا نجفی‌منش، رییس کمیسیون بهبود فضای کسب‌وکار اتاق بازرگانی تهران نیز در این زمینه در گفت‌وگو با «فرصت امروز» بیان می‌کند: «سود بالای تسهیلات بانکی، نبود ثبات در نرخ برابری ارز و تولید نکردن در مقیاس اقتصادی از جمله عواملی هستند که صنایع را از رقابتی عمل کردن در بازارهای جهانی عقب می‌رانند. موضوع مهم دیگر که نقشی اساسی را در رقابتی نبودن کالاهای ایرانی ایفا می‌کند، نامساعد بودن فضای کسب‌وکار و رتبه نامساعد ایران در جهان است.‌»‌

تکنولوژی، قیمت و کیفیت راهکارهای رقابتی شدن

تولیدکنندگان داخلی، به‌ویژه فعالان بخش‌خصوصی، بارها اعلام کرده‌اند که توان رقابت در بازارهای بین‌المللی را به دلیل هزینه تمام شده بالای محصولات خود و نابرابر بودن شرایط با شرایط رقبای خود ندارند. اکنون که دولتی‌ها نیز بر رقابتی شدن تأکید کرده و آن را در صدر برنامه‌های خود قرار دادند، باید پرسید چگونه می‌توان شرایط را برای رقابتی شدن صنایع ایران فراهم کرد؟

پورفرج، درباره راهکارهای رقـابـتـی شـدن صنایع، معتقد است: «مزیت‌های تکنولوژیک، قیمت، کیفیت و هزینه از عواملی هستند که رقابت‌پذیری را تعریف می‌کنند. اگر اراده بر رقابت‌پذیر شدن کالاهای ایرانی است باید برای این چهار مورد که صنایع ایران در همه آنها با مشکل مواجه هستند برنامه‌ریزی شده و به‌طور جدی از سوی دولت پیگیری شود.‌»‌

نجفی منش نیز در پاسخ به این پرسش اظهار می‌کند: «اگر قرار است صنایع ایران رقابتی شوند ابتدا باید شرایط کسب‌وکار در ایران با شرایط بین‌الملل برابر باشد. طبیعتا کالای ایرانی که با سود تسهیلات 25 درصد تولید می‌شود نمی‌تواند با یک کالای خارجی که در بیشترین حالت با نرخ تسهیلات 5درصد تولید می‌شود رقابت کند. موضوع دیگر این است که باید نرخ برابری ارز مشخص شود تا تولیدکننده تکلیف خود را بداند و بتواند برنامه‌ریزی کند.‌»‌

او ادامه می‌دهد: «تولید در مقیاس اقتصادی موضوع دیگری است که حتما باید به آن توجه داشت. مثلا در صنعت قطعه‌سازی برای اینکه بتوانیم به این هدف برسیم پیشنهاد پیوستن قطعه‌سازان کوچک به یکدیگر را مطرح کردیم که متأسفانه هنوز محقق نشده است. نکته آخر اینکه وصل شدن به بازارهای جهانی و استفاده از ابزارهای شرکای خارجی می‌تواند زمینه رقابت‌پذیری صنایع را فراهم کند.‌»‌

همه موارد گفته شده را می‌توان در مولفه‌های فضای کسب‌وکار یافت، فضایی که در طول سال‌های گذشته هر روز بدتر شده و قوانین بهبود این فضا نیز با اجرایی نشدن، به وخیم کردن حال آن دامن زده است. اکنون که صحبت از رقابتی شدن صنعت ایران است باید حتما این نکته را در نظر گرفت که در صورت برنامه‌ریزی نکردن برای این مهم، کالاهای ایرانی در بازارهای جهانی غرق می‌شوند.