دلایل کاهش سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه

سهم سپرده‌های قرض‌الحسنه پس‌انداز از نقدینگی به کمتر از ۵درصد و کمترین میزان خود طی ۳۰سال اخیر پس از تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا رسیده است و به نظر می‌رسد دلیل اصلی محدودیت منابع بانک‌ها در اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه، کاهش میل مردم به سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه باشد. به گزارش اخبار بانک دلیل این کاهش به‌خصوص طی سال‌های اخیر را می‌توان در سه عامل اصلی جست‌وجو کرد: نخستین عامل ام‌الفساد تورم است. کسی که با نیت خیر سپرده قرض‌الحسنه افتتاح می‌کند، انتظار سود ندارد ولی وقتی ارزش واقعی سپرده‌اش طی مدتی کوتاه به نصف کاهش پیدا می‌کند، تحمل ضرر نیز برایش دشوار خواهد بود و این موضوع مطلوبیت سپرده‌گذاری قرض‌الحسنه را کاهش می‌دهد.

دلیل دوم سود سایر سپرده‌هاست. بررسی‌ها نشان می‌دهد هرچه سود حقیقی و حتی اسمی سپرده‌های مدت‌دار (کوتاه‌مدت و بلندمدت) افزایش یابد، گرایش به سپرده‌گذاری مدت‌دار افزایش یافته و رشد سپرده‌های قرض‌الحسنه کاهش می‌یابد. درحالی‌که براساس آمار منتشر شده در سال ۱۳۹۲ سپرده‌های قرض‌الحسنه جاری ۸.۲درصد و قرض‌الحسنه پس‌انداز ۵.۹درصد رشد کرد و سپرده‌های کوتاه‌مدت ۵۰.۱درصد و بلندمدت ۳۴.۶ درصد افزایش را تجربه کرده است. در حال حاضر بیشتر حساب‌های متمرکز (الکترونیکی) سپرده‌های کوتاه‌مدت هستند و این سپرده‌ها توسط برخی بانک‌ها به‌عنوان سپرده پشتیبان حساب جاری مورد استفاده قرار می‌گیرند که به نظر می‌رسد این موضوع دلیل اصلی کاهش رشد مانده سپرده‌های قرض‌الحسنه جاری است.

عامل سوم کاهش قرعه‌کشی جوایز و تبلیغات سپرده‌های قرض‌الحسنه از سوی بانک‌ها طی سال‌های اخیر است. برای جوایز قرض‌الحسنه سقف تعیین شده است و بخشی از جوایز باید به صنایع دستی اختصاص یابد. صدالبته کاهش درآمد حقیقی و وضعیت جیب مردم را نیز باید به این عوامل اضافه کنیم. اما در تخصیص منابع قرض‌الحسنه عملکرد بانک‌ها تا حدودی قابل دفاع است. اگرچه سپرده‌گذاری مردم در قرض‌الحسنه کاهش یافته ولی سهم تسهیلات قرض‌الحسنه به کل تسهیلات بانکی طی چند سال اخیر کاهش نیافته است.

بانک مرکزی طی بخشنامه‌های گوناگون بانک‌ها را به ارتقای فرهنگ بانکداری اسلامی و گسترش فرهنگ قرض‌الحسنه تشویق کرده است. در سال ۱۳۹۳ موسسات اعتباری غیربانکی نیز مجاز به انجام عملیات قرض‌الحسنه شدند. راه‌اندازی سامانه قرض‌الحسنه ازدواج و پیوستن اغلب بانک‌ها و موسسات اعتباری به آن از جمله اقدامات دیگر بانک مرکزی در گسترش سنت زیبای قرض‌الحسنه است.