دست بالا با واردات است

صدها سال است که دانه‌های سویا به‌عنوان غذای اصلی در بعضی فرهنگ‌ها محسوب می‌شود. این دانه‌های روغنی از طریق آسیایی‌ها به آمریکای شمالی معرفی شدند. اکنون آمریکا بزرگ‌ترین تولیدکننده سویا و محصولات مرتبط با آن است. این گیاه با موارد استفاده فراوان، سرشار از پروتیین، چربی غیراشباع، فیبر و مواد معدنی است. این گیاه پرکاربرد و مغذی که خواص زیادی دارد مورد استفاده انسان‌ها و همچنین خوراک برای دام و طیور قرار می‌گیرد. از سویا محصولات و مشتقات زیادی به دست می‌آید که توسط انسان و دام مصرف می‌شود. از سویا به‌عنوان یکی از نهاده‌های مهم دامی نام برده می‌شود، به‌طوری که بدون این محصول که حالا جنبه استراتژیکی برای صنایع دام و طیور پیدا کرده، تولید مواد گوشتی و پروتیینی با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شود.

با توجه به تولید جهانی این گیاه پرمصرف که به بیش از 500میلیون تن در سال می‌رسد و واردات 2/5 میلیون تنی ایران در این زمینه نیاز بیشتر و بهتر در تولید و فرآوری خوراک دام واحدهای تولیدی احساس می‌شود. اما شرایط رکود و تحریم‌های بلندمدت جای پیشرفت در این عرصه را گرفته است. تولید سویا و کنجاله در ایران از دهه 1350 تا دهه 1370 در سطح بسیار پایینی قرار داشت، ولی بعد با شناخت بیشتر و بهتر در مورد این محصول کشاورزی جایگاه آن در تولید محصولاتی که پایه اصلی آنها مواد پروتیینی است، مورد توجه و استفاده قرار گرفت. برای آشنایی بیشتر در زمینه سرمایه‌گذاری در این حوزه با غلامرضا کریمی، مدیرعامل شرکت دستچین عالی به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم. ‌

وابستگی به واردات

کریمی در خصوص نهاده‌های دامی توضیحاتی می‌دهد که نشان‌دهنده وابستگی کشور به واردات این قبیل محصولات است. نهاده‌های دامی ما غالبا ذرت، جو و سویا است که سویا و ذرت بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. 70درصد این مواد از طریق واردات تأمین می‌شود. عمل فرآوری و بهینه کردن این اقلام جهت استفاده دام و طیور در کشور صورت می‌گیرد. این نهاده‌ها به سه صورت پرواری شیری، پرواری گوسفندی و مخصوص دام و طیور و حتی آبزیان تولید و عرضه می‌شود. فرآوری و استحصال خوراک دام به دو روش سنتی که با دست انجام می‌گیرد و زمان‌بر است و روش مکانیزه که احتیاج به ماشین‌آلات و لوازم خاص دارد.

کنجاله‌ حاصل از روغن‌کشی مکانیکی به‌وسیله‌ فشار مکانیکی روی دانه‌ سویا و خروج روغن از آن تولید می‌شود. در این روند روغن کمتری از دانه استخراج شده و به دلیل شكل فیزیكی و همچنین گرد و غبار كمتر، ماده غذایی خوش‌خوراکی جهت تغذیه‌ گاو محسوب می‌شود. به دلیل اینکه این محصول حاوی روغن بیشتری در مقایسه با کنجاله‌ حاصل از روغن‌کشی به صورت سنتی است، انرژی حاصله و مواد معدنی و مورد نیاز جاندار در آن بیشتر است. این نوع كنجاله معمولا به صورت محدود در بازار عرضه می‌شود، البته محدود بودن آن به خاطر حجم تولید پایین در کشور است.

این مواد به دست آمده در اندازه‌های مختلف با مقدار پروتیین متفاوت تولید و عرضه می‌شوند. موارد تولید و مصرف بسیار متنوع است و حدود 15 تا 20مدل خوراک دام، طیور و آبزی تهیه می‌شود. این ارقام با توجه به فصول گرم و سرد سال، نوع دام و مدت پرواربندی فرق می‌کند. هر محصول تولید برای زمان مناسب و اندازه دام یا طیور است که این را متخصص تغذیه در واحدهای تولید مشخص می‌کند.

هزینه‌های سرمایه‌گذاری

شرکت دستچین عالی اصفهان در سال 1387 و با سرمایه اولیه حدود 60میلیون تومان در زمینی به مساحت 4 هزار مترمربع کار خود را در زمینه انواع خوراک دام و طیور، مکمل‌های غذایی آغاز کرد. کریمی در مورد شرایط فعلی تولید می‌گوید: رکود اقتصادی همه را آزرده خاطر کرده و شرایط اصلا مناسب تولید نیست. شرکت ما 25نفر پرسنل داشت، ولی الان دو سال است که با 10نفر به کار ادامه می‌دهیم. ظرفیت تولید در کشور پایین است، ولی مسائل و مشکلات موجود همان حجم محدود را هم کمتر کرده است.

کریمی هزینه سرمایه‌گذاری و تولید را بالا ارزیابی می‌کند و می‌گوید: برای شروع تولید به روش مکانیزه مهم‌ترین مسئله فضای کافی به اضافه انبار است. حدود 1000 تا 1500متر مربع فضا برای این کار لازم است.همچنین شما به ماشین‌آلات و خط تولید مناسب نیاز دارید که آن هم وارداتی است. واردات ادوات صنعتی بیشتر از آلمان، سوییس و ترکیه صورت می‌گیرد و 80درصد هزینه‌های آغازین را شامل می‌شود.

برای شروع کار چیزی نزدیک به 4 تا 5میلیارد تومان مورد نیاز است. کریمی در مورد وسایل صنعتی هم می‌گوید: برای تولید مکانیزه شما باید یک خط تولید منسجم و کارآمد داشته باشید. پنج یا شش دستگاه برای این کار کافی است. این مجموعه یک زنجیره تولید را به وجود می‌آورد که توان به‌کارگیری آنها به نوع محصول بستگی دارد، مثلا سویا و کلزا برای تولید صنعتی کار بیشتری می‌برند و زمان‌بر هستند.

این تولید‌کننده مشکلات موجود را بیشتر کمبود نقدینگی، نبود تسهیلات بانکی و عدم حمایت از سوی ارگان‌های دولتی می‌داند. وی می‌افزاید: برای پرداخت دستمزد همین 10نفر هم به مشکل می‌خوریم.مالیات را بدون ضابطه مشخصی بالا برده‌اند و انتظار تولید بیشتر را دارند. با این شرایط کار کردن دشوار است و به سختی کارخانه را نگه داشته‌ایم. ‌

ریسک بالا

مسیر پرپیچ و خم تولید و عرضه موجب شده ریسک کار بالا برود و کمتر کسی مایل به فعالیت در این حوزه باشد. این صنعت می‌تواند بسیار پولساز و اشتغال‌زا باشد، ولی تولیدکننده‌ها امکان توسعه کارشان را به سختی پیدا می‌کنند. برگزاری کلاس‌های آموزشی، حضور کارشناسان کشاورزی و ارتباط آنان با فعالان بازار می‌تواند به گسترش و افزایش تولید منجر شود. حدود 500واحد تولیدی در کشور فعال هستند که بیشتر به صورت سنتی کار می‌کنند.

آنها دوست دارند که شیوه کارشان حداقل نیمه‌مکانیزه شود تا از پس مخارج بربیایند، ولی متأسفانه مختصر حمایتی از ما نمی‌شود. کشور ترکیه که بغل گوشمان است 15سال است که شروع کرده و توانسته علاوه بر اختصاص سهم قابل توجه در بازارهای جهانی، تحت لیسانس کشورهای اروپایی به تجهیز و انتقال تکنولوژی بپردازد. کریمی درباره وجود کالای قاچاق در این صنف می‌گوید: جنس قاچاق به آن صورت نداریم، ولی تا دلتان بخواهد محصول نامرغوب و بی‌کیفیت داریم که کنترل و توجه بیشتر مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صنایع و اداره استاندارد را می‌طلبد. اگر شرایط کار فراهم شود به جای واردات صرف، خودمان تولید، فرآوری و صادر می‌کنیم.