گزارش «فرصت امروز» از ظرفیت های سرمایه گذاری در بازار زعفران ایران / دانش بنیان ها در بازار زعفران سرمایه گذاری کنند

بالای 90درصد از تولید جهانی زعفران در اختیار ایران است و از این دیدگاه بزرگ ترین تولیدكننده و صادركننده این محصول در جهان محسوب می شود. در ایران بیش از 80هزار هکتار سطح زیر کشت زعفران وجود دارد.

براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، میزان تولید زعفران در سال 1392، 311 تن بود و در سال 1393 با کاهش 9درصدی به 280تن رسید. بررسی آماری در سال گذشته نشان از افزایش مجدد عملکرد زعفران در کشور به بیش از 350تن دارد.

بیش از 70درصد زعفران برداشتی صادر می شود. استان خراسان شمالی، رضوی و جنوبی به ترتیب با 14727، 69407 و 635هکتار سطح زیر کشت از مهم ترین مناطق کشت وکار طلای سرخ به حساب می آیند.

سابقه پرورش زعفران در این منطقه به بیش از هفت قرن پیش بازمی گردد. در سایر استان های کشور هم کشت وکار زعفران انجام می شود و پس از منطقه خراسان، استان های کرمان (681هکتار)، اصفهان (617 هکتار) و فارس (529هکتار) بالاترین سطح های زیر کشت این محصول را در اختیار دارند (آمار سال 1393).

در ایران 96واحد ثبت شده صنایع تولید و بسته بندی زعفران با ظرفیت اسمی 237/5تن مشغول فعالیت  هستند. تخمین زده می شود بیش از 100هزار خانوار در مناطق مختلف ایران با کشت و کار زعفران روزگار می گذرانند و از این راه کسب معاش می کنند.

دکترای مهندسی کشاورزی

***

مهندس مهدی سیفی، مدیرعامل شرکت تعاونی دانش بنیان زعفران خوش عطر پرشیا:

دلالان دانه درشت رنگ زعفران را زرد کرده اند

وضعیت صنایع بسته بندی و فرآوری زعفران ایران مطلوب نیست. این جمله را مهندس مهدی سیفی، مدیرعامل شرکت تعاونی دانش بنیان زعفران خوش عطر پرشیا، مستقر در خراسان جنوبی عنوان کرده و می گوید: اگر قرار باشد نمره ای از صفر تا 100 برای صنعت زعفران ایران منظور کنیم در مقایسه با سایر کشورها و کارهایی که دیگران برای بهبود و توسعه این صنعت انجام داده اند، نمره ما حداکثر 25 از 100 خواهد بود.

او دلایلی را برای این مشکل تشریح کرده و می گوید: در حال حاضر دلالان دانه درشت بر خریدوفروش زعفران حکمرانی می کنند و با مکانیسم هایی اجازه ورود تازه واردان خلاق و مسلح به دانش روز را نمی دهند. با وجود اینکه ایران بزرگ ترین تولیدکننده زعفران دنیاست اما نبض بازار در اختیار اسپانیا قرار دارد و حتما شنیده اید که محصولات با کیفیت ایرانی پس از انتقال فله ای به این کشور و حتی همسایگان مان مانند امارات متحده عربی با بسته بندی های زیبا و با افزایش قیمت های نجومی به نام و کام آنها به خریداران عرضه می شود.

او راه حلی برای غلبه بر رقبا با افزایش درآمد ارزی صادرات کشور و حذف فروش فله ای زعفران طراحی کرده است. سیفی درباره نوآوری خود مطرح می کند: طرح ما با عنوان تولید پودر زعفران با ماندگاری بالای خواص طبیعی به ثبت رسیده و مجوز بهره برداری سازمان جهاد کشاورزی را هم داراست.

او سپس به تشریح نوآوری خود می پردازد و می گوید: زعفران که در واقع کلاله پرچم این گیاه است، جاذب الرطوبه است بنابراین امکان خرابی این محصول در بسیاری از مناطق دنیا به ویژه اروپا که از خریداران عمده است وجود دارد، به علاوه در زمان مصرف، زعفران پودر می شود و همیشه مقداری از آن از دسترس خارج و با توجه به گران بودن محصول سبب ضرر مشتری می شود. ممکن است به همراه کلاله بقایای کاه و کلش، پرز یا مو هم به دلیل جمع آوری و پاک کردن دستی همراه باشد. استفاده از پودر زعفران با ماندگاری بالای خواص طبیعی، تمامی این مشکلات را برطرف می کند.

سیفی ادامه می دهد: کروسین، پیکروکروسین و سافرانال سه ترکیب آلدهیدی اصلی و ایجادکننده به ترتیب رنگ، طعم و عطر زعفران هستند. نسبت این مواد پس از برداشت تغییر می کند و سبب پایین آمدن عیار زعفران می شود. با استفاده از این اختراع از افت کیفیت نزولی محصول جلوگیری می شود. تفاوت پایه ای این اختراع، ایجاد تعادل ترمودینامیکی در خشک کن گرم تراکمی و خالص سازی بالای زعفران است.

این کارشناس رشته شیمی، درباره هزینه ها و سودآوری طرحش شرح می دهد: با محاسباتی که ما انجام دادیم، سرمایه گذاری ثابت این نوآوری در حدود 582میلیون تومان (428میلیون تومان هزینه ثابت و 132میلیون تومان هزینه در گردش) و دوره بازگشت سرمایه حدودا یک تا دو ساله، با سودآوری 56درصد خواهد بود. او امکان ارائه محصولات موازی دیگر و تسخیر بازار و حذف رقبای خارجی را از مزایای نوآوری خود می داند.

سیفی عدم حمایت مورد انتظار از طرف دستگاه ها، وجود برخی مسئولان بی اطلاع و کم سواد، روند جانکاه کاغذبازی، ادامه فعالیت های دلالان بزرگ برای ادامه فروش فله ای و حفظ درآمدهای نامشروع خود و جلوگیری تعمدی از پاگرفتن طرح های اینچنینی با اعمال نفوذ آنها و همچنین طرح  دزدی را از چالش های اساسی در عملی کردن طرح نوآورانه خود می شمارد.

***

ابوالفضل معصو م زاده زواره ، عضو هیأت علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی:

زعفران ایران برند ندارد

یكی از مسائل و مشكلات اساسی این صنعت، عدم مدیریت علمی و منسجم و اتخاذ تصمیم گیری های مقطعی و نامناسب است. این مشكلات زمانی به اتمام می رسند كه تمام نهادها و مراكز مرتبط با زعفران در سایه یك مدیریت منسجم و واحد جمع شده و سكان هدایت آن به دست مدیرانی باسابقه و دانش مدیریت علمی و آشنا به روش های بازاریابی سپرده شود.

وی یکی از چالش های صنعت زعفران ایران را نبود برند معتبر می داند و می گوید: با وجود تولید و صادرات گسترده محصول زعفران ایران، می توان گفت هیچ برند قدرتمند و معتبری در بازار جهانی از زعفران ایرانی مشاهده نمی شود و به عبارت دیگر نبود برندهای قدرتمند از زعفران ایران در بازارهای جهانی باعث شده تقریبا هیچ نامی از کشور در این زمینه وجود نداشته باشد.

بازار در واقع صحنه رویارویی و مبارزه برندهای تجاری است، وجود ظرفیت ها و توانمندی های بالای كشور در تولید زعفران می تواند برندهای قدرتمندی خلق کند و برند ایران را که در شرایط فعلی ، جایگاه مناسبی ندارد، در منطقه و جهان ارتقا دهد.

معصوم زاده زواره ادامه می دهد: بهبود استانداردهای تولید و فرآوری قدمی اساسی در مسیر برندسازی زعفران ایران است، تدوین برنامه جامع بسته بندی زعفران، تاسیس آزمایشگاه های كنترل كیفی و نظارت بهداشتی بر تولید، درجه بندی محصول براساس سطح كیفی و رعایت بهداشت ، تهیه استانداردهای ویژه و توسعه مراكز مشاوره ای تولید زعفران از دیگر قدم ها در این زمینه است.

این کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی به امکان ظهور رقبای جدید اشاره می کند و شرح می دهد: چین و افغانستان كشورهایی هستند كه با برنامه ریزی مناسب قصد ورود به بازار زعفران را دارند و اگر از هم اكنون راهکاری برای مقابله با آنها اندیشیده نشود، ممکن است بخشی از بازار ایران را به خود اختصاص دهند. ایران با تولید حجم عمده زعفران جهان، قابلیت اجرای مانورها و برنامه های مختلفی را دارد؛ برنامه هایی كه ورود و ادامه حضور رقبا را در بازار با مشكل مواجه كند و حتی موجب شود آنها از فعالیت در این بازار منصرف شوند.

همكاری با شركت های مشاوره بازاریابی و برندسازی برجسته ایرانی و خارجی، الزام صادركنندگان به داشتن گواهی نامه های بین المللی ، جلوگیری از صادرات فله ای و قاچاق، تدوین برنامه فروش محصولات با كیفیت در بسته بندی های جدید و متنوع سازی محصولات، مدیریت خرید و صادرات زعفران های تولیدی توسط كشورهای همسایه و تدوین برنامه كاهش هزینه های تولید از توصیه هایی است که به بهبود و توسعه صنعت زعفران کمک خواهند کرد.

در پایان وی به ظرفیت های اگروتوریسم اشاره می کند و می افزاید: اگروتوریسم یكی از رشته های گردشگری است كه در حال حاضر در كشورهایی مانند استرالیا به آن توجه ویژه شده است. مزارع زعفران و مناطقی كه این محصول در آنها كشت می شود نیز به دلیل داشتن فرهنگ خاص و ویژگی های جغرافیایی و تاریخی منحصربه فرد، می توانند از این رویكرد گردشگری منتفع شوند.

دلایل برتری اسپانیا در بازار زعفران در مقایسه با ایران

هزینه حمل و نقل و بسته بندی هر کیلو زعفران صادراتی از ایران، حدود یک میلیون و 500هزار تا یک میلیون و 600هزار تومان تخمین زده می شود در حالی که هزینه حمل و نقل هوایی برای هر کیلوگرم این محصول از اسپانیا فقط 30هزار تومان است.

در ایران تسهیلات بانکی با سودهای بالا (20درصد یا بیشتر) در اختیار صادرکنندگان قرار می گیرد اما در اسپانیا تسهیلات با سود 2 تا 3درصدی به تجار پرداخت می شود. کیفیت محصولات اسپانیا ثبات دارد اما تولیدکنندگان ایرانی نمی توانند کیفیت نهایی را همیشه یکنواخت نگه دارند و از آن بدتر امکان وجود ناخالصی، مخلوط کردن زعفران قدیمی و جدید و تقلب در محصولات ایرانی وجود دارد.

بسته بندی های اسپانیایی براساس استانداردهای جهانی و با کیفیت بالا است. صادرات ایرانی در بسیاری از موارد فله ای و فاقد بسته بندی است. صادرات زعفران از اسپانیا شامل عوارض و تعرفه گمرکی نمی شود، در حالی که برخی از انواع بسته بندی زعفران ایران مشمول عوارض صادراتی هستند.

***

سرمایه اولیه:

با 500میلیون تومان به بازار زعفران بیایید

در مقایسه با بسیاری از صنایع فرآوری خوراکی، قیمت تجهیزات بسته بندی زعفران چندان گران قیمت نیست. به عنوان مثال دستگاه دوخت پلاستیک بسته به کیفیت کالا و شرکت سازنده، بین 100هزار تا یک میلیون و 200هزار تومان هزینه دارد. از دیگر دستگاه های مورد نیاز برای بسته بندی و فرآوری زعفران می توان به دستگاه های شیرینگ و اسکین پک اشاره کرد که هرکدام حدود 5میلیون تومان قیمت دارند، اما نکته مهم در مورد زعفران اهمیت نگهداری درست این محصول و وجود آزمایشگاه کنترل کیفیت و هزینه درگردش است که تامین آنها هزینه بر است یعنی حدود 500میلیون تومان. قیمت فروش نهایی کالا، وابسته به حاشیه سود مورد نظر و همچنین توافق فروشنده و خریدار است.

همچنین هزینه های مربوط به گمرک، بازرسی، حمل و نقل و... نیز محاسبه و در نظر گرفته می شود. برای دستیابی به اطلاعات مربوط به نرخ انواع حمل و نقل های موجود و چگونگی شرایط آنها می توانید به سایت انجمن سراسری شرکت های حمل و نقل بین المللی ایران به آدرس www. itair. ir مراجعه کنید.

***

مجوز های کسب وکار:

هم صنعتی، هم استاندارد و هم بهداشتی

داستان زعفران و اخذ مجوزهایش مانند خودش رنگ و جلای ویژه ای دارد. هم مجوز استاندارد لازم دارد و هم مجوزهای صنعتی و پروانه بهره برداری و از آنجا که در حوزه مواد غذایی قرار می گیرد، باید مجوزهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را هم داشته باشد. جهت انجام هرگونه فعالیت صادرات و واردات داشتن کارت بازرگانی الزامی است.

همچنین صادرات انواع زعفران مستلزم اخذ مجوز از موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران است. همچنین گواهی بهداشت از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و گواهی قرنطینه دامی و نبات نیز براساس درخواست خریداران زعفران لازم است. برای اطلاع بیشتر از استانداردهای بسته بندی و نحوه بسته بندی زعفران به کلینیک و مرکز مشاوره بسته بندی صادراتی سازمان توسعه تجارت ایران مراجعه کنید. همچنین برخی از انواع بسته بندی زعفران مشمول عوارض صادراتی هستند.

عوارض صادراتی زعفران بستگی به نوع بسته بندی آن دارد، به گونه ای که عوارض صادرات انواع زعفران فله ای در بسته بندی های بیش از 30گرم براساس مصوبه شماره 218586/ت41997ک مورخ 14/12/1387، 5درصد قیمت پایه صادراتی است.

***

ریسک سرمایه گذاری:

دلال بازی، مافیا و کنترل نشدن کیفیت

وجود رقبای بی نام و نشان و فاقد آزمایشگاه های کنترل کیفیت و تقلب در بازار زعفران از مهم ترین چالش های این حوزه است. از آنجا که گل گلرنگ شبیه کلاله زعفران است و می تواند رنگ زرد ایجاد کند، استفاده از این گیاه برای تولید زعفران تقلبی بسیار زیاد است و اگر ذهنیت خریدار خارجی نسبت به محصول ایرانی خراب شود، می توان مطمئن بود کالای خارجی را جایگزین می کند.

اسپانیا یک تولیدکننده قابل اعتماد برای شرکای تجاری خود است زیرا این کشور قراردادهای یک ساله با خریداران امضا می کند، اما وجود نوسان قیمت ارز و تغییرات روزمره قیمت ها سبب می شود تجار ایرانی نتوانند دست بازی برای فروش محصولات شان داشته باشند.

نرخ سود بالای تسهیلات بانکی هم مانعی عمده برای توسعه تجارت زعفران ایرانی است. همچنین دلالان بزرگ و مافیایی هستند که جلوی رشد تولیدکننده های جدید و کوچک اما با ابتکارهای جدید را می گیرند، این مورد بزرگ ترین چالش سرمایه گذاری در صنعت زعفران ایران است.