گزارش «فرصت امروز» از بازار کشمش که رتبه جهانی را نصیب ایران کرده است / جایگاه لرزان در بازارهای جهانی

چین رتبه ایران را تصرف می کند

کشمش این خشکبار ریز هر ساله بخش قابل توجهی از صادرات محصولات کشاورزی را به خود اختصاص می دهد. جالب است بدانید کشمش ایرانی در اکثر کشورهای جهان شناخته شده است و مشتریان خاص خود را دارد. آمارها حاکی از آن است که صادرات کشمش بعد از پسته و زعفران سومین کالای مهم غیرنفتی کشور به شمار می رود.

براساس آمار گمرک در پنج ماهه نخست سال جاری بیش از 34هزار تن کشمش به کشورهای مختلف صادر شد که با این میزان صادرات 84میلیون و 176هزار و 965دلار ارز نصیب کشور شده است. کشمش ایرانی به بیش از 65کشور جهان اعم از کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکایی صادر می شود که در این میان می توان به کشورهای عراق، آرژانتین، اسپانیا و هلند اشاره کرد.

صنعت كشمش در ایران با معیشت و اشتغال بیش از صدها هزار نفر گره خورده است، اما هر لحظه بیم از دست رفتن جایگاه آن به عنوان صادر كننده كشمش احساس می شود. در این میان کشورهای آمریکا و ترکیه مهم ترین رقبای صادراتی ایران در جهان به شمار می آیند. اما آن چه این صنعت را با بحران مواجه کرده، عدم حمایت دولت از باغداران انگور و تولیدکنندگان کشمش است.

حضور دلالان و خرید ارزان قیمت کشمش ها در فصل هایی که این تولیدکنندگان فروشی ندارند به نارضایتی و بی انگیزه شدن این تولیدکنندگان دامن زده است. اخیرا در جلسه هیأت وزیران مقرر شد که به منظور حمایت از باغداران تولیدکننده کشمش و حفظ سهم صادرات آن در بازارهای جهانی، به تمامی باغداران تولیدکننده محصول، به ازای هر کیلوگرم 5هزارریال یارانه پرداخت شود.

همچنین دولت در راستای تشویق صادرکنندگان برای صادرات کشمش، اعلام کرده است در صورت صادرات هر تن کشمش 21درصد از تعرفه واردات موز کاهش یافته و میزان تعرفه این محصول وارداتی برای تجار به 5درصد می رسد.

چین جای ایران را خواهد گرفت

علیرضا ارزانی، رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار خراسان رضوی در گفت وگو با  «فرصت امروز» با بیان اینکه سومین کشور تولیدکننده انگور در جهان هستیم، اما جایگاه چهارمی تولید کشمش را به خود اختصاص داده ایم، می گوید: بسیاری از انگورهای تولیدی کشور به مصارف تازه خوری می رسد و مابقی تبدیل به کشمش می شود. به هرحال ایران به عنوان یک کشور توانمند در عرصه تولید کشمش مطرح است و پتانسیل بسیار بالایی در این حوزه دارد.

وی با اشاره به این موضوع که آمریکا و ترکیه مهم ترین رقبای ایران در زمینه صادرات کشمش محسوب می شوند، اضافه می کند: ما امروزه از قدرت چین در تولید کشمش صادراتی غفلت کرده ایم. در حال حاضر این کشور 85 درصد از تاکستان های خود را افزایش داده و آمار قابل توجهی را در تولید کشمش کسب کرده است. اگر امسال سوم بوده ایم قطعا تا سال بعد با توجه به وضعیتی که در تولید کشمش و خشکبار در پیش گرفته ایم، چین جایگاه ما را خواهد گرفت.

ارزانی با بیان این که متأسفانه در سال جاری اخطارهای زیادی را از کشورهای اروپایی و روسیه به جهت بالا بودن باقی مانده سموم کشمش دریافت  کرده ایم،  می گوید: بالا بودن باقی مانده سموم غالبا به جهت استفاده از سموم کم کیفیت و نادرست توسط کشاورزان رخ می دهد.

زمانی که سموم تأثیر خود را نمی گذارد کشاورزان به ناچار برای عمل  آوردن انگور از سموم بیشتری استفاده می کنند و همین امر سبب می شود تا سموم در گوشت انگور و پس از آن کشمش باقی بماند. در حال حاضر این مسئله و عدم حمایت های کافی دولت از تولیدکنندگان و تجار و فعالان اقتصادی این صنعت باعث شده بازارهای جهانی را به نفع ترکیه و دیگر رقبا از دست بدهیم.

وی در رابطه با حضور دلالان در بازار کشمش می گوید: اگرچه من منکر وجود دلالان در هیچ یک از محصولات کشاورزی و صنایع نیستم، اما باید توجه کنیم که سرمایه گذاران و تجار این صنعت را که تمام همت،  تلاش و سرمایه خود را برای رشد این صنعت به کار بسته اند،  دلال ننامیم. متأسفانه در سال های اخیر این واژه را علم کرده ایم تا نواقص این حوزه را نادیده بگیریم.

وی در ادامه می افزاید: چرا ما اسم دلال را به میان می آوریم؟ یکی از دلایل از دست دادن بازارهای جهانی، سودهای بالای بانکی است. در تمام دنیا به بخش کشاورزی وام های زیر 4درصد تعلق می گیرد، این در حالی است که در ایران به سرمایه گذاران و تجار سودهای بالای 24درصد تعلق می گیرد.

بیکاری با خشکبار برطرف می شود

وی در ادامه با بیان اینکه جایگاه سومی دنیا جایگاه کمی در تولید کشمش نیست، اضافه می کند: ما پتانسیل بسیار بالا و بالقوه ای را در تولید کشمش و تمام محصولات خشکباری داریم. من همیشه گفته ام، خشکبار ما نفت روی زمین ما است، اما در اقتصادی که 85درصد آن دولتی است اگر حمایت دولت نباشد این جایگاه اول و دومی را هم خود به خود و یکی پس از دیگری از دست می دهیم.

در تولید پسته و خرما در سال های قبل اول بودیم الان دوم هستیم در کشمش دوم بودیم سوم شدیم سال دیگر حتما چهارم خواهیم شد. قطعا اگر چین می تواند جای ما را در صادرات کشمش به خود اختصاص دهد از حمایت دولتی برخوردار بوده است.

ارزانی با اشاره به این موضوع که اشتغال مهم ترین مسئله جامعه امروز ایران است،  ادامه می دهد:  صنعت خشکبار می تواند ما را از این وضعیت نجات دهد و اشتغال کشور را تأمین کند. همه مردم دنیا ترجیح می دهند از خشکبار خوب، مرغوب و خوش طعم ایران استفاده کنند، زیرا خشکبار به نام کشور ایران است. در ایران شهری مثل تویسرکان را داریم که قطب گردوی دنیا است، همچنین کشمش کاشمر استثنایی ترین کشمش جهان به حساب می آید.

مراغه،  ملایر، بناب،  قزوین،  ارومیه و قوچان همه از شهرهای مهم تولید کشمش در ایران محسوب می شوند که هر کدام نوعی خاص از کشمش را تولید می کنند؛ همین ها بیانگر پتانسیل بسیار بالای تولید در ایران است. وی با بیان این جمله که اگر در صنعت خودرو هیچ گونه مزیتی برای تولید نداریم،  بهتر است به سمت سایر صنایعی که مزیت نسبی بالایی دارند حرکت کنیم،   اضافه می کند: صنعت خشکبار یکی از این صنایع محسوب می شود.

در بسته بندی مشکل داریم

در ادامه مصطفی احمدی، رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار تهران در رابطه با تولید کشمش در کشور به  «فرصت امروز» می گوید: خوشبختانه در سال جاری محصول کشمش خوبی از لحاظ فراوانی و کیفیت در کشور تولید شد و با توجه به میزان تولید سال جاری صادرات خوبی برای این محصول در پیش داریم. در حال حاضر بسیاری از کشورهای آسیایی خریدار کشمش ایرانی هستند و با توجه به شهرت کشمش ایرانی در جهان می توانیم کشورهای اروپایی و روسیه را نیز به عنوان هدف صادراتی درنظر بگیریم.

رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار عمده ترین دلیل صادرات محدود به کشورهای اروپایی را نبود بسته بندی مناسب عنوان می کند و می افزاید: بیش از 70درصد بسته بندی کشمش های صادراتی ما به صورت دستی انجام می شود و همین مسئله باعث بروز خطاهای انسانی در نحوه بسته بندی محصولات می شود، درحالی که در اکثر کشورها این بسته بندی بسیار شیک بوده و توسط لیزر انجام می شود.

احمدی با بیان اینکه کسب رتبه های برتر صادراتی بسته به میزان تولید و کیفیت محصول متفاوت است،  اضافه می کند: چند سالی است که ایران رتبه سوم و چهارم صادرات کل دنیا را به خود اختصاص داده است، اما در سال جاری با توجه به تولید پربار و کیفیت مرغوب محصول کشمش، انتظار می رود رتبه سوم نصیب ایران شود.

رئیس اتحادیه آجیل و خشکبار کسب رتبه یک صادرات کشمش را در گرو بسته بندی مناسب می داند و می گوید: کارخانه ها می توانند با صرف هزینه های بیشتر و بسته بندی مناسب تر،  به کشورهای بیشتری صادرات داشته  باشند و با کسب درآمد بالا از طریق صادرات، هزینه های شان جبران شود.

سرمایه  اولیه

برای شروع فعالیت در یک سطح خانگی با حداقل سرمایه ممکن در حدود 10میلیون تومان می توان دست به  کار شد، اما اگر بخواهید در یک سطح بزرگ و صنعتی در این حوزه مشغول به کار شوید به یک سرمایه 10 میلیارد تومانی نیاز دارید.

برای فعالیت در چنین حجمی قطعا وجود یک مکان 6 هزار متری با حدود 500 نیروی کار ضروری به نظر می رسد. ماشین آلات این حوزه به طور کامل در داخل کشور ساخته می شود. بسته به ظرفیت و تناژ تولیدی دستگاه ها، قیمت آنها تفاوت می کند. کمترین این دستگاه ها 100میلیون تومان قیمت دارد.

مجوزها و ریسک ها

برای راه اندازی واحد بسته بندی آجیل و خشکبار نیاز به اخذ مجوز هایی از نهادهای مختلف مثل سازمان جهاد کشاورزی، بخش صنایع روستایی، سازمان صنعت، معدن و تجارت، اداره استاندارد و بهداشت است. مجوزهای مورد نیاز این حوزه شامل مجوز استفاده از ظرفیت کارخانه، مجوز های بهداشتی از جمله پروانه بهره برداری بهداشتی، پروانه ساخت، پروانه مسئول فنی، شناسه نظارت برای تولید و بسته بندی، بررسی ماشین آلات و مکان احداث می شود. عدم حمایت دولت از صنعت خشکبار و نبود تسهیلات و وام های بانکی مهم ترین دغدغه فعالان این صنف محسوب می شود.

ارتباط با نویسنده: Leilashirzad69@gmail.com