نگاه «فرصت امروز» به یکی از مهم ترین حوزه های افزایش درآمد سرانه داخلی / این صنعت پول ساز است

ساخت ماشین آلات صنعتی یکی از پردرآمد ترین و مناسب ترین حوزه ها برای کسب درآمد در کشورهای توسعه یافته است. در سال های گذشته عوامل بسیاری باعث ایجاد فاصله میان اقتصاد ایران و دیگر کشورهای صنعتی جهان شده است. در شرایط فعلی تامین ماشین آلات و تجهیزات به روز و مدرن اصلی ترین راهکار صنعتگران برای خروج از شرایط بحرانی و سر و سامان دادن به وضعیت نابسامان تولید در اقتصاد ایران است.

در میان تاکید و تغییر رویکرد بخش های صاحب سرمایه و برداشته شدن تحریم های بین المللی، مسابقه بی سابقه ای میان بازرگانان جهانی ایجاد شده تا بتوانند آخرین محصولات خود را به ایران بفرستند. بنابراین واردات ماشین آلات ساخت لوازم خانگی، پوشاک، کفش، خودرو و... در صف ورود به ایران قرار گرفته اند.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، اقتصاد ایران در شرایط کنونی از اقتصاد متکی بر منابع فاصله گرفته  و زمینه ها برای گام نهادن در مسیر صنعتی شدن برداشته شده است.  همان طور که اشاره شد، صنعت تولید ماشین آلات سنگین صنعت پول سازی است که نیاز به سرمایه گذاری بالایی دارد. تولید این دست ماشین آلات از آن جهت مورد نیاز است که به عنوان سنگ بنای توسعه و عمران کشور معرفی می شود.

پیشتر تلاش هایی صورت گرفت تا این نوع از ماشین آلات به عنوان یک کالای لوکس و مصرفی جا انداخته شوند و نیاز اساسی کشور به تولید آنها در پوشش قرار بگیرد. خیلی زود همه متوجه این موضوع شدند که ساخت پروژه های عمرانی مانند راهسازی یا راه آهن بدون ماشین آلات سنگین امکان پذیر نخواهد بود.

باید اشاره کرد که ساخت این ماشین آلات تنها به تولید لودر و تراکتور محدود نیست و بیل های مکانیکی، تجهیزات کشنده، ماشین های CNC، بکهو لودر، تریلی، غلتک و بسیاری دیگر از جمله تولیدات این حوزه هستند. با یک بررسی اجمالی می توان دید که صنایع نفت، نساجی، خودرو و صنایع غذایی از جمله صنایعی هستند که در سال های اخیر با وجود اینکه برخی از آنها از حمایت دولت بهره مند بوده اند، حرفی برای گفتن ندارند.

وابستگی به دانش فنی و تجهیزات خارجی نیز از دیگر عواملی است که موجب شده در صنایعی مانند انرژی، مخابرات و الکترونیک نیز نتوانیم به خودکفایی برسیم. با این شرایط می توان گفت صنعت کشور به صورت ریشه ای با عقب ماندگی مواجه است.

مشکل مزمن

محمد لاهوتی، عضو هیات مدیره کنفدراسیون صنعت ایران به «فرصت امروز» می گوید: دور ماندن از بازارهای جهانی و توجه نکردن به عامل رقابتی بودن بازار به طور طبیعی برای هر کشوری عقب ماندگی ایجاد می کند. در کنار این ایران سال هاست با مشکل بی اعتمادی تولید کنندگان خارجی روبه رو بوده است.

تحریم، جنگ و عوامل اینچنینی باعث شده تا تمرکز کمتری بر این حوزه وجود داشته باشد. در حالی که ما مشغول برطرف کردن موانع مهم تر بودیم رقبای ما به سرعت پیشرفت کردند و الان تبدیل به عرضه کننده محصولات مورد نیاز صنعتی کشورها شده اند و ما چاره ای جز تامین نیازهایمان نداریم.

وی می افزاید: مدت هاست بخش خصوصی در حوزه های مختلف تصمیم گرفته است تا با توجه به منابع محدودی که در اختیار دارد، بهترین و کامل ترین کیفیت را در اختیار بگیرد. برخی کشورهای اروپایی و آسیایی که در صنایع مختلف صاحب جایگاه هستند با قیمتی مناسب می توانند تجهیزات مورد نیاز را تامین کنند. وقتی هزینه های تولید در کشور بالاست طبیعتا سرمایه گذار ترجیح می دهد با در اختیار گرفتن کیفیت بالا، زودتر به سوددهی برسد.

لاهوتی یکی دیگر از عوامل مهم پیچیده شدن وضعیت صنایع ایران و عقب ماندگی را نامنعطف بودن بخش تولید می داند و می افزاید: در کشور ما امکان تطبیق صنایع با تغییر نیازهای مشتری وجود ندارد، بنابراین کالاهای تولیدی ما از نبض بازار فاصله دارند و به جز تعدادی اندک مشتری در بازار ندارند. علاوه بر این در مصرف انرژی بسیار ناکارآمد عمل می کنیم و یک واحد تولیدی به صورت ماهانه باید هزینه زیادی برای این بحث انجام دهد.

توسعه صنایع آخرین راهکار

لاهوتی می گوید با توجه به اینکه در شرایط فعلی بحران جدی در درآمدزایی بخش های تولیدی داریم و بالطبع آن اقتصاد ایران درگیر رکود و بی رونقی شده است، راهی جز توسعه بخش صنعت و خدمات در کشور وجود ندارد.

وی می افزاید: در این شرایط باید با گسترش ارتباطات تجاری و با ایجاد وابستگی متقابل، صاحبان دانش و تکنولوژی را مجاب کنیم علاوه بر سرمایه گذاری در کشور به بازسازی بخش های فرسوده بپردازند و خودمان نیز در کنار آنها به ارتقای دانش و علم نیروهای داخلی مشغول شویم. آنگاه در یک بازه زمانی 10 ساله می توان انتظار داشت تغییر قابل توجهی در بخش های تولیدی به وجود آید.

در غیر این صورت نباید توقع بروز معجزه داشته باشیم. در واقع به زبان ساده می توان گفت تداوم این شرایط به از بین رفتن کامل صنعت ماشین سازی ایران منجر خواهد شد و ایران به کشوری مصرف کننده محصولات بی کیفیت تبدیل خواهد شد.

بنابراین با توجه به پیوستن 150 کشور به سازمان تجارت جهانی، سرمایه گذاران باید از نگاه صرف به داخل پرهیز کنند. باید مزیت های مناسب خود را برای مشتری جهانی و صاحبان بازار شناسایی کنیم و در فکر افزایش مزیت های تولید در ایران باشیم. باید شرایطی ایجاد شود تا گروه های تحت حمایت بخش های دولتی که حمایت بیش از حد باعث شده اینچنین در تله مشکلات بیفتند، به بازار بورس راه پیدا کنند تا در آنجا ضمن جوینت شدن با دیگر گروه های ایرانی بتوانند ارتباطات مناسبی با همکاران جهانی بگیرند و از این طریق راه رشد را پیدا کنند.

راهکار این است که کارایی داخلی را افزایش دهیم. افزایش کارایی مستلزم ارتقای دانش افراد است. در رویکرد رقابت پذیری، آموزش مدیران و پرسنل باید به عنوان یک اصل مورد توجه قرار گیرد. در واقع نمی توان بدون آموزش صحیح، توقع کارایی بالایی داشت، وگرنه منابع وجود دارد و تکنولوژی های صنعتی در ایران نیز تا قبل از تشدید تحریم ها چندان عقب افتاده نبوده، چراکه ماشین آلات اغلب از کشورهای اروپایی نظیر آلمان، فرانسه، سوئیس، ایتالیا و ژاپن خریداری شده اند و در حال حاضر به دلیل مستهلک شدن باید بازسازی شوند.

***

میزان سرمایه گذاری

برای تولید ماشین آلات صنعتی و راه اندازی خط تولید مورد آن به یک فضای تقریبی 3 تا 5 هزار مترمربع نیاز دارید. در کنار این احتیاج دارید حداقل یک تیم کارگری 100 نفره و تیم متخصص 20 نفره در کنار شما باشند.

گام اول حضور در این حوزه داشتن یک طرح تحقیق و توسعه کاربردی برای تعیین سرنوشت سرمایه گذار یا تیم سرمایه گذار شما است. پس از تأمین این موارد باید مراحل اداری لازم جهت اخذ مجوز را در وزارت صنعت، معدن و تجارت دنبال کنید و همچنین نمونه ای از محصولات خود را جهت تعیین کیفی به اداره استاندارد بفرستید.

بسیاری از فعالان این حوزه توصیه می کنند اگر قصد سرمایه گذاری و راه اندازی کسب و کار تولید ماشین آلات سنگین را دارید، ارتباط بین المللی مناسب داشته باشید و پیش از عرضه عمده محصولات به بازار درباره آن شناخت لازم را به دست آورید. حداقل سرمایه مورد نیاز برای آغاز این کسب و کار تقریبا 6 میلیارد تومان برآورد شده است.

***

موانع و ریسک ها

صنعت در کشور ما فعالیتی است بسیار پرچالش و درعین حال کم بازده. چالش ها علاوه بر آزار روانی، بر هزینه تولید می افزایند و از سود می کاهند. شرایط نامشخص بنگاه های صنعتی که بخشی از آنها به تعطیلی کشانده شده اند و باقی مانده با ظرفیتی نازل و لنگ لنگان به فعالیت خود ادامه می دهند و اغلب در دخل و خرج خود مانده اند، دلیل روشنی بر این مدعاست. بدهی های معوق سر به فلک کشیده بنگاه های صنعتی به بانک ها، به دارایی، به تامین اجتماعی و گاه به پرسنل خود نیز نشانه ای دیگر از شرایط نابسامان آنهاست.

قواعد سرمایه گذاری در ماشین آلات صنعتی نیز از این قاعده مستثنی نیست. نبود بازار با پتانسیل و توانمند در عرضه محصول، حضور پررنگ خارجی ها، وفور کالای بی کیفیت و نبود اراده بر سرمایه گذاری از مشکلات مهم این حوزه به شمار می آیند.  البته خشک شدن منابع بانکی، نرخ بالای بهره و بی میلی بانک ها به پرداخت تسهیلات برای فعالیت های تولیدی نیز در این قضیه بی تأثیر نبوده اند.

ارتباط با نویسنده: saber.afsharzade@gmail.com