الزام‌ها و مهارت‌ های دیپلماسی اقتصادی

فرآیند گفت‌وگوی ایران و گروه کشورهای 1+5 که از آذرماه 1392 جدی و آشکار شد به کامیابی رسید. ایران و گروه کشورهای یاد شده با استراتژی برد- برد پای به میدان گفت‌وگو گذاشتند که الزام‌های خاص خود را داشت. یکی از الزام‌های گفت‌وگوی یاد شده این بود که هر طرف مذاکره علاوه بر اینکه به نتایج مفید برای خود می‌اندیشید، گونه‌ای فکر می‌کرد که طرف مقابل نیز دستاوردی داشته باشد.

در فرآیند گفت‌وگوهای هسته‌ای اما نکته بارز دیگر این بود که معلوم شد علاوه بر انگیزه‌های نیرومند به مهارت‌های ویژه و خاص مذاکره‌کنندگان نیز بستگی دارد. محمدجواد ظریف و تیم همراه او در جریان گفت‌وگوهای طولانی نفسگیر نشان دادند که واجد مهارت‌های تمام عیار دیپلماتیک هستند و ظرفیت بالایی برای انعطاف، سختگیری و پذیرش بی‌مهری‌های سیاسی داخلی را نیز دارند.

اکنون که گروه‌های اقتصادی ایران می‌خواهند به آمدهای کشورهای دیگر پاسخ داده و به کشورهای گوناگون بروند تا کار مبادلات تجاری، صنعتی و اقتصادی را به فرجام برسانند، الزام‌های دیپلماسی اقتصادی بیش از پیش آشکار می‌شود. تجربه حضور مستقیم در سفرهای اقتصادی به پاکستان و اتریش در همین چند هفته سپری شده که برخی ملاحظات درباره آنها وجود دارد نشان می‌دهد که برای رسیدن به کامیابی حداکثری ممکن در چارچوب یک سفر اقتصادی، باید دیپلماسی اقتصادی ایران جدی‌تر در کانون توجه قرار گیرد.

اراده، خواست و عزم طرفین گفت‌وگو اگرچه شرط لازم برای عبور از مرحله حرف و شعار است، اما شرط کافی نیز نیاز دارد. شرط کافی این است که جنس مذاکره‌کنندگان باید ناب باشد و همه آداب و الزام‌های دیپلماتیک را مراعات کرد. همه کسانی که در چارچوب این سفرهای اقتصادی به کشورهای دیگر می‌روند باید با آمادگی ذهنی کافی و نگاه چندسویه کار را شروع و ادامه دهند. اگر قرار باشد در هر مذاکره فقط ما برنده باشیم و برای طرف مقابل دستاوردی وجود نداشته باشد آن مذاکره به جایی نمی‌رسد.

اگر قرار باشد در دیپلماسی اقتصادی فاقد انعطاف کافی در زمان بهره‌مندی باشیم و هر رخداد تلخ کوتاه‌مدتی مانع از ادامه بحث‌ها شود راه به جایی نمی‌بریم. در شرایط حاضر به نظر می‌رسد به دلیل اینکه مدت طولانی دیپلماسی اقتصادی در ایران تعطیل بوده است برخی الزام‌ها را نداریم و باید در مراحل بعدی مهارت‌های ویژه را به دست آوریم. مهم‌ترین الزامی که اکنون باید به آن توجه کافی داشته باشیم این است که در گفت‌وگوها هرگز از زبان تهدید استفاده نشود و هر طرف مذاکره خود را در جایگاه طرف دیگر نیز قرار دهد.

* نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق تهران