«فرصت امروز» بازار سنگ های ساختمانی را بررسی می کند / از قافله جا مانده ایم

«ایران با حدود 4،5میلیارد تن ذخیره انواع سنگ های ساختمانی با مشتریان بسیار در بازارهای خارجی و 150معدن فعال، فقط 200میلیون دلار در هر سال صادرات دارد و باید زمینه های لازم برای افزایش آن در نظر گرفته شود.

در این بین روسیه و کشورهای عضو جامعه هم سود یکی از بازارهای هدف ایران تلقی می شوند.» این جملات را جعفر سرقینی، معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت به ایسنا گفته است. همچنین طی سه دهه اخیر صنعت سنگ در جهان به طور متوسط به ترتیب نزدیک به 7 و 9درصد رشد را در تولید و صادرات تجربه کرده است. در این میان کشورهای چین، برزیل، هند و ترکیه بیشترین سهم را در این رشد داشته اند.

این صنعت در ایران نیز از سال 75 تا حدود سال 92 هر ساله رشد 12درصدی داشت اما برخی تصمیم های دولت گذشته باعث شد این صنعت نتواند به اهداف خود برسد. براساس آخرین آمارها تنها در تولید معادن سنگ های تزیینی رقم تولید طی پنج سال اخیر از 17میلیون تن به 11میلیون تن رسیده است. در سایر حوزه های این بخش نیز آمارها روند نزولی خود را نشان می دهد.

1300 معدن سنگ ساختمانی داریم

فرهاد نیازی، عضو کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران در گفت و گو با «فرصت امروز» در رابطه با تعداد معادن سنگ ساختمانی در ایران می گوید: ایران دارای 5300 معدن در زمینه انواع مواد معدنی فلزی و غیر فلزی است که از این تعداد حدود 1300معدن، از نوع سنگ های ساختمانی و تزیینی است. کشور ما با دارا بودن حدود 7/5میلیون تولید سنگ از ١٤٠میلیون تن تولید جهان در سال ٢٠١٥ در كل عنوان پنجم تولید و در گروه تولید سنگ های آهكی بعد از چین و تركیه در رتبه سوم جهان قرار دارد که می تواند به عنوان یکی از لیدر های این صنعت در جهان نقش داشته باشد.

وی با اشاره به تعداد کارخانه های فرآوری سنگ در کشور اضافه می کند: حدود 6500واحد فرآوری سنگ در داخل کشور مشغول فعالیت هستند که البته از این تعداد تنها 50درصد به طور فعال به کار خود ادامه می دهند.

وی ادامه می دهد: ذخیره اکتشاف شده انواع سنگ های ساختمانی و تزیینی دنیا حدود 15میلیارد تن است که از این میزان، یک و نیم میلیارد تن معادل 10درصد کل ذخایر سنگ دنیا در ایران وجود دارد و می توان گفت ایران از نظر ذخایر سنگ های ساختمانی در رتبه چهارم و از نظر تنوع سنگ رتبه اول جهان را به خود اختصاص داده است.

وی با اشاره به فعال نبودن ایران در صحنه معاملات و تجارت جهانی می گوید: از لحاظ مشاركت ایران در تبادلات خارجی سنگ فرآوری شده در سال ٢٠١٥ متاسفانه باید اذعان داشت كه حجم صادرات سنگ فرآوری شده ایران به خارج از كشور معادل ١١٤هزار تن بوده است در صورتی که اگر بخواهیم مقایسه ای با کشور رقیب خود یعنی ترکیه داشته باشیم جالب است بدانید كشور ترکیه در سال ٢٠١٥ بیش از ٢میلیون تن صادرات سنگ فرآوری شده داشته است كه با در نظر گرفتن ضایعات ٤٥درصد در مرحله فرآوری می توان گفت حدودا 3/7 میلیون تن از 6/2 پتانسیل مازاد بر صادرات كوپ موجود در كشور جهت فرآوری را صادر کرده است.

به عبارتی این كشور ٦٠درصد پتانسیل كوپ مازاد مانده در داخل كشورش را صادر کرده است. بنابراین می توان گفت این کشور در استراتژی بلندمدت خود بسیار موفق تر از ایران عمل کرده است. در رابطه با واردات سنگ نیز باید بگویم ایران جزو 13كشور برتر وارد كننده سنگ فرآوری شده است و در این بین در رتبه دهم دنیا قرار دارد.

در سال ٢٠١٥ كشور ایران با واردات جمعا ٤٠٠٠تن سنگ كوپ و ١٥٢هزار تن سنگ فرآوری شده در رتبه دهم جهان قرار گرفت. بنابراین آنچه واضح است این است که حجم واردات سنگ فرآوری شده به ایران بیشتر از صادرات سنگ فرآوری شده ایران است. این فعال معدنی معتقد است آنچه این معدن و صنایع معدنی را به این حال و روز انداخته و البته وجود آنها می تواند نجات بخش آن هم باشد نبود اطلاعات یک دست و کامل با جزییات راه های تماس، آدرس، نوع سنگ، میزان ذخایر، توان تولید کارخانه و حتی راه های دسترسی و میزان دوری آن از شهر و مطلوبیت جاده های حمل ونقل است.

وی اضافه می کند: با وجود اینکه هر کارخانه و معدنی در هر گوشه این دنیا از یک وب سایت یا پایگاه اینترنتی برخوردار است و این اطلاعات را از کارخانه و معدن در اختیار مشتریان خود قرار می دهد اما در ایران یا از این وب سایت خبری نیست، یا در صورت وجود یک پایگاه اینترنتی اطلاعات قدیمی و به زبان فارسی یا ناکافی وجود دارد.

چرا با وجود منابع در صادرات موفق نیستیم

احسان پیری، دبیر کمیسیون معدن خانه اقتصاد ایران با اشاره به اهمیت شرکت در نمایشگاه های بین المللی به «فرصت امروز» می گوید: شرکت در نمایشگاه های بین المللی سنگ برای بازار سنگ ساختمانی ایران از دو جنبه اهمیت دارد، یکی اینکه صنعت سنگ های ساختمانی با اینکه در تولید و عرضه محصولات با کیفیت بالا موفق عمل می کند، اما در معرفی محصول خود به دنیا چندان توانمند نبوده و این ضعف از آنجا ناشی می شود که این صنف هنوز به صورت سنتی کار می کند و از فناوری های مدرن برای شناساندن خود به بازارهای جهانی آگاهی ندارد، بنابراین حضور در نمایشگاه های بین المللی فرصت مناسبی برای معرفی محصول ایرانی است.

از جنبه ای دیگر در شرایطی که بازار ساخت وساز داخلی در رکود به سر می برد سنگ ساختمانی ایران می تواند از بازار خارجی برای فروش بیشتر محصولات خود استفاده کند و با رفع تحریم ها و باز شدن بازارهای خارجی به روی بخش معدن، به جذب مشتری بپردازد.

پیری در رابطه با قیمت سنگ های ساختمانی به «فرصت امروز» می گوید: تنوع سنگ های ساختمان بسیار زیاد است اما سنگ های تراورتن، مرمریت و گرانیت بیشترین تقاضا را دارند. در حال حاضر سنگ تراورتن به عنوان گران ترین و البته ارزان ترین سنگ نما در بازار مصالح ساختمانی عرضه می شود و در ابعاد و رنگ های مختلف به عنوان سنگ نمای ساختمان به فروش می رسد.

این نوع سنگ که متقاضیان زیادی دارد در شش رده کیفی سوپر، ممتاز، درجه یک، درجه دو، درجه سه و درجه چهار از متری 25هزار تا دو و نیم میلیون تومان فروخته می شود. همچنین از سنگ مرمریت برای انجام کارهای دکوراسیون داخلی ساختمان استفاده می شود که در حال حاضر نیز در اکثر ساختمان های نوساز وجود دارد و در بازار نیز در شش رده کیفی از متری 30هزار تا 250هزار تومان عرضه می شود.

علاوه بر این سنگ گرانیت به عنوان سومین سنگ پرمتقاضی نما و دکوراسیون داخلی ساختمان در بازار شناخته شده است که در حال حاضر با حدود قیمت 30هزار تا 180 هزار تومان به فروش می رسد. در این میان باید گفت سنگ های تزیینی در تمام استان های ایران از جمله آذربایجان غربی و شرقی، اصفهان، خراسان جنوبی و رضوی، فارس، مرکزی، همدان سیستان و بلوچستان و زنجان یافت می شود.

علیرضا سبزه، عضو انجمن سنگ ایران هم با ارائه آمار جهانی صادرات سنگ به «فرصت امروز» می گوید: کشور ایران جزو پنج کشور نخست دنیا در حوزه سنگ های ساختمانی است و مقام اول را از نظر تنوع و رنگ دارد اما بعد از چین، ایتالیا، ترکیه، هندوستان و برزیل سهم آخر بازار سنگ دنیا را در اختیار گرفته است.

وی در پاسخ به این  سوال که چرا با وجود داشتن مقام سوم در میان کشورهای دارای ذخایر سنگ، جایگاه مناسبی در عرصه ارز آوری و صادرات نداشته ایم،  می گوید: کشورهایی که بخش قابل توجه رشد اقتصادی آنها ناظر بر صادرات است، اقدام به بسترسازی کرده اند ولی متاسفانه برای صادرات کشورمان تصمیمات مقطعی گرفته شده و بدنه دولت بخش خصوصی را به عنوان یک رقیب تلقی کرده است.

آقای سبزه، مشوق های صادراتی را عاملی در جهت رشد و ارتقای صادرات سنگ کارشده ندانسته و اضافه می کند: صنعت دارای چالش ها و مشکلات جدی است که اگر با برنامه ریزی حل و فصل نشود، این واحدها در بخش صادرات غیر فعال خواهند شد؛ به عنوان مثال تسهیلات باید از طریق بانک ها ارائه شود اما سیستم بانکی کشور با حوزه تولید و صنعت در کشور همسویی ندارد.

حرف اول را در تنوع و کیفیت می زنیم

سالانه در ایران بیش از 13.5میلیون تن سنگ ساختمانی تولید می شود که به دلیل نداشتن فناوری مناسب در این بخش، چینی ها تنها با برش سنگ ها داخل کشتی هایی که حتی از مرز ایران خارج نشده اند، سنگ ساختمانی ایرانی را فرآوری می کنند و به ایرانی ها می فروشند که شاید همین امر موجب ظهور قیمت های میلیونی در بازار سنگ شده است.

بسیاری از کشور های اروپایی، ژاپن و چین به رغم غنی نبودن در مواد معدنی، از طریق دست یافتن به تکنولوژی توانسته اند مواد معدنی ایران را فرآوری و کالاهای صنعتی را به نام خود تولید کنند. این درحالی است که ایران به رغم داشتن منابع عظیم سنگ نما به دلیل نداشتن امکانات مناسب فرآوری از قافله جا مانده است؛ تا جایی که هنگام استخراج از معادن نیز این امر موجب شکسته شدن سنگ ها و بالارفتن هزینه تولید می شود. با توجه به قابلیت ایران در تولید سنگ ساختمان انتظار حمایت بیشتری از سوی دولت برای ارتقای این صنعت وجود دارد، به طوری که حداقل سود بیشتری از این صنعت عاید کشور شود.

ابوالقاسم شفیعی، رئیس انجمن سنگ ایران نیز با بیان اینکه از حدود 1800معدن سنگ تزئینی دارای پروانه حدود 40درصد به دلیل رکود اقتصادی و نداشتن بازار متوقف شده و مابقی معادن هم عمدتا با ظرفیت بسیار پایین فعالیت می کنند، به «فرصت امروز» می گوید: وضعیت بحرانی این صنعت در کشور ضرورت حمایت دولت را می طلبد. متاسفانه با وجود قابلیت های بالای ایران در تولید سنگ ها تزیینی شاهد واردات سنگ تزیینی و ساختمانی از کشورهایی چون ترکیه و چین هستیم که این اقدام بازار سنگ ایران را به شدت تهدید می کند. سنگ ایران از نظر کیفیت و تنوع حرف اول را می زند که باید با برنامه  ریزی زمینه توسعه صادرات این محصول را فراهم کرد.

سنگ ساختمانی چگونه به دست می آید؟

قطعات بزرگ سنگی که از معدن به دست می آورند به نام «سنگ قله» معروف است. سنگ قله نباید در زیر تیغه برش خرد شود و حتی المقدور بزرگ و قابل حمل باشد. سنگ قله را به وسیله دیلم، دست انفجار یا برش از معدن جدا می کنند و بسته به نوع جنس و کاربرد آن در کارگاه به وسیله عملیات مکانیکی آماده کار می سازند. سنگ هایی با کاربرد خشن و باربر را به  وسیله تیشه و چکش آماده می کنند و سنگ های تزیینی را ابتدا برش داده و حین برش شست وشو می دهند تا سنگ را شسته و خاک آن را بگیرند، پس از آن بسته به اهمیت و مرغوبیت، آن را ساب و جلا می دهند.

***

سرمایه اولیه

ماشین آلات مورد نیاز برای استخراج سنگ های ساختمانی، شامل دستگاه های جابه جایی سنگ (لودر، بیل مکانیکی)، کمپرسور هوای فشرده، دستگاه های سیم برش الماسه، دستگاه راسول حفاری برای حفر چال ها، برق با کیلووات متفاوت است. در رابطه با هزینه تهیه یک پکیج کامل از این لوازم و ماشین آلات و نقدینگی لازم، برای حداقل تولید (20 تا 30هزار تن در سال) به سرمایه ای اولیه 3میلیارد تومانی نیاز دارید.

برای این میزان تولید سالانه  به 15 تا 20نفر نیروی کار نیاز خواهید داشت. همچنین باید گفت در کارخانجات سنگ بری که اکثرا در شهرک های صنعتی مستقر هستند، بسته به میزان تولید سنگ فرآوری شده به 50هزار متر مربع تا 500هزار متر مربع فضا نیاز است. همچنین سوله ای که برای استقرار ماشین آلات باید در نظر داشت بین 800تا چند هزار مترمربع متغیر است. البته باید در نظر داشت به دلیل روباز بودن محیط معدن  احتیاجی به فضای خاصی جز واحد مسکونی کارگری و اداری نیست.

***

مجوزها و ریسک ها

پروانه های اکتشاف و بهره برداری معادن سنگ ساختمانی، همانند سایر مواد معدنی، توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان  استان های این وزارتخانه با توجه به میزان ذخیره معدن و استخراج سالانه، به صورت 5 تا 25ساله صادر می شود. همچنین گفتنی است بر مبنای میزان استخراج سالانه حقوق دولتی، اخذ مجوز تاسیس و بهره برداری واحدهای فرآوری و کارخانجات سنگ بری نیز توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر می شود.

از عمده ترین مشکلات و ریسک های این صنعت می توان به عدم استفاده از روش های مدرن و فناوری های مناسب که منجر به کاهش تولید و بهره وری می شود، مقیاس تولید نامناسب، بازار، عدم وجود بانک بزرگ و جامع اطلاعات مربوط به تولید، مصرف، واردات، صادرات، عرضه، تقاضا، قیمت، بازیافت، ذخیره معادن با توجه به شرایط موجود، تنگناهای مالی، مشکلات مربوط به منابع انسانی و ضعف در برنامه ریزی و سازماندهی مناسب برای صادرات و ورود به بازارهای جدید اشاره کرد.

ارتباط با نویسنده: Leilashirzad69@gmail.com