آشتی ملی چرا و بین چه کسانی؟

تعبیر آشتی ملی که در روزهای اخیر وارد گفتمان سیاسی جامعه ما شده برای آنچه واقعاً از آن مراد است تعبیر دقیقی نیست. البته این موضوع مهمی نیست. همه زبان های دنیا شامل تعداد محدودی واژه و اصطلاح هستند ولی آنچه بشر بر سر راه زندگی سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود با آن سر و کار پیدا می کند، آنچنان گسترده و نامحدود است که حتماً واژه و اصطلاح کم می آورد.

آشتی ملی آنچنان که از فحوای حرف های مطرح کنندگان آن یافت می شود، کمتر از آنکه امری مربوط به توده های مردم باشد، موضوعی است مربوط به بخش هایی از بدنه سیاسی جامعه ایران. توده های مردم تاکنون در انتخابات های مختلف و اخیراً در دو انتخابات ریاست جمهوری 92 و مجلس شورای اسلامی 94 ، خواست خود را مبنی بر عقلانیت سیاسی، پرهیز از تنش و به وجود آمدن فضای مناسب برای کسب و کار و رونق اقتصادی نشان داده اند. یک پیشنهاد آن است که نام چنین فرآیندی را دامن زدن به گفت وگوی سیاسی بگذاریم.

انتخابات سال 88 و مسائلی که پس از آن پیش آمد، سیاسیون ایران را برای موضع گیری شفاف در مورد آنچه خواست ایشان است دچار چالش کرد. بخش های مهمی از عناصر نظام سیاسی در ایران به دلیل آنچه آن را حفظ ثبات و امنیت ملی می خواندند، در مقطعی راه را بر عرضه دیدگاه های مخالف تنگ کردند و این بهترین فرصت بود برای کسانی که البته دل در گرو منافع ملی نداشته و ندارند تا با افزایش سطح تنش ها، موقعیت خود را برای از بین بردن دستاوردهای انقلاب 57 و کمرنگ کردن وجه مردم سالارانه جمهوری اسلامی تثبیت کنند.

پرسش هایی در حوادثی که سال 88 پیش آمد، وجود دارند و نظام ناگزیر از پاسخ گویی به آنهاست. نه به هر بهانه و نه با اتکا به قدرت مهار عرضه پرسش ها، نمی توان پرسش هایی را که پاسخ نگرفته اند پاک کرد.

فروکاستن این پرسش ها به مسئله گروهی اندک، یا اتهام دست داشتن بیگانگان، آثار کوتاه مدت ولی قطعاً خسارت بار خواهد داشت. آنچه در تشییع پیکر مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی دیده شد اتفاقا می تواند برای احتجاج وجود داشتن پرسش ها و قدرت آنها استناد خوبی باشد. فراموش نکنیم که حدود هشت سال از اتفاقات سال 88 گذشته است.

این مقدمه برای آن آمد تا بدانیم شکاف سیاسی در ایران به چه حوادثی بازمی گردد، اما طرح این مقدمه به معنای آن نیست که الزاما آشتی ملی یا به تعبیر ما گفت وگوی سیاسی باید در مورد این اتفاقات صورت پذیرد و به شیوه قدما روی هم را ببوسیم و صلوات بفرستیم و فراموش کنیم. نکته مهم آن است که از قضا طرح کنندگان بحث آشتی ملی نیز سراغ مواضعی که بالاترین میزان اختلاف در آنها وجود دارد نرفته اند. مسئله آنچنان که از مواضع مجموع افرادی که در این مورد اظهارنظر کرده اند مستفاد می شود چنین صورتی دارد:

کشور ما ایران در شرایط و موقعیت دشواری قرار دارد. هشت سال مدیریت تقریباً لجام گسیخته صدمات بنیادی به عرصه اقتصاد، اجتماع و فرهنگ وارد کرده  است، کشور مشکلات اقتصادی عظیمی دارد و فساد سیستماتیک، منابع و ثروت های کشور را می بلعد.

برجام فرصت محدودی را برای دور شدن از این بحران فراهم آورده است، این فرصت تنها در صورتی واقعاً فرصت خواهد بود که صدای واحدی مبنی بر ثبات و آرامش از طرف ایران به جهان منتشر شود. کشوری که تقریباً هر روز و نه به دلایل قضایی و حقوقی، بلکه تنها به دلیل جدال سیاسی، اغلب مسئولان حکومتی به چالش کشیده می شوند و بزرگ ترین اتهامات اقتصادی و سیاسی به آنها وارد می شود، از نظر هیچ سرمایه گذار داخلی و خارجی محل خوبی برای سرمایه گذاری و فعالیت های اقتصادی بلندمدت نیست. از یاد نبریم که ما هزینه های دست یافتن به توافق بین المللی برجام را پرداخت کرده ایم. در استفاده نکردن از موقعیت حاصل از آن، هیچ حکمت، عزت و مصلحتی دیده نمی شود.

شرایط جهانی با سرعت در حال تغییر است. تندروها در آمریکا بر سر کار آمده اند و در اروپا هم اینجا و آنجا سر برآورده اند. کم اهمیت شمردن این خطرات صرفا با اتکا به قدرت بازدارندگی نیز کفایت نمی کند. گو اینکه صدام حسین هم در کمال بی عقلی به ایران و کویت حمله کرد و سزای آن را دید ولی زخمی بر پیکر ما زد که تا بهبود آن هنوز راه بسیار است.

آنچه این خطرات را کمرنگ و کم اثر می کند همانا وفاق ملی است. چنان آرامشی که بتواند نغمه سرمایه گذاری و رونق اقتصادی را در این سرزمین طنین انداز کند در عین حال می تواند خطر دشمنان را از ما دور کند و به نحو چشمگیری هزینه های سیاسی و اقتصادی رونق اقتصادی مورد نظر ما را کاهش دهد. سیاستمداران ایرانی می توانند بر سر زندگی مرفه و آبرومندانه و قدرت سیاسی و اجتماعی کشورشان توافق کنند.

اگر مسائلی چون بیکاری، گرانی، تورم و رکود و تبعات خسارت بار اجتماعی آنها مهم است، که قطعاً مهم است، راه حل فائق آمدن بر آنها هم مهم است. این راه حل از دل چیزی برمی آید که تسامحا می توان آن را آشتی ملی یا گفت وگوی سیاسی نامید.

عضو شورای سردبیری