«فرصت امروز» سرمایه گذاری در مجتمع های تجاری را بررسی می کند / کمتر از 300 میلیارد جواب نمی دهد

ارزش و اعتبار بازارها و مراکز خرید را شاید بتوان از طریق واژه ها و فضاهای گوناگونی که در آن وجود دارد، توضیح داد. واژه های گوناگونی همانند تیمچه، چهار سوق، راسته و…. که هرکدام دلالت بر فضاها و مکان های خاص در درون بازار دارد و نشان از فعالیت های متنوعی است که در این گونه فضاها صورت می گیرد. از وقتی که پای این گونه مراکز در ایران باز شد بیش از دو دهه می گذرد.

مجتمع های بزرگ تجاری در کلانشهرها در این مدت توانسته اند علاوه بر جلب مشتری، ایجاد فضای کسب وکار و عرضه کالاهای مورد نیاز مردم، به نمادها و نشانه های مدرن شهری تبدیل شوند و خودشان را به عنوان مراکز آدرس دهی و فضاهای خاص شهری معرفی کنند.

آنچه مراکز خرید، پاساژها و دیگر اماکن تجاری جدید را از بازارها متمایز می کند نبود فضاها و مکان های غیر تجاری در این مراکز است. مطالعات جامعه شناسی و روان شناسی بسیاری در کشورهای توسعه یافته در خصوص رفتار مراجعه کنندگان به مراکز خرید و پاساژها صورت گرفته است. نتیجه این مطالعات بیانگر این موضوع است که بسیاری از مراجعه کنندگان اساسا برای خرید کردن به این گونه مراکز مراجعه نمی کنند و انگیزه ها و اهداف متفاوتی برای استفاده از چنین فضاهایی برای مراجه کنندگان وجود دارد.

معماران و شهرسازان به عنوان تولیدکنندگان فضاهای تجاری باید به خواسته ها و انگیزه های مصرف کنندگان نهایی این فضاها توجه ویژه داشته باشند. آشنایی سرمایه گذاران و معماران با جدیدترین متدهای روز برای طراحی فضاهای خلاقانه ضروری است. برای بررسی زوایای مراکز و مجتمع های خرید با مهندس امیر ریاضی، کارشناس ارشد مدیریت بهره برداری مجتمع های چند منظوره به گفت وگو پرداخته ایم.

تفرج و تجارت

ریاضی در ارتباط با بهره برداری و فعالیت این گونه فضاهای تجاری می گوید: تغییر ماهیت تجاری فضاهای مراکز خرید و پاساژها از کارکرد صرف تجاری به مراکز تجاری تفریحی و ایجاد فضاهایی برای اوقات فراغت و تفریح در این گونه مراکز از سالیان گذشته در کشورهای توسعه یافته رواج یافته است و درچند سال اخیر نیز در کشور ما رایج شده است.

بسیاری از مراکز تجاری به ویژه آنهایی که از نظر موقعیت دسترسی در مجاورت محلات مسکونی و پرازدحام واقع نشده اند با ایجاد فضاها و مکان هایی برای اوقات فراغت و استراحت مراجعه کنندگان نیازهای یک جامعه مدرن شهری را مدنظر قرار داده اند. وی در ادامه می افزاید: زندگی مردم در حال تغییر است.

این تغییر نه تنها در ایران بلکه در سرتاسر جهان در حال روی دادن است. در دنیای امروز زمان ارزشمندتر از قبل شده و زمان خریدوفروش در این فروشگاه ها به نوعی حساب  شده است. افتتاح مراکز متعدد طی سال های اخیر به دلیل توجه به ماهیت زمان و تغییر در مدل عرضه کالا و خدمات در این مجموعه ها توجه به همین دلایل بوده است.

مراکز خرید را نمی توان اقلیمی منفک از زندگی مدرن امروز فرض کرد، بلکه این مراکز همانند همه مکان ها و فضاهای موجود در مناطق شهری هریک به تنهایی می توانند کلیت جامعه را بازنمایی و بازتولید کنند. فضاها و مکان هایی که در هم تنیده شده و نوعی از تکثر را به وجود می آورند. از این رو از طریق مطالعه فضای مراکز خرید می  توانیم به کلیت جامعه و زندگی روزمره دست یابیم.

استفاده صحیح و بهره برداری اصولی از این سازه های نوظهور کمک زیادی به ارتقای فرهنگ عمومی، گسترش فعالیت های چند منظوره تجاری، فرهنگی و اجتماعی می کند. در گونه های جدید این مراکز خرید امکانات متعدد و فراوانی مثل شهربازی، فودکورت، مهدکودک های ساعتی، سالن های سینما و تئاتر، چیدمان با برنامه صنوف دیده شده و از اهمیت فراوانی برخوردار است.

در ایران اما این مجموعه های بزرگ با صرف هزینه های گزاف ساخته می شوند اما مدیریت علمی و ایده پردازی مناسب در آنها دیده نمی شود. بهتر است بگوییم علم استفاده از آن را نداریم و افراد متخصص در اداره امور این مراکز حضور ندارند. کسانی که به کار ساخت و ساز مجتمع های تجاری اشتغال دارند، قبلا مسکونی ساز بوده اند و کوچک ترین آشنایی با اداره و گرداندن امور ندارند.

مسئله دیگر مورد توجه ساعات ماندگاری در این مراکز است که این موضوع بسیار قابل توجه است. بیشتر مردم راغب هستند با خودروی شخصی به اینجاها بروند. دسترسی مناسب و آسان، داشتن پارکینگ و سرویس های عمومی مانند مترو، شبکه تاکسیرانی و اتوبوس شهری از ملزوماتی است که باید قبل از طراحی و ساخت لحاظ شوند.

نیازی به گفتن نیست که باید امکانات لازم را هم فراهم کرد. سیستم های گرمایشی و سرمایشی، تهویه و انتشار هوای مطبوع، داشتن فضا برای سرو و استفاده از برندها و مواد غذایی، کافی شاپ، رستوران و... از ضرورت هایی است که باید تعبیه و جانمایی شوند.

فضاها و نیازها

ریاضی در مورد اشباع شدن و ازدیاد بی رویه این مراکز می گوید: این حرف درستی نیست و من به شخصه آن را قبول ندارم. عدم موفقیت یک مجموعه را نباید اشباع شدن و ازدیاد بی رویه و خارج از ضابطه آن دانست. سرانه فضای تجاری شهری در جهان برای هر نفر یک مترمربع در زیربنا است که در حال حاضر برای ما 0/7 متر مربع است و با بهره برداری از 150 مرکزی که در حال احداث هستند این رقم به 0/8 مترمربع خواهد رسید.

بنابراین ما بیشتر با نحوه اداره این مراکز مشکل داریم نه با کمبود یا ازدیاد فضای تجاری مجموعه ها. وی در ادامه تاکید می کند: سال به سال که بگذرد فروشگاه ها و مغازه های سنتی را کمتر از قبل خواهیم داشت و شبکه های گسترده فروشگاهی نوین را به زودی در همه جا خواهیم دید. وی در مورد وضعیت این مراکز در سطح کشور می گوید: وضعیت در سایر شهرها مثل مشهد خوب است و امید می رود که از این هم بهتر شود.

در اصفهان، تبریز و کرج هم فعالیت های خوبی شده و پروژه های جدیدی هم در حال طراحی و ساخت دارند. به طور کلی روند گسترش فعالیت های عمرانی در کشور نسبتا خوب است ولی مسئله اصلی مدیریت و درست استفاده کردن از این بناها است که کاربردهای بسیار متنوع و گسترده ای را برای خودشان تعریف کرده اند.

وی می افزاید: جالب است که چند شهر غیر از مرکز استان هم تقاضای سرمایه گذاری و ساخت و ساز داده اند. در سال 1397 شاهد افتتاح و راه اندازی 150 مرکز خرید جدید خواهیم بود که تعداد این مجموعه ها را به 350واحد فعال خواهد رساند. با توجه به حجم زیاد کار برای ساختن این سازه های عظیم، سرمایه  زیادی مورد نیاز است و با کمتر از 400 – 300میلیارد تومان امکان کار وجود ندارد. در وضعیت فعلی چیزی نزدیک به 200مجتمع تجاری بزرگ در کشور وارد چرخه اقتصادی کشور شده  است.

ارتباط با نویسنده: ali_elmi1361@yahoo.com