کلاف قاچاق گره «رسمی» دارد

رئیس‌جمهوری هفته گذشته درهمایش قوه قضاییه از دولتمردان، مدیران و مسئولان دولتی پرسید: چرا باید شاهد قاچاق کالا در کشور آن هم در بعضی از موارد به‌صورت سازمان‌یافته باشیم؟

او موضوعی را مطرح کرد که شاید اصلی‌ترین مطالبه فعالان اقتصادی در سال‌های اخیر است. درست در همین روز بود که کسبه خیابان مروی در واکنش به تابلویی که 10 روز قبل، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در محل نصب کرده بود، مغازه‌های‌شان را خالی کرده بودند. روی این تابلو نوشته شده بود، «براساس ماده ۱۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، خرید، فروش، عرضه، حمل یا نگهداری کالای خارجی که بدون مدارک قانونی وارد کشور شده است، قاچاق محسوب می‌شود و برابر قانون علاوه بر ضبط کالا مرتکبان نیز مجازات خواهند شد.» شاید این قانون دستاویز محکمی برای ضبط کالای قاچاق باشد اما به نظر می‌رسد با مسئله‌ای که حسن روحانی به آن اشاره کرده، در جایی دیگر باید پاسخ این سوال را جست‌وجو کرد.

کیوان کاشفی، عضو هیات رئیسه اتاق ایران برخورد با مراکز فروش را جای مناسبی برای شروع کار نمی‌داند و معتقد است موفقیتی به دنبال ندارد.

این فعال اقتصادی بخش خصوصی به «فرصت امروز» می‌گوید: واردات انبوه قاچاق همه چیز را با خودش هماهنگ کرده است و به نظر من قاچاق کلافی است که با نقش و دخالت برخی سازمان‌ها و دستگاه‌های مرتبط و درگیر با آن پیچیده می‌شود و قاچاقچی به تنهایی در آن نقش ندارد.

کاشفی به موضوع دیگری اشاره می‌کند که شاید آمارهای متفاوت اعلام شده از سوی مقامات مختلف می‌تواند دلیل ادعایش باشد. او می‌گوید: به اعتقاد من در حال حاضر در حوزه تصمیم‌گیری اتحاد رویه‌ای دیده نمی‌شود. ما در سیستم تصمیم‌گیری برای قاچاق هنوز به یک ادبیات مشترک دست پیدا نکردیم. تا زمانی هم که این کار را نکردیم مسئله قاچاق در همین وضعیت باقی خواهد ماند، دو ماه مرز را می‌بندند، با مراکز فروش برخورد‌های ضربتی بدون هدف انجام می‌شود اما بعد از چند ماه باز هم همان وضعیت ادامه دارد.

عضو هیات رئیسه اتاق ایران انتقاد دیگری هم دارد. او می‌گوید: از کانال‌های مختلفی کالا به کشور قاچاق می‌شود، اما متاسفانه حتی یک مطالعه دقیق هم تا به حال انجام نشده است. به نظر من به رقم 20 میلیارد دلاری هم که می‌گویند نمی‌توان استناد کرد، چون ابزاری برای احتساب قاچاق وجود ندارد و این می‌تواند تنها حدسی براساس برخی آمارها باشد و با حدسیات هم نمی‌شود برای بزرگ‌ترین آفت اقتصاد کشور برنامه و طرح نوشت. کسی تا به حال مطالعات مستندی انجام نداده است که بدانیم اقتصاد قاچاق درکشور ما چه سهمی دارد و به نظر من نه برای حاکمیت و نه برای دولت ما خوب نیست که نمی‌توانیم برای قاچاق کاری انجام دهیم.

کاشفی سهم مرزنشینان را از واردات ته‌لنجی و کولبری اندک می‌داند و معتقد است تنها نفع آنها در حمل‌و‌نقل کالاست و کالاها اغلب به استان‌های داخلی سرریز می‌شود.

او که رئیس اتاق کرمانشاه نیز هست، ساماندهی این نوع واردات را ضروری می‌داند و می‌گوید: آمار مرزنشینان واقعی مشخص نیست، برای نمونه ما 5 هزار خانوار مرزنشین در منطقه داریم اما بیش از 30 هزار کارت مرزنشینی صادر شده است.

از سویی دیگر، مصطفی خدایی، رئیس هیات مدیره انجمن شرکت‌های صنعت پخش معتقد است قاچاق به یک فعالیت اقتصادی جدی در کشور تبدیل شده و مشکلات زیادی در مبادی مرزی وجود دارد که به مشکلات قاچاق دامن زده است.

او در نظر دیگری با کیوان کاشفی هم‌عقیده است. خدایی به «فرصت امروز» می‌گوید: به نظر من عملکرد برخی ارگان‌های دولتی و نظامی در این ماجرا سهیم است و با این شرایط، جلوگیری از قاچاق کار ممکنی به نظر نمی‌رسد و شاید این یکی از مهم‌ترین دلایل ناموفق بودن در این مبارزه باشد.

خدایی می‌گوید: با فروشنده‌ها شروع کردن نتیجه قابل قبولی ندارد. مگر چند نفر را می‌توانند بگیرند و ببندند. از اینها گذشته اغلب فروشگاه‌های بزرگ بالا شهر انواع شکلات، بیسکویت و کالای قاچاق را با قیمت بسیار بالا می‌فروشند.

به گفته این فعال اقتصادی، این کالاها که پیش‌تر از طریق مرزهای جنوبی و پاکستان وارد می‌شد، در حال حاضر از ترکیه و عراق وارد می‌شود.

خدایی در توضیحات بیشتری درباره شبکه‌های توزیع قاچاق که عموما بدون مجوز هستند، می‌گوید: پیدا کردن این شبکه‌ها کار غیرممکنی نیست. به نظر من یک طرح پلیسی و کارهای اطلاعاتی عملیاتی می‌خواهد که می‌توانند به نتیجه هم برسند و آنها را ردیابی کنند. ما حدود 800 شرکت پخش مجاز داریم که همه عملیات کاری آنها شفاف است. کالایی که در سبد اینها قرار می‌گیرد مجوز دارد و مطمئنا قاچاق نیست. تمام کالاهایی که از طریق این شبکه‌ها به فروشنده می‌رسد از طریق مراکز فروش قابل ردیابی است.

رئیس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های صنعت پخش معتقد است، باید به فروشنده‌ها آگاهی و تذکر بدهند و به آنها زمان داده شود تا خریدشان را از مراکز توزیع کالاهای قاچاق، در یک بازه زمانی متوقف کنند.

خدایی می‌گوید: با جریمه کار درست نمی‌شود، دائما باید برای سلامت و حمایت از کالای داخلی که با نظارت‌های بهداشتی هم تولید می‌شود اطلاع‌رسانی شود و اینکه واقعا بسیاری از مواد‌غذایی و کالاهای مشابه ایرانی وجود دارد که با قیمت بسیار پایین‌تر تولید می‌شود. شاید زمان بر باشد تا مصرف‌کننده درک کند برخی کالاهای ایرانی با قیمت مناسب و کاملا با همان کیفیت است اما به هر حال به نتیجه می‌رسد.

کورش دهقانی، تاجر بوشهری که در مرز فعالیت می‌کند، از زاویه‌ای دیگر به این ماجرا نگاه می‌کند. او معتقد است اغلب کالاهای قاچاق از جایی غیر ‌از گمرکات اصلی استان ترخیص می‌شوند. دهقانی با بیان جزییات بیشتری می‌گوید: ته‌لنجی‌هایی که از گمرکات فرعی ترخیص می‌شود معمولا حجم‌شان خیلی بیشتر از مقداری است که قانون به آنها اجازه داده، در این گمرکات کوچک سخت‌گیری‌های گمرکات بزرگ استان وجود ندارد. دهقانی انتقاد دیگری هم دارد، او می‌گوید: وقتی در سطوح بالای دستگاه‌ها و سازمان‌ها و مدیریت‌های بالا تخلف‌های بزرگ وجود دارد چرا فکر می‌کنید سودجویی در سازمان‌ها و دستگاه‌های مرتبط وجود ندارد یا کسی نیاز مالی ندارد، این مسائل است که به تسهیل قاچاق کمک می‌کند.

دهقانی از قوانین و صدور مجوزها به‌عنوان مشکلات دیگر نام می‌برد. او می‌گوید: به نظر من آنقدر دردسر برای واردات رسمی در گمرک زیاد است که وارد‌کننده ترجیح می‌دهد قاچاق وارد کند. حتی برای واردات کالاهایی که مثلا به مجوز، آزمایشات و... نیاز ندارند کار سخت است. او سامانه جدید گمرکی را نیز دلیل منصرف شدن واردکنندگان از مبادی رسمی می‌داند. دهقانی می‌گوید: سامانه گمرکی به راحتی قابل استفاده نیست و ممکن است شما برای یک کار یا یک مشکل پیش آمده مجبور باشید چندین بار با کارشناس نوبت بگیرید.

همچنین علی فاضلی، رئیس اتاق ایران پیش از این به «فرصت امروز» گفته بود، عزم برای برخورد با قاچاق وجود ندارد. نهادهای تصمیم گیرنده باید به دنبال پاسخ این سوال باشند که چطور می‌شود در نظام توزیع کشور کالای قاچاق را حذف کرد. شروع کردن از بنگاه کار اشتباهی است، جای خوبی برای شروع نیست و به هدف نمی‌رسند.

به گزارش «فرصت امروز» دوسال پیش رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز برای نخستین بار از میزان قاچاق در کشور پرده برداشت. او گفته بود ارزش قاچاق بیش از 20 میلیارد دلار و دو برابر بودجه عمرانی کل کشور است. رقمی که به سرعت توسط دیگر مقامات دولتی و رئیس مجلس در دو سال گذشته تکرار شد. اما آمارهای دیگری هم ارائه شد. مجتبی خسروتاج، معاونت امور بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت در گزارشی به اتاق تهران در شهریور سال گذشته این رقم را نزدیک به 15میلیارد دلار و مسعود کرباسیان آمار قاچاق را از سوی گمرک و براساس کشفیات این سازمان کمی بیش از 6 میلیارد دلار عنوان کرد. با این وجود مسعود خوانساری، رئیس اتاق تهران درسال گذشته در یکی از جلسات هیات نمایندگان، رقم 20میلیارد دلاری قاچاق را دور از واقعیت و ارائه میزان قاچاق را مستلزم کارشناسی بیشتر دانست. ا

ما این تعدد ارقام به همین جا ختم نمی‌شود، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز رقم جدیدی را در روزهای اخیر اعلام کرد که با این رقم‌ها متفاوت است. به گفته این مقام قاچاق کالا از 25میلیارد دلار به 5/15میلیارد دلار کاهش پیدا کرده است. او کاهش 10 میلیارد دلاری از سال 92 تا 94 را نتیجه اقدامات پیشگیرانه دولت، یکسان‌سازی ارز و کاهش طبقات تعرفه‌ای عنوان کرده است.

ارتباط با نویسنده : minoo.galeh@gmail.com