نقش آموزش و مهارت در اشتغال و تولید بررسی می شود / کارآموزی؛ حرکتی رو به جلو

در حالی که در اغلب کشورهای دنیا مهارت آموزی و دوره های کارآموزی بسیار مورد توجه است و بخشی از نیروی مورد نیاز بازار کار از این طریق تربیت و تأمین می شود، در کشور ما هنوز آن طور که باید و شاید دوره های آموزش عملی و کارآموزی جدی گرفته نمی شود.

این در حالی است که کارشناسان معتقدند توجه به دوره های کارآموزی و مهارت آموزی می تواند ضمن ایجاد زمینه برای اشتغال زایی، کمک شایانی به حل مشکل بیکاری کند و همچنین منجر به افزایش میزان تولید شود و حرکتی رو به جلو در این زمینه باشد. البته مشروط به آنکه نوع مهارت ها و دوره های آموزشی براساس برنامه ریزی کامل و جامع و با نگاه دقیق به نیاز بازار کار و همچنین براساس آمایش سرزمینی باشد.

در عین حال صاحبنظران بر این باورند که آموزش های عملی و همچنین مهارت های حین انجام کار هم می تواند منجر به ارتقای بهره وری بنگاه ها شود. از همین رو کارشناسان نقش آموزش های حین خدمت و حین انجام کار و یادگیری و تبدیل آنها به یک دانش انباشته شده در یک بنگاه را بزرگ ترین سرمایه آن بنگاه ارزیابی می کنند.  «فرصت امروز» در این گزارش نقش آموزش و مهارت در اشتغال و تولید را مورد بررسی قرار داده است.

***

سمیه محمودی:

مهارت آموزی نقش بسیاری در تولید و اشتغال دارد

سمیه محمودی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس معتقد است که نقش مهارت آموزی در تولید و اشتغال بسیار بالاست، به شرطی که نوع مهارت ها و دوره های آموزشی براساس برنامه ریزی کامل و جامع و با نگاه دقیق به نیاز بازار کار و همچنین براساس آمایش سرزمینی باشد.

با توجه به اینکه با بحران بیکاری در کشور مواجه هستیم و این مشکل، معضلات اجتماعی بسیاری را به وجود آورده است، باید به دنبال راهکارهایی برای اشتغال زایی باشیم. به نظر شما در این شرایط مهارت و آموزش چه نقشی در اشتغال دارد؟

با توجه به رشد سریع تکنولوژی و تغییر وضعیت در تولید و خدمات به عنوان دو بخش اشتغال زا و حرکت این بخش ها به سمت رقابتی شدن همراه با کاهش هزینه و افزایش سرعت می طلبد که صاحبان مشاغل به دنبال نیروهای ماهر به عنوان یکی از شاخصه های بازار کار امروز دنیا بروند. قطعا با توجه به حرکت جهان به سمت جامعه مبتنی بر مهارت و دانش می توان گفت منابع مادی و فیزیکی مزیت خود را نسبت به منابع فکری و علمی از دست داده اند.

بنابراین می توان این گونه استنباط کرد که اگر کشوری به دنبال افزایش میزان تولید و خدمات باشد، باید توجه به مهارت و آموزش را جدی بگیرد؟

بله، درست است. هر کشوری که بخواهد سهم خود را در تولید و خدمات حفظ کند باید به دنبال آموزش و مهارت برای نیروی کار خود باشد، به ویژه در کشور ما که طی سالیان گذشته دانشگاه ها برای جذب دانشجو در رشته های مختلف برنامه مشخصی نداشته اند و بعضا فارغ التحصیلان ما دارای مهارت لازم حتی در رشته های تحصیلی خود نیستند، توجه ویژه به مبحث مهارت آموزی بسیار اهمیت دارد.

با توجه به آنچه اشاره کردید، به نظر شما در کشورمان چه سیاست هایی برای آموزش مهارت باید اتخاد شود؟

این موضوع که مهارت آموزی یکی از بهترین مسیرها برای رسیدن به کارآفرینی و اشتغال پایدار به شمار می آید، بر کسی پوشیده نیست و موضوع کاملا مشخص و روشنی است. بنابراین دولت باید ضمن توجه به این نکته که بین آموزش و اشتغال پیوند عمیقی وجود دارد، بستر مناسب را جهت ایجاد تعامل واقعی بین مدیران و صاحبان مشاغل تولیدی و خدماتی با دانشگاه ها و به ویژه مراکز آموزش فنی و حرفه ای ایجاد کند و این مراکز هم باید با توجه به نیاز بازار و براساس آمایش سرزمین هر منطقه برنامه ریزی داشته باشند.

در بخشی از صحبت های خود اشاره کردید که اگر کشوری به دنبال افزایش تولید و خدمات باشد، باید توجه ویژه ای به دوره های کارآموزی داشته باشد. افراد آموزش دیده و دارای مهارت چقدر در افزایش تولید و خدمات می توانند مؤثر باشند؟

نخستین نتیجه به کارگیری افراد آموزش دیده و ماهر در مشاغل، افزایش میزان بهره وری است و افزایش بهره وری قطعا منجر به افزایش سرانه تولید ناخالص ملی خواهد شد و در نهایت شاهد رشد اقتصادی در تکمیل این فرآیند خواهیم بود. پس نقش مهارت آموزی در تولید و اشتغال بسیار بالاست، به شرطی که نوع مهارت ها و دوره های آموزشی براساس برنامه ریزی کامل و جامع و با نگاه دقیق به نیاز بازار کار و همچنین مجددا تأکید می کنم براساس آمایش سرزمینی باشد.

در بسیاری از کشورهای دنیا اهمیت بسیار زیادی به دوره های کارآموزی و مهارت آموزی به جهت تربیت نیروی انسانی زبده داده می شود، اما در کشور ما وضعیت این گونه نیست. به زعم شما چرا دوره های کارآموزی در ایران جدی گرفته نمی شود؟

در این مبحث چند نگاه متفاوت می توان داشت؛ یکی عدم باور به تغییر نگرش و رفتار افراد طی کسب مهارت و اثر بخشی دوره های کارآموزی برای ارتقای بینش و بصیرت دانش آموخته. نگاه دوم از نظر من عدم برنامه ریزی و هدایت تحصیلی و عمدتا عدم علاقه دانش آموزان و دانشجویان به رشته های تحصیلی باعث شده که دوره های کارآموزی نتیجه مورد انتظار را نداشته باشند.

***

حسین راغفر:

دانش ضمنی نقش ارزنده ای در ارتقای بهره وری بنگاه ها دارد

حسین راغفر، کارشناس اقتصادی و کارشناس بازار کار معتقد است که دانش ضمنی نقش بسیار تعیین کننده و کلیدی در انباشت سرمایه و نقش بسیار ارزنده تری در ارتقای بهره وری بنگاه ها و شرکت ها دارد و از همین رو نقش آموزش های حین خدمت و حین انجام کار و یادگیری و تبدیل آنها به یک دانش انباشته شده در یک بنگاه می تواند بزرگ ترین سرمایه آن بنگاه باشد.

در دنیا اهمیت زیادی برای مهارت و کارآموزی درنظر گرفته می شود و این در حالی است که ما در کشورمان بیشتر آموزش های تئوریک داریم تا آموزش های عملی. به نظر شما مهارت و کارآموزی چه نقشی در اشتغال دارد؟

بخش اصلی مهارت هایی که افراد می توانند دریافت کنند در فرآیند انجام کار و آنچه از آن به عنوان دانش ضمنی انجام کار یاد می شود، به دست می آید. بسیاری از صنایع ویژگی های بسیار خاصی دارند و حتی اگر فردی مهارت های کافی را دریافت کند در یک فرآیند آموزشی و در مراحل انجام کار با دانش جدیدی روبه رو می شود و در حین انجام کار آنها را می آموزد که به عنوان دانش ضمنی نام برده می شود.

دانش ضمنی نقش بسیار تعیین کننده و کلیدی در انباشت سرمایه و نقش بسیار ارزنده تری در ارتقای بهره وری بنگاه ها و شرکت ها دارد. از همین رو نقش آموزش های حین خدمت و حین انجام کار و یادگیری و تبدیل آنها به یک دانش انباشته شده در یک بنگاه می تواند بزرگ ترین سرمایه آن بنگاه باشد.

بنابراین می توان این گونه استنباط کرد که در توسعه صنعتی کشورها، توسعه بنگاه ها نقش اساسی را ایفا می کند؟

امروزه به این نتیجه رسیده اند که توسعه صنعتی کشورها در گرو توسعه بنگاه هاست و به این منظور برای توسعه بنگاه ها باید به توسعه منابع انسانی بنگاه ها پرداخت و این از طریق دانش خاصی است که در هر یک از بنگاه ها ایجاد می شود.

این دانش که به آن اشاره کردید، باید از چه طریقی و به چه شکل حاصل شود؟

بخشی از این دانش ممکن است پیش از ورود به بنگاه از طریق اخذ مدارک دانشگاهی یا آموزش های مهارتی پیش از ورود به بازار کار حاصل شود و بخش قابل توجه دیگری در فرآیند انجام کار آموخته می شود. البته این موضوع بستگی به نوع صنعت و نوع و اهمیت آن فناوری دارد.

امروز شاهد تحولات چشمگیری در فناوری ها هستیم اما فناوری مبتنی بر تکنولوژی می تواند بخشی از فرآیند توسعه را تسهیل کند و ما می توانیم واردکننده تکنولوژی باشیم، ولی چگونگی ساخت این ماشین آلات و استفاده از آنها و بهبود این تکنولوژی موضوعی است که به آن دانش فنی اطلاق و نکته کلیدی توسعه صنعتی محسوب می شود.

به طور کلی در فرآیند استمرار و حیات یک بنگاه دانشی که در حین انجام کار توسط نیروی کار این بنگاه به وجود می آید و سپس به نسل های بعدی نیروی کار منتقل می شود و در این فرآیند بهبود هم پیدا می کند، اصلی ترین بخش سرمایه مورد نیاز برای رشد و توسعه صنعتی در کشورها به شمار می رود و از این جهت نقش آموزش ها بسیار حائز اهمیت است.

بنابراین دلیل اصلی این موضوع که برخی کشورهای صنعتی به موفقیت دست یافته اند، به دلیل اهمیت دادن به آموزش های عملی و مهارت هاست؟

بله، به همین دلیل است که وقتی به یک کشور نگاه می کنیم متوجه می شویم که نقش پایداری یک صنعت و طول حیات یک صنعت یا بنگاه نقش بسیار مهمی در انباشت این دانش و انتقال و بهبود آن دارد و اینها دانش فنی ای می شود که یک بنگاه کسب می کند. از همین رو می توان به رمز توسعه و موفقیت کشورهای صنعتی مانند ژاپن دست یافت.

در این کشور بالغ بر 110 هزار بنگاه وجود دارد که عمر آنها بیش از 100 سال است. یک دلیل دیگر هم این است که این کشورها از ثبات سیاسی و اجتماعی برخوردار بودند و هستند که امکان انباشت سرمایه و بنابراین تداوم حیات بنگاه و به دنبال آن توانمندسازی بنگاه و متعاقب آن رشد صنعتی را در این کشورها امکان پذیر کرده است.

با توجه به مزایایی که برای مهارت و آموزش برشمردید، به چه دلیل دوره های کارآموزی و مهارت آموزی در کشور ما جدی گرفته نمی شود؟

یکی از دلایل آن عقب ماندگی تکنولوژیکی کشور است که بنگاه های موجود در کشور ما به دلیل بی ثباتی های سیاسی و اقتصادی، پایداری طولانی ندارند. موضوع دیگر جدی نگرفتن فناوری و تولید در داخل کشور است که به تبع آن بنگاه ها رشد نمی کنند و حیات بنگاه های تولیدی کوتاه می شود.

علت هم آن است که واردات در اولویت و پرسود است و فعالیت های تولیدی بسیار پرهزینه هستند و در نتیجه تقاضا برای این گونه فعالیت ها بسیار کم شده است. یکی دیگر از دلایل روشن هم بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی است که نرخ بیکاری این افراد به مراتب بالاتر از بیکاری نیروی ساده در کشور است و این موضوع نشان می دهد که صنایع موجود در کشور اصلاً متقاضی تخصص های بالا نیستند.

ارتباط با نویسنده: elmira.akrami@gmail.com